پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ نامه سرگشاده امام خمینی به هویدا در 27 فروردین 1346 آخرین نصیحت امام به سردمداران رژیم پهلوی و در واقع اتمام حجت با آن‌ها بود. امام در این نامه با صراحت و قاطعیت به افشاگری پرداختند
این نامه سرگشاده از نگارش تا انتقال به ایران و چاپ و توزیع آن روایت‌های ناگفته فراوانی دارد که به ندرت از آن یاد می‌شود.
مصطفی حائری‌زاده از دست‌اندرکاران چاپ و توزیع این اعلامیه در خاطرات خود نحوه انتقال نامه به ایران را چنین نقل می‌کند: «تقی الهی و جواد مقصودی کسانی هستند که نامه امام خطاب به هویدا را به داخل کشور منتقل می‌کنند». حائری‌زاده همچنین درباره نحوه و شیوه دریافت و انتقال نامه می‌گوید: «سال 1346 که این دو شخص یاد شده به مکه مشرف شده بودند، در بازگشت به نجف اشرف رفته و هر یک، نسخه‌ای از نامه را دریافت و در محلی امن جاسازی کرده و به دور از چشم ماموران و بازرسان به ایران آورده بودند. بنابراین تنها دو نسخه از آن وجود داشت».
در رابطه با تائید سخنان حائری‌زاده و نحوه انتقال نامه به ایران سید حمید روحانی بر این باور است که این نامه توسط آقای تقی الهی به ایران منتقل شده است: «وقتی آقای الهی این نامه را به ایران منتقل کردند، درصدد چاپ آن برآمدند وحتی به این منظور به بعضی شهرها هم سفر کرده و با مسئولان برخی از چاپخانه‌ها هم در این‌باره صحبت کرده بودند ولی موفق به چاپ آن نشده بودند».
ساواک تا حدی از موضوع بي‌اطلاع بود که آن را یک شایعه می‌دانست
یکی از مهم‌ترین برنامه‌های انقلابیون شاخص در راه مبارزه علیه رژیم پهلوی، چاپ و توزیع اعلامیه‌های مبارزان و از جمله چاپ اعلامیه‌های امام خمینی بود؛ روندی که با سرکوب و برخورد شدید ساواک مواجه بود. حاج محمود مرآتی یکی از آن انقلابیون فعال در چاپ و پخش نامه حضرت امام به هویدا ذیل خاطره‌ای چنین می‌گوید: «... با توجه به اهمیت پیام امام خمینی، چاپ، تکثیر و توزیع آن را مهم‌ترین وظیفه خود دانستیم. همراه تعدادی از دوستان دیگر در صدد برنامه‌ریزی برای چاپ و توزیع آن پیام برآمدیم. آن را به چاپخانه یکی از دوستان در بازار نوروزخان تهران بردیم و از او خواستیم این پیام را چاپ کند».
*** 26 هزار اسم برای ارسال نامه***
با توجه به محدودیت‌هایی که ساواک برای چاپخانه‌ها ایجاد کرده بود و نظارت شدیدی که داشت، چاپ نامه امام با مشکلات فراوان روبه رو بود در این رابطه مصطفی حائری‌زاده در خاطرات خود نقل می‌کند: « به دلیل نبود چاپخانه‌ای که بتوان نامه امام را چاپ کرد به فکر ساخت چاپخانه در محل کارخانه مرحوم شاهنگیان افتادیم، آقای مهدی فدایی کاغذ و حروف را از اصفهان تهیه کرد و به تهران ارسال شد. حروف را یکی یکی کنار هم می‌چیدیم. این کار وقت زیادی می‌برد؛ به‌خصوص که مهارتی در این کار نداشتیم. با مکافات بسیار، روی یک تکه تخته حروف را کج و کوله می‌گذاشتیم تا بعدا میزانش کنیم. شب آخر تا نماز صبح بیدار بودیم و کار می‌کردیم تا اعلامیه تمام شد. وقتی داشتیم "روح‌الله الموسوی الخمینی" اش را می‌زدیم، آقای شاهنگیان خم شد تا چیزی از روی زمین بردارد؛ اما موقع بلند شدن کمرش به تخته خورد و همه حروف چیده شده، روی زمین و میان خاک‌ها ریخت... مرکب با زحمت فراهم می‌شد. بعضی قسمت‌های دستگاه هم از چوب ساخته بودیم و خوب کار نمی‌کرد. بعد از تهیه اعلامیه‌ها را در پاکت گذاشته و به 26 هزار اسم و آدرس ارسال کردیم...»
