پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ چهاردهم اسفند 1357 احمدآباد مستوفی شاهد برپایی مراسم تجلیل از دکتر محمد مصدق بود که همزمان با سالروز درگذشت وی برگزار شد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، برای نخستین بار بود که چنین تدارکی دیده می‌شد؛ به همین خاطر جریانهای سیاسی مختلف، انواع فراخوان را برای دعوت مردم در رسانه‌ها منتشر کردند. نقطه مشترک همه این دعوتها نیز، «اجتماع علاقمندان به آرمانهای ضداستعماری و ضد امپریالیستی» بود.
سخنگوی دولت موقت نیز اعلام کرد که در این مراسم حضور خواهد یافت و برای آنکه کارکنان و کارمندان دولت نیز بتوانند در مراسم بزرگداشت دکتر مصدق شرکت کنند؛ کلیه ادارات و مؤسسات وابسته به دولت از ساعت 11 روز دوشنبه 14 اسفند، تعطیل خواهد شد.
ستاد ارتش ملی اسلامی ایران نیز اعلام کرد کلیه پرسنل ارتش اعم از رسته‌های زمینی، هوایی و دریایی مقیم پادگان‌های مرکز که تمایل به شرکت در مجلس یادبود دکتر محمد مصدق را داشته باشند، می‌توانند با استفاده از اتوبوس‌های سرویس که در پادگان‌ها برای این کار اختصاص یافته، با هر نوع لباس که ترجیح می‌دهند، خود