پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ روز 25 دیماه به عنوان «روز تاریخنگاری انقلاب اسلامی» در تقویم رسمی کشور ثبت شد. امام خمینی در 25 دیماه 1367 طی حکمی از حجت‌الاسلام سید حمید روحانی خواستند تا تدوین تاریخ انقلاب اسلامی را به طور جدی پیگیری کنند. ایشان در این پیام، از ضرورت‌های تاریخنگاری انقلاب اسلامی گفتند و نسبت به تحریف تاریخ انقلاب از سوی دشمنان هشدار دادند.
در آستانه «روز تاریخنگاری انقلاب اسلامی» با محمدحسین صفارهرندی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و از فعالان فرهنگی کشور گفتگو کردیم. وی در این گفت و شنود از اهمیت تاریخنگاری انقلاب اسلامی و از ضرورت این امر در جهاد تبیین گفت. آنچه در ادامه می‌خوانید، مشروح این گفتگوی کوتاه است.
ضمن تشکر از شما بابت وقتی که در اختیار ما گذاشتید، همانطور که مستحضر هستید شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه‌ای در سال جاری، روز 25 دی ماه را به عنوان روز تاریخنگاری انقلاب اسلامی انتخاب کرد. و قرار است به زودی اولین همایش روز تاریخنگاری انقلاب برگزار شود. به عنوان سؤال اول در مورد اهمیت تاریخنگاری انقلاب اسلامی توضیح فرمایید؟
بسم الله الرحمن الرحیم. در روزهای آغازین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ما شاهد این بودیم که سران رژیم گذشته که از ایران فراری شده بودند، شروع به روایت خاطرات کردند و یا به بیان مسائلی پرداختند که به نوعی تاریخ آن روزگار کشور بود. این روایتگری‌ها از زبان دشمنان انقلاب اسلامی صورت گرفت.
از سوی دیگر، برخی جریانات که از لحاظ ذهنی فاصله زیادی با مبانی انقلاب اسلامی داشتند، مبادرت به روایت رویدادهای تاریخ انقلاب کردند. اینان افرادی بودند که خاستگاه انقلاب را غیر از خاستگاه اعتقادی و مردمی تحلیل می‌کردند. آن‌ها معتقد بودند که وقوع انقلاب منشاء مادی واقتصادی داشته است.
عده‌ای دیگر از تاریخ‌نگاران که افکارشان دورتر از فضای انقلاب اسلامی بود، این انقلاب را حاصل توافق قدرت‌های خارجی می‌دانستند. مجموعه این نوع برداشت‌ها، نگرانی‌هایی ایجاد کرد و نشان داد که اگر تاریخ انقلاب اسلامی را به طور صحیح گزارش نکنیم، چه تهدیدهایی در مسیر انعکاس واقعیت تاریخ انقلاب به وجود خواهد آمد.
از این جهت به نظرم این دغدغه مبارک و درستی بود که بیش ازهمه ذهن حضرت امام(ره) را به خود مشغول کرد و منجر به آن شد که آن حضرت به آقای سید حمید روحانی که سابقه‌ای طولانی در تاریخنگاری نهضت و قیام روحانیت داشت، مأموریت داد تا فارغ از جهت‌گیری و کاملا در جهت انعکاس واقعیاتی که در دوره نهضت اتفاق افتاده، تاریخ رویدادهای انقلاب اسلامی را بنویسند تا به نوعی جلوی تحریف تاریخ گرفته شود.
با توجه به اینکه شما در دوره‌ای متولی یکی از مهمترین نهادهای فرهنگی کشور بودید به نظرتان نقش نهاهای متولی فرهنگ و دستگاه آموزشی کشور در تعمیق تفکر تاریخی چیست؟ این موضوعی است که مورد توجه رهبر انقلاب هم هست و ایشان بارها بر آن تاکید کرده‌اند.
وزارت ارشاد مأموریت مشخصی در ترویج فرهنگ و فضیلت‌های اخلاقی، انسانی و اعتقادی بر عهده دارد. ظهور و بروز این مأموریت وزارتخانه، بیشتر در حمایت از فعالان عرصه فرهنگ است. یعنی در کنار سیاست‌گذاری و حمایت و نظارت بر عملکرد جریانات فرهنگی، یک مأموریت دیگر هم بر دوش دارد که آن مأموریت حمایتی است. این مأموریت حمایتی در دوره‌های مختلف به صورت‌های گوناگون اتفاق افتاده است.
