مروری بر مبارزات مردم در اول محرم 1357

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ با فرارسیدن ماه محرم 1357، مبارزات مردم علیه رژیم شاه به اوج خود رسید. پیش از شروع ماه محرم، امام خمینی طی پیامی مردم را به ادامه مبارزه و مقابله با توطئه‌های دربار در ایام محرم فراخوانده بودند. نیروهای امنیتی رژیم نیز خود را برای مقابله با تظاهرات گسترده مردمی در ایام محرم آماده می‌کردند. اراده مردم برای مبارزه با رژیم در ایام محرم و آمادگی دستگا‌های امنیتی و نظامی برای مقابله با تظاهرات مردمی، موجب شد نخستین روز محرم 57، به عنوان روزی خونین در تاریخ انقلاب ثبت شود.

تاکتیک مبارزاتی انقلابیون در اول محرم 57

11 آذرماه برابر با اولین روز محرم، مردم دست به اتخاذ تاکتیک جدیدی زدند که در مبارزات ملت‌ها بی‌نظـیر بود. مردم طبق اطلاع‌رسانی قـبلی و هماهنگ با هم بر بام‌ها حاضر شدند و با سردادن بانگ «الله‌اکبر» و «لااله‌الا‌الله» اعتراض خود را به رژیم و حکومت نظامی اعلام کردند. مأموران هم به تیراندازی هوایی و تیراندازی به طرف کسانی که بر روی پشت‌بام‌ها به تکبیرگفتن مشغول بودند، پرداختند ولی مردم با حضور در کوچه‌ها سعی ‌کردند با انتقال مجروحان و شهدا به داخل خانه‌ها مانع دستگیری و دسترسی به آنها توسط افراد حکومت نظامی شوند. از ساعت22شب تا صبح اول محرم، 1357 مجروح به بیمارستان‌ها و مراکز اورژانس تهران منتقل شد و حداقل سه شهید هم به پزشکی قانونی انتقال یافت.  این اقدام مردم چنان تأثیرگذار بود که رژیم را منفعل کرد و سخنان نخست‌وزیرحکومت نظامی، ازهاری، و جواب مردم از نکات ماندگار و جالب‌توجه تاریخ انقلاب اسلامی است. 

در روز اول محرم نیز ( 11 آذر ماه ) تظاهـرات شدیدی در تهران و شهرستان‌ها درگرفت. در تهران از صبح در نقاط مختلف شهر درگیری وجود داشت. مردم با استفاده از تاکتیک جنگ و گریز در دسته‌های دویست الی هزارنفری در نقاط مختلف شهر تهران از جمله خیابان‌های دامپزشکی، ری، میدان شوش، خیابان‌های مداین، کندی، بهبودی، خاوران، تاج و قلعه‌مرغی تظاهـرات به راه انداخته و با مأموران درگیر و سپس متفرق می‌شدند. در‌این درگیری‌ها تعدادی شهید و مجروح شدند.

در شب، تظاهرات مردم شدت گرفت. مردم در دسـته‌های پنج و ده‌هزار نفری در خیابان‌های: نظام‌آباد، شارق، میدان خراسان، شهباز، شاهپور، خـوش، قصرالدشت و میدان فام دست به تظاهرات زدند که مأموران برای سرکوب آنها از تانک استفاده کرده و در نتیجه تعدادی از آنها شهید یا مجروح شدند. همچنین در خیابان فردوسی تظاهراتی از سوی جوانان علیه رژیم برگزار شد که تظاهرکنندگان با عبور از خیابان سپهبد زاهدی (شهید قرنی فعلی) و خیابان تخت جمشید (طالقانی کنونی) به طرف سفارت آمریکا حرکت کرده که مأموران با آنها درگیر شدند و تعدادی از آنها را شهید و مجروح نمودند. در نتیجه، تظاهرکنندگان از طریق کوچه‌های قسمت جنوبی خیابان تخت‌جمشید(طالقانی)به خیابان ثریا (سمیه فعلی) رفته و در خیابان رامسر به تظاهرات دانشجویان تربیت معلم ملحق شدند.

ولی بزرگ‌ترین درگیری در روز اول محرم در محله‌ سرچشمه‌ی تهران رخ داد که بر اثر درگیری مردم با مأموران، تـعداد زیادی شهید شدند و تعدادی از جنازه‌های مردم به‌وسیله‌ی کامیون‌های نظامی به منطقه‌ نامعلومی انتقال یافت.

