تاریخ نگاری انقلاب اسلامی و تاثیرات منطقه‌ای

پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی - محمود فاضلی؛ یکی از اقدامات شایسته  سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و جمعی از اعضای مجمع هماهنگی مراکز تاریخ پژوهی و بانک‌های اسنادی ایران نامگذاری روز ۲۵ دی ماه به نام «روز تاریخ نگاری انقلاب اسلامی» در تقویم رسمی کشور است.

بی‌شک انقلاب اسلامی 1357 ایران از مهم‌ترین رویدادهای اواخر قرن بیستم در جهان، دگرگونی‌های گسترده‌ای را در حوزه های سیاسی و اجتماعی ایران، منطقه و جهان به همراه داشته است. تبیین چگونگی پیدایش انقلاب اسلامی، سرمنشا و مبداء آن، اهداف و انگیزه‌های اصلی آن، رهبران و بنیانگذاران آن، متحدان و موافقان، دشمنان و مخالفان آن، سیر تحولات و ادوار مختلف آن، گفتمان‌های تعیین کننده آن و ادبیات انقلاب، و خصوصا تبیین صف بندی‌های درونی و بیرونی انقلاب و بیان خصایص و شناخت آفات و موانع آن، گامی بس ضروری و مهم برای گذر از مرحله انتقالی و واگذاری تدریجی مسئولیت به نسل بعدی است.

متاسفانه علی‌رغم کوشش‌های ارزنده محدود و پراکنده کاری‌های صورت گرفته که در این رابطه از سوی برخی مؤسسات فرهنگی و پژوهشی، و اسنادی و تاریخی و همچنین بعضی چهره‌های مؤثر در تاریخ انقلاب به عمل آمده است در قیاس با گستردگی دامنه نیاز، کار چندانی صورت نگرفته است. تاریخ نگاری انقلاب اسلامی از این دگرگونی‌ها بی‌نصیب نمانده است. تاریخ نگاری امری مهم، پیچیده و حاصل تعامل آگاهانه ذهن مورخ با واقعه تاریخی است و در هر عصری برخاسته از اندیشه‌ها و گفتمان‌های نسل معاصر خود است که در پرتو آن، دوره‌های تاریخ نگاری متفاوتی شکل گرفته‌اند.

 آنچه در تاریخ نگاری اهمیت دارد، شناخت روند رخداد تاریخی، نگرش و تفکر مورخ، پیرامون آن است. مورخان تاریخ نگاری انقلاب اسلامی می‌بایستی تحلیل واقع بینانه‌ای از رخدادهای تاریخی ارائه داده و به بایسته‌هایی در این امر توجه نمایند تا زمینه‌های شکل گیری تاریخ نگاری جامع و مستندی را فراهم سازند.

  نکته دیگر این که توجه به اسناد محرمانه در تاریخ نگاری تحولات سیاسی اجتماعی و نظام‌های سیاسی بسیار مهم است. اگرچه پس از پیروزی انقلاب اسلامی مراکز اسنادی خدمات زیادی ارائه داده‌اند و البته بسیار قابل تقدیر است، اما بخش قابل توجهی از تاریخ انقلاب اسلامی و تاریخ حکومت پهلوی بدون دسترسی و انتشار این اسناد قابل تبیین کامل نیست. این بدین معنا است که به آنچه پیش رو داریم و نیز صرفا به اسناد منتشر شده و منتشر نشده اعتنا نکنیم. مجموعه اسناد محرمانه رژیم پهلوی تاریخ نگاری محرمانه و داخلی آن حکومت است و از قضا این اسناد تطابق بیشتری با واقعیت دارند.

ضرورت تاریخ نگاری انقلاب اسلامی و تاثیرات منطقه‌ای

از سوی دیگر، انقلاب اسلامی ایران، به دلیل داشتن ماهیت اسلامی دارای جنبه جهان شمول بوده و با نگاه و بینش جهانی خود، نقش‌ها و رسالت‌هایی را در قبال جهان برای خود طراحی کرده و اصولی را به عنوان سیاست خارجی خود برگزیده و در راستای تحقق آن‌ها گام برداشته و برمی دارد که باعث شده است انقلاب اسلامی، منشأ تأثیرات، تغییرات و تحولات متعددی بر نظام بین‌الملل باشد.

وقوع انقلاب اسلامی ایران بر ساختار سیاسی نحوه توزیع قدرت و بازیگران روابط بین‌الملل تأثیرگذار بوده و نظام دو قطبی را به چالش طلبیده و باعث تقویت و ظهور بازیگران جدید دولتی در جهان سوم و غیر دولتی همچون جنبش‌ها و ملت‌ها در صحنه ساختار بین‌المللی شده است.

انقلاب اسلامی با ارائه الگوی رفتاری جدید برای ملل تحت ستم، در ایجاد اعتماد و بیدارسازی آن‌ها نقش مؤثری را ایفا کرد و تلاش دارد تا افکار عمومی آن‌ها را برای ایجاد تغییر و تحول در ساختار بین‌الملل تحت تأثیر قرار دهد. به علاوه، حمایت ایران از ملت‌های محروم و تحت ستم، باعث فعال شدن و تقویت حرکت‌ها و جنبش‌های اسلامی و آزادی بخش در جهان و منطقه شد.

نکته مهم دیگر اینکه، انقلاب اسلامی در مباحث اصلی همچون عدالت، صلح و امنیت تأثیر گذار بوده است. اما متاسفانه پژوهش‌های زیادی در زمینه تأثیرات انقلاب اسلامی ایران بر ساختار نظام بین‌الملل و عکس‌العمل سایر کشورها در قبال اقدامات انقلاب اسلامی ایران صورت نگرفته است.

بازنگری طراحان فرهنگی در چگونگی تبیین تاریخ نگاری انقلاب اسلامی در منطقه و جهان، عدم بکارگیری الگوی‌های سابق و تکراری، انتخاب مجریان معتقد به ریشه‌های انقلاب اسلامی از جمله اقداماتی است که متولیان فرهنگی می‌بایستی به آن توجه جدی داشته باشند.