پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ در 24 مهر ماه 1357 مسجد جامع کرمان توسط مزدوران رژیم پهلوی به آتش کشیده شد. نگاهی به این فاجعه که پیامدهای سنگینی برای رژیم پهلوی داشت میتواند ابعاد دیگری از این حادثه را نمایان سازد.
مردم كرمان از ساعت 10 صبح 57/7/24 به دعوت روحانیون شهر در مسجد جامع تجمع كردند تا یاد شهدای میدان ژاله تهران را پاس بدارند. ساعت 11:30 هنوز واعظ، آقای صمدانی در حال سخنرانی بود كه عدهای به مسجد حمله كردند. ابتدا دو در ورودی مسجد را با روی هم ریختن دوچرخه و موتورسیكلتهای مردم به آتش كشیدند. مردم كه برای جلوگیری از هجوم چماقبهدستان درهای مسجد را بسته بودند، مورد حملهی نارنجكهای گاز اشكآور پلیس قرار گرفتند و ناچار شدند درهای مسجد را بگشایند. چماقبهدستان در حمایت پلیس به داخل مسجد حمله كردند و مردم بیسلاح را زیر ضربات چماق، زنجیر، پنجه بوكس و چاقو گرفتند.
در این حمله صدها نفر از جمله آیتالله صالحی كرمانی روحانی بزرگ شهر و آقایان سید محمد خوشرو، سیدجواد نیشابوری، لبینی صمدانی، سیدیحیی جعفری، شیخعباس شیخالرئیسی، شیخعباس پورمحمدی و شیخمحمدحسین موحدی كرمانی مجروح شدند و 5 نفر از مردم به شهادت رسیدند. در این حملهی جنایتآمیز بعد از بیرون رفتن مردم، مهاجمین با جمع كردن اثاث و فرشها و قرآنهای مسجد آنها را به آتش كشیدند. مهاجمین سپس به خیابانها ریختند و دهها مغازهی متدینین و بازاریان مؤمن را به آتش كشیدند.
آیتالله صالحی كرمانی با انتشار نامهای سرگشاده به آیتالله شیرازی واقعهی مسجد كرمان را چنین تشریح كرد: «متجاوز از بیست هزار نفر به منظور سوگواری برای شهیدان میدان ژالهی تهران در مسجد جامع اجتماع كرده، ساعت 11 به مجرد اینكه خطیب سخن خود را آغاز كرد، در حالی كه مردم در كمال آرامش و سكوت و بدون هیچ گونه شعار در مسجد نشسته بودند، تعدادی كولی اجیر شده با حمایت مأموران مسلح پس از آتش زدن اتومبیلها، موتورها و دوچرخههای مردم در خارج مسجد از در و بام با سنگ و چوب و اسلحهی گرم وارد مسجد گردیده با پخش گاز اشكآور به داخل شبستان و ایجاد خفقان به مردم بیدفاع و بدون سلاح حمله نموده با استفاده از كلیهی وسایل، همگان را مورد ضرب و جرح شدید قرار داده و حتی به كودكان خردسال و شیرخوار ترحم نكرده، ركیكترین دشنامها را نثار علمای اسلام و روحانیون و زنان و مردان نموده، دربها و شیشهها را شكسته و مجدداً به آتش كشیده و حتی در حال فرار مردم از مسجد شدیداً آنها را مضروب و مجروح ساخته و چادر از سر زنان برمیداشتند... در این واقعه تعدادی مقتول و مجروح شدند». مهاجمین آنگاه «وارد خیابان و بازار شده با پشتیبانی و نظارت مأموران بسیاری از مغازهها پس از غارت به آتش كشیدند».
فاجعه به حدّی جنایتآمیز بود كه موجی از قیام و تظاهرات را در سرتاسر كشور به دنبال آورد و رژیم چنان به وحشت افتاد كه اعلام كرد موضوع را تحقیق خواهد كرد.
علما در سرتاسر كشور موضع گرفتند. آیتالله صدوقی از یزد، آیتالله یثربی از كاشان، آیتالله قاضی از تبریز، روحانیت مبارز تهران، آیتالله گلپایگانی، آیتالله مرعشی نجفی و آیتالله شیرازی از مشهد و بسیاری از علمای شهرستانها با صدور اعلامیه، تلگراف و نامه این جنایت رژیم را محكوم و مراسمی را در بزرگداشت شهدای آن برگزار كردند.
جمعیت دفاع از حقوق بشر ایرانی پس از تحقیقات در مورد علّت حادثه با صدور اطلاعیهای اعلام كرد كه طرح توطئهی كرمان در استانداری با حضور مقامات دولتی ریخته شده است.
امام خمینی در یك سخنرانی در پاریس در جمع ایرانیان فرمودند: «در كرمان آن فضاحت را درآوردند. در مسجد ریختند مردم را یك دستهشان خفه كردند به واسطهی گازها، یك دستهای را كشتند، بچه، زن و مرد و بزرگ را، مسجد را همه چیزش را آتش زدند. بعد هم ریختند توی بازار و بازار را آتش زدند و غارت كردند. حالا تازه میگویند كه بناست بفرستیم تحقیق كنند كه كی همچو كاری را كرده... همانی كه فرستادید تحقیق كردند در آبادان كه كی همچو كاری كرده؟ آن ظالمی كه این كار را كردهاند، اعلیحضرت میخواهند او را مجازات كنند!! آن آقا خودت هستی».
آتشی كه رژیم نابخردانه در مسجد جامع كرمان برافروخت شعلههایش چنان گسترش پیدا كرد كه تا عمق اركان رژیم نفوذ پیدا كرد و بعد از آن یك روز آرام را ندید.
منبع: یکسال مبارزه برای سرنگونی رژیم شاه، روحالله حسینیان، مرکز اسناد انقلاب اسلامی