تعجب گزارشگر ساواک از بی‌اطلاعی ماموران امینتی از نامه سرگشاده امام به هویدا
*** ترفند انقلابیون برای دور زدن ساواک ***
برای این منظور فهرستی طولانی از افراد وابسته، چه افراد نظامی چه شخصیت‌های غیرنظامی و روحانیان درباری و حتی روحانیان مبارز تهیه شده بود. آقای مرآتی در خاطرات خود می‌گوید:« اسامی افراد نظامی و روحانیان درباری و ساواکی‌ها را شورای مرکزی موتلفه اسلامی در اختیار ما گذاشت. وقتی این لیست تکمیل شد. به تعداد اسامی پاکت خریدیم و سپس من همراه با گروهی دیگر از دوستان مامور شدیم آدرس‌های افراد را پشت پاکت‌ها گذاشته از طریق پست ارسال کنیم... برای اینکه امکان افشای این برنامه گسترده به حداقل کاهش یابد، به افرادی که مامور نوشتن آدرس‌ها بودند تاکید شده بود که آدرس‌ها را با دست چپ بنویسند چرا که یکی از شگردهای ساواک برای شناسایی افراد، استفاده از دست‌خط آنان بود و با این کار، امکان شناسایی نویسندگان آدرس‌ها نیز منتفی می‌شد...»
همچنین حائری زاده در این‌باره می‌گوید:« آقای اسدالله بادامچیان دفترچه‌ای داشت که متعلق به پیش از 15 خرداد 1342 بود. در آن دفترچه، اسم تمام هیئت‌های تهران و علمای پیش نماز مساجد را نوشته و با علائم خاصی، شور انقلابی آنان را مشخص کرده بود. علاوه بر آن دفترچه تلفن مرحوم طیب حاج رضایی و نیز دفترچه کانون وکلا که در آن اسم و آدرس همه وکیلان نوشته شده بود دیگر منبع در تهیه این فهرست بود».
درج خبر کشف چاپخانه چاپ اعلامیه به نام حزب توده در صفحه اول روزنامه اطلاعات مورخ 1 خرداد 1346
این خبر در روزنامه اطلاعات به تاریخ 1 خرداد 1346 با عنوان «چاپخانه مخفی حزب منحله توده کشف شد» منتشر شد. بدیهی است که انتشار خبر به نام اعلامیه امام خمینی یا هر چه که مرتبط با رهبر در تبعید مردم ایران بود، نشان از قدرت نفوذ و گستره فعالیت انقلابیون داشت، به همین منظور رژیم حاضر شد پای حزب توده را به میان بکشد.
*** واکنش مطبوعات و ساواک به پخش اعلامیه ***
در حالی که طبق گزارش ساواك تهران، نامه سرگشاده امام‌خميني خطاب به هویدا، به صورت اعلاميه در تهران پخش و قسمتي از آن از راديو پيك ايران خوانده شد. قسمت‌هاي خوانده شده نامه امام از راديو پيك ايران مجدداً تكثير و منتشر شد. طبق گزارش‌هاي متعدد ساواك اين اعلاميه در شهرهاي شيراز، اصفهان و آبادان نيز توزيع شده بود و در اين رابطه چندين نفر دستگير شده بودند.
گزارش روزنامه اطلاعات از نحوه چاپ و کشف اعلامیه امام در 1 خرداد 46
همزمان با انتشار اولين پيام امام به فضلا و محصلين حوزه‌ها و نامه سرگشاده به هويدا در آغاز سال 1346 و عكس‌العمل روزنامه اطلاعات و قرائت راديو پيك، موج تازه‌اي از مبارزات در ايران پديد آمد. حضرت امام در نامه‌اي به شريعت‌اصفهاني به اين موضوع اشاره كردند و در مورد دستگيري‌ها نوشتند: «پس از نشر مكتوبي كه به هويدا نوشته شده بود، عده كثيري گرفتار حبس و تبعيد شده‌اند» و سپس در مورد انعكاس آن اضافه مي‌كنند: «انتشار زيادي در بلاد بزرگ از قبيل: تهران، مشهد، كرمان، شيراز و قم پيدا كرده است و بعضي از راديوها هم با اطلاع قبلي‌خوانده‌اند كه موجب ناراحتي دستگاه شده است. حتي در روزنامه اطلاعات هم دو جمله حساس را نوشته بود و البته انتقاد از نوشته‌ها كرده بود...».