تظاهرات اول محرم در شهرهای محتلف کشور

در شهرستان‌ها نیز درگیری‌هایی بین مردم و مأموران رخ داد؛ در شهر قم مردم در خیابان‌های ارم، صفائیه و چهارمردان، دست به تظاهرات زدند ولی به‌وسیله‌ی مأموران پراکنده شدند. در کاشان هم تعدادی از جوانان شهر در محله‌ی درب گلان (یلان) دست به تظاهرات زدند. به علاوه در ‌این شهر، بانک‌ها عکس‌های شاه را برداشته و عکس امام را به جای آن نصب کردند. همچنین راننده‌های تاکسی عکس امام را در شـیشه‌های جلوی ماشـین خود نصب نمودند. در اصفهان نیز مردم در مسجد جامع شهر تجمع کرده، دست به اعتراض علیه رژیم زدند. همچنین تظاهرات پراکنده‌ای در مناطق مختلف شهر همچون میدان احمدآباد و بزرگمهر رخ داد که به شهادت و مجروح شدن تعدادی منجر شد.  همچنین درگیری‌هایی در سایر شهرهای استان مانند: نجف‌آباد، قهدریجان و شهرضا رخ داد.

در مشهد نیز تظاهرات باشکوهی از سوی مردم مشهد و زایرین حـرم امام رضا(ع) صورت گرفت. در بجنورد پس از سخنرانی شهید هاشمی‌نژاد مردم در سطح شهر دست به تظاهرات زدند که در نتیجه‌ی آن یک نفر شهید و یک نفر مجروح شدند.

در قزوین در اثرحمله‌‌ی تانک‌ها به تظاهرات مردم گروه کثیری از آنها شهید شدند و در زنجـان، در اعتـراض به حملـه‌ی مأموران رژیم به دانـش‌آمـوزان مدرسه‌ی پهلـوی تظاهرات گسترده‌ای از سوی مردم در خیابان‌های فرودگاه، دو راهی رشت، سعدی شمالی و فردوسی صورت گرفت و مردم با قطع درختان و آتش‌زدن لاستیک‌های فرسوده، راه منتهی به فرودگاه و جاده‌های رشت و تبریز را بستند که پس از درگیری با مأمـوران تعداد زیادی شهید و مجـروح شدند. عـلاوه بر تظاهرات‌های فـوق تظاهرات‌هایی در سایر شهرها از جمله شهرهای: تربت‌حیدریه، خمـین، رضاییه، کرمان، برازجان، همدان، آمل، نکا، بابلسر و بابل و...  رخ داد که در نتیجه‌ آن تعدادی از مردم شهید یا مجروح شدند.

صدور اعلامیه امام خمینی 

تعداد شهدا و مجروحان روز اول محرم و به‌خصوص شب اول محرم چنان بود که امام‌‌خمینی اقدام به انتشار اعلامیه‌ای در تاریخ اول محرم كرد و ‌این کشتار وحشیانه را محکوم و با ملت ‌ایران ابراز همدردی نمود. ایشان همچنین از اعتصاب گسترده‌ی کارکنان شرکت نفت حمایت قاطع کرد.

در این اعلامیه آمده بود: بار دیگر دست جنایتکار شاه از آستین خیانتکار دولت یاغی نظامی بیرون آمد، و ملت ایران را در آستانۀ ماه محرّم، ماه مقابلۀ اسلام و حق و عدالت با جنود شیطان و طاغوت، به خاک و خون کشید. بار دیگر سفاکان خونخوار و دزدان غارتگر و چپاولچیان بی‏وطن به فرزندان قرآن و اسلام و نوباوگان وطنخواه ملت شریف ایران، حمله وحشیانه آغاز نموده و نهال‌های ثمربخش انسانیت را با مسلسل و توپ و تانک درو کردند.

اخبار طاقت‏‌فرسای سراسر ایران عزیز تا این ساعت که یک روز از محرّم نگذشته است، روح و جان اینجانب را معذب نمود. اخبار این شب و روز، معرف ابعاد جنایت‌های شاه و دولت یاغی است، و نیز نشان دهنده شجاعت و شهامت بی‏مانند ملت غیور است.

اکنون دشمنان اسلام و ایران و هواداران رژیم یزیدی، در مقابل هواداران قرآن و اسلام و مخالفان سرسخت رژیم طاغوتی ابوسفیانی، صف‏بندی نموده و می‌‏خواهند شعارهای اسلامی و حسینی را، که برای احیای اسلام و به دست آوردن آزادی و استقلال و برقراری حکومت قرآن، به جای سلطه شیطان، و حکومت قانون عدل در مقابل قانون جنگل است، با مسلسل و توپ و تانکها که از خون دل ملت محروم تهیه شده است، جواب دهند. غافل از آنکه ملتی که با بیداری و هوشیاری بپاخاسته و نهضت اصیلش را وظیفۀ شرعی الهی تشخیص داده است، به این سلاح‌های زنگ زده، با تمسخر می‏نگرد.

