گزارش اسناد لانه جاسوسی از مبارزات زنان با رژیم پهلوی
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ یکی از مهم‌ترین ویژگی انقلاب اسلامی، حضور اقشار مختلف زنان در صفوف مقدم مبارزین بود. تورقی در اسناد و روایت‌ها نشان دهنده آن است که زنان دوشادوش مردان در مبارزه علیه رژیم پهلوی شرکت داشتند و توانستد با فعالیت‌های خود نقش بسزایی در براندازی سلطنت 2500 ساله شاهنشاهی ایفا کنند. این مهم برای گزارشگران سفارت امریکا نیز محسوس بود بطوری که آنان در گزارش‌های خود از حضور فعال زنان در مبارزات اطلاعات فراوانی ارائه می‌دادند.
گزارش اسناد سفارت امریکا از مبارزات بانوان انقلابی
بر اساس اسناد و مدارک موجود، در ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی زنان با حضور گسترده در راهپیمایی‌ها و تظاهرات، از هر فرصتی برای مبارزه با رژیم پهلوی استفاده می‌کردند. آن‌چه در گزارش‌های سفارت امریکا در تهران به چشم می‌خورد حضور زنان و دختران، هم‌پای مردان در مبارزات است.
در گزارش «خیلی محرمانه» به تاریخ 5 اکتبر 1978 (13 مهر 57) از سفارت امریکا در تهران به وزارت امور خارجه امریکا، درباره فعالیت‌های بانوان علیه سیاست‌های رژیم پهلوی و نحوه مواجهه رژیم به آنها آمده است: «در سوم اکتبر پلیس همدان تظاهرات یک گروه صد نفری از دختران را که با حمل پلاکارد و شعار همراه بود با استفاده از ماشین‌های آب‌پاش آتش‌نشانی متفرق نمود.»
تورق اسناد دیگری از سری اسناد سفارت امریکا نشان از حضور زنان به عنوان پیشگامان مبارزه در این راهپیمایی‌ها دارد. به عنوان نمونه در سندی محرمانه از سفارت امریکا به وزارت امورخارجه به تاریخ 21 نوامبر 1978 برابر با 30 آبان 1357، با اشاره به تشکیل دولت نظامی ازهاری در مورد حضور زنان در صفوف مقدم مبارزه آمده است: «در تهران و چند شهر بزرگ دیگر زنان و کودکان در صفوف مقدم جمعیت‌های تظاهرکننده بودند.»
همچنین در گزارش «خیلی محرمانه« از سفارت امریکا در تهران به وزارت امورخارجه امریکا در 3 دسامبر 1978 (12 آذر 1357) با موضوع «تظاهرات شب دوم دسامبر در شمال تهران» آمده است: «تظاهرات مذهبی در مناطق شمالی تهران، قبل و بعد از ساعات منع عبور و مرور رخ داد... شرکت مردم [در این تظاهرات] چشمگیر بوده است.» گزارشگر سفارت در ادامه گزاش خود با اشاره به سر دادن شعار «مرگ بر شاه» توسط جمعیت و برخورد نظامی با مردم، درباره حضور گسترده زنان در این تظاهرات می‌افزاید: «افراد شاهد راهپیمایان خاطر نشان کردند که زنان و بچه‌ها به طور گسترده در راهپیمایی حضور داشتند... وقایع شب مذکور، برای نخستین بار، بسیاری از امریکایی‌های... ساکن منطقه را... تحت تأثیر قرار داد. ناظران مطلع... می‌گویند که این مراسم به وضوح بزرگ‌ترین و جدیدترین نوع تظاهرات خواهد بود...»
تاسوعای سال 1357 نیز یکی دیگر از صحنه‌های حضور پرشور بانوان در تظاهرات را منعکس کرد. چنانکه در گزارش‌های سفارت امریکا به چشم می‌خورد: «حدود ساعت 9 صبح... راهپیمایان مرکب از زنان و مردان که هر کدام بین 1000 تا 2000 نفر بودند شعارهای مذهبی سر می‌دادند و تصاویری از [امام] خمینی حمل می‌کردند.» گزارشکر سفارت امریکا در روزهای 19 و 18 آذر نیز زنانی را می‌بیند که: «مداوما از خیابان روزولت به طرف جنوب در حرکتند.»
حضور زنان در تظاهرات انقلابی فقط به تهران اختصاص نداشت و در دیگر شهرها نیز بانوان با حضور پرقدرت خود در راهپیمایی‌ها، دوشادوش مردان به مبارزه با رژیم پهلوی می‌پرداختند. در گزارشی از سفارت امریکا درباره راهپیمایی عظیم مردم قزوین در 8 ژانویه (18 دی 57) می‌خوانیم: «راهپیمایی مستقیما خارج از مسجد و به داخل خیابان‌ها در جایی که راهپیمایان دیگر به آنها ملحق می‌شدند کشانده شد... حدود 15 هزار نفر در هنگ‌های 500 نفری تنظیم شده بودند و سرود می‌خواندند.» گزارشگر سفارت با اشاره به حضور زنان در این راهپیمایی می‌نویسد: «راهپیمایی همچنین حدود 300 نفر زن چادری به همراه داشت.» گزارشگر سفارت در توضیح این حضور زنان می‌افزاید: «وجود این همه زن نشانه عمق احساسات ضدشاهی در قزوین است، جایی که زنان به ندرت خانه‌های خودشان را برای هر منظوری ترک می‌کنند».
بنابر بر گزارش اسناد لانه جاسوسی زنان علاوه بر حضور در مقاطع مختلف تاریخ انقلاب، مبارزه علیه رژیم پهلوی را به عنوان یکی از فعالیت‌های مهم تربیتی برای فرزندانشان در نظر می‌گرفتند. به عنوان نمونه در گزارش کنسولگری امریکا در شیراز به وزارت امور خارجه به تاریخ 17 ژانویه 1979 مطابق با 27 دی‌ماه 1357 در مورد تشکیل جلسه انجمن معلمان و والدین برای تصمیم‌گیری درباره آینده مدرسه آمده است: «یکی از زنان ایرانی از جای خود برخواست. او گفت که بچه‌ها با شرکت در انقلاب بیشتر می‌آموزند. او عقیده داشت که بچه‌ها باید همچون دیگر مردم در خیابان‌ها حاضر شوند.» در ادامه این گزارش آمده است: «این مادر... همچنین شکایت نمود که بچه‌ها با شرکت در یک مدرسه انگلیسی زبان بین‌المللی هرگز فرصت آموختن فرهنگ خود را نمی‌یابند.» براساس این اسناد، زنان علاوه بر حضور گسترده در مبارزات علیه رژیم پهلوی، مبارزه را نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های تربیت فرزندان خود برگزیده بودند.