روشن است که نهادها و مراکزی مثل وزارت آموزش و پرورش مهمترین کاری که در حوزه تاریخ‌نگای انقلاب می‌توانند انجام دهند، بازنمایی تاریخ، به صورت اعم و اخص تاریخ دوران انقلاب اسلامی در کتب درسی دانش‌آموزان می‌باشد؛ کما اینکه در دوره گذشته، در دوره‌ای که ما مدرسه می‌رفتیم، تاریخ شاهان را می‌خواندیم. سرگذشت سلسله‌های قبل از اسلام و بعد از اسلام را می‌خواندیم. تاریخی که ما می‌خواندیم بیشتر مدح شاهان گذشته بود، شاهانی که وقتی به کارنامه‌شان نگاه می‌کنیم پر از فساد و تباهی بود. اما در تصویرپردازی همین شاهان، آن‌ها را منجی ایران معرفی می‌کردند. نمونه آشکار خیانت و وطن‌فروشی شاهان، همین پدر و پسری (رضاخان و محمدرضا پهلوی) بودند که در دوره معاصر، در منکر بزرگ یعنی ایران‌فروشی نقش داشتند. در دوره پادشاهی محمدرضا، بحرین که معروف به استان چهاردهم ما بود از دستمان رفت، اما در گزارش‌های تاریخی خود به گونه‌ای گزارش کردند که گویی این کار مایه افتخار است!
وزارت آموزش و پرورش باید در کتب درسی مقاطع مختلف تحصیلی، جلوه‌هایی از زیبایی‌های تاریخ انقلاب را بیاورد و به فرزندان این سرزمین نشان دهد که هم از لحاظ حماسی و هم از جهت پیشرفت و ترقی ملت در این عصر و هم از لحاظ نمایش اقتدار سیاسی، فرهنگی و اجتماعی انقلاب اسلامی حرف برای گفتن بسیار دارد.
در این دوران، جهانی شدن انقلاب اسلامی و مطرح شدن نام ایران به عنوان سرخط مقاومت در دنیا طنین‌انداز شده است و ما شاهد قدرت ایران در منطقه و جهان هستیم. این‌ها مواردی است که فرزندان ما باید از آن مطلع شوند و این وظیفه دستگاه‌های متولی فرهنگ است تا با کمک تاریخ این امر را محقق کنند.
تاریخنگاری چه تاثیراتی در شناخت سیاست‌های روز دارد؟
اتفاقاتی که در دوره ما رخ داده، شاید در دوره‌های گذشته هم به وقوع پیوسته باشد. گرچه ممکن است از لحاظ شکل ظاهری با توجه به شرایط زمانه فرق کرده باشد، ولی ریشه‌ها و زمینه‌های مشترکی دارند. به طور مثال عرض می‌کنم؛ نفوذ انگلیس‌ها یا روس‌ها در دربار قاجار به شکل دیگری در دوره پهلوی بازتولید شده است. وقتی کسی این تاریخ را خوانده باشد، می‌تواند راه‌های نفوذ و تسلط دشمن خارجی را بشناسد و آن را سد کند.
این اتفاق بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز به صورت دیگری رخ داد. نه تنها ما از نفوذ اجانب در دستگاه‌های کشور جلوگیری کردیم، بلکه به دنبال این هستیم تا قدرت‌های بیگانه را از منطقه بیرون کنیم. امروز دشمنان ما در منطقه هم راه به جایی نبرده‌اند و در خیلی از سیاست‌هایشان شکست خورده‌اند. طبیعی است که درس‌آموزی‌های تاریخی ما در موفقیت امروزمان بی‌تأثیر نیست. اگر ما از این درس‌آموزی استفاده نمی‌کردیم باید امروز شاهد این بودیم که مجددا مقدرات ما توسط پایتخت‌های اروپایی وآمریکا و شوروی و ... تعیین شود. اما امروز به لطف خداوند ما مستقل‌ترین کشور دنیا هستیم و حرف هیچکس خارج از اراده ملت در آن تأثیرگذار نیست.
به عنوان سوال آخر لطفا بفرمائید در حوزه مطالعات تاریخ انقلاب، بیشتر چه سبک از کتاب‌ها را می‌پسندید و در واقع با کدام بخش از تاریخنگاری انقلاب اسلامی بیشتر ارتباط برقرار می‌کنید؟
الحمدالله در این دوره در رابطه با موضع تاریخ انقلاب آثار متعددی به ساحت فکری جامعه تحویل شده است. من خودم آثار و کتبی را که تحت عنوان «تاریخ شفاهی» از زبان مبارزان تصویرپردازی می‌شود، بیشتر مطالعه می‌کنم. تاریخ شفاهی و خاطرات مبارزان دوران انقلاب اسلامی برای من جذابیت خاصی دارد و مشتاق مطالعه این آثار هستم.
از شما ممنونم و برایتان آروزی سلامتی دارم.
من هم از شما تشکر می کنم. موفق باشید.