این ملت، شیعه بزرگترین مرد تاریخ است که با تنی چند، نهضت عظیم عاشورا را برپا نمود، و سلسلۀ اموی را برای ابد در گورستان تاریخ دفن نمود، و به خواست خدای تعالی، ملت عزیز و پیرو بحق امام ـ علیه السلام ـ با خون خود، سلسلۀ ابلیسی پهلوی را در قبرستان تاریخ دفن می‏نماید، و پرچم اسلام را در پهنۀ کشور و بلکه کشورها به اهتزاز درمی‏‌آورد. کشتار دسته‏ جمعی بزرگ دارندگان شهدای راه حق، ننگی است بر پیشانی شاه خائن و هواداران داخلی و خارجی او، و افتخاری است برای ملت بزرگ ایران که با مشت گره کردۀ خویش، در مقابل اسلحه‏های مدرن ایستاده و پایه‏‌های قصر ظلم و ستم را متزلزل نموده است. من از راه دور، درود بی‏پایان خود را به ملت عظیم تقدیم می‌‏نمایم، و در غم و شادی با آنان شریک و به آنان وفادارم. من از همه انسانها برای این امر انسانی که ملت ما برای آن قیام نموده، استمداد می‏‌کنم. من از عموم مسلمین در این نهضت اسلامی که برای نجات اسلام و کشور اسلامی برپا شده است، یاری می‏‌خواهم. من آنان را که با سکوت مرگبار و احیاناً با اعمال خود از شاه خیانتکار پشتیبانی می‌‏کنند، نصیحت می‏کنم که به ملت مظلوم که برای اسلام خون می‏‌دهد و فداکاری می‏کند، بپیوندند و با هواهای نفسانی و شیطانی خود مخالفت کنند. ملت ایران پیروز است، چه شاه با سرنیزه به سلطه غیر قانونی خویش ادامه دهد یا ندهد.افتخارات ملت ما در پیشگاه با عظمت خداوند تعالی به ثبت رسید. پایداری شما عزیزان من در راه حق و ابطال باطل، ملتهای جهان را تکان داد و ملتهای مظلوم، از جنبش شما راه خود را یافتند و رضای خداوند بزرگ را که از همه چیز بالاتر است، تحصیل کردید.

من از سربازان سراسر کشور خواستارم که از سربازخانه‏‌ها فرار کنند، این وظیفه‏‌ای است شرعی که در خدمت ستمکار نباید بود. من از پدرها و مادرها و عائله صاحب‏‌منصبان تقاضا دارم که آنان را از کمک به شاه خائن و اطاعت از صاحب‌‏منصبان خدمتگزار به شاه و اجانب، باز دارند و از درجه‌داران خواستارم که به ملت خود بپیوندند و افتخار خدمت به مسلمین را احراز کنند.

من باید از اعتصاب همگانی که در این نهضت اسلامی و به پشتیبانی ملت برپاست
تشکر کنم. این اعتصابات پرارج، اگر چه پرزحمت است لکن در پیشبرد هدفهای انسانی ملت نقش مهمی دارد. اعتصابات بزرگ خود را هر چه بیشتر ادامه دهید، دستگاه این خائنین یاغی را فلج کنید. اعانت به این خائنان، حرام و مخالف رضای خداست. اطاعت از آنان، به هر عنوان، ضدیت با اسلام و خدای اسلام است. اعتصاب شرکت نفت و جلوگیری از هدر دادن مال عظیم ملت، اطاعت خداست. اعلامیۀ مدرسین بزرگ و فضلای عالیمقام حوزۀ علمیۀ قم ـ دامت برکاتهم ـ برای روز همبستگی ملت با اعتصابات مؤسسات دولتی و غیر دولتی بالخصوص شرکت نفت، مورد تائید اینجانب است، من نیز به عنوان یک فرد از این ملت، همبستگی خود را با آنان اعلام می‏دارم.

در این موقع حساس که سرنوشت ملت ما باید تعیین شود، هر کس در هر مقامی که هست، اگر سستی کند و از پشتیبانی نهضت شانه خالی کند، مطرود پیشوای عظیم ما، امام عصر ـ عجل اللّه‏ فرجه الشریف ـ است و بر ملت لازم است او را طرد کنند و عذری از او نپذیرند. اگر کسی از سیاسیون، با بودن شاه خائن، درصدد به دست گرفتن حکومت باشد، مطرود و مخالف اسلام است و بر ملت است که او را طرد کنند. فرصت‏‌طلبان به جای خود بنشینند که پایگاهی ندارند. شاه اگر به دست ملت رشید نیفتد، تنها یک راه دارد و آن برکناری از یاغیگری و سلطنت غاصبانه است.

اکنون در این موقع حساس مسئولیت مراجع عظام و علمای اعلام بلاد ـ دامت برکاتهم ـ و خطبای محترم ـ دامت افاضاتهم ـ بسیار بزرگ است و در پیشگاه خداوند تعالی همه و همه مسئولیم. سستی و سهل انگاری، کمک به دستگاه ظالم و به هدر دادن خون مظلوم است و موجب انهدام مصالح عالیۀ اسلام و کشور اسلام است. من از همۀ طبقات محترم که در این ماه مبارزه، تأسی به امام امت سلام اللّه‏ علیه ـ می‏‌نمایند تشکر می‏کنم. خدا با شماست و قرآن کریم پناهگاه ملت. والسلام علی من اتبع الهدی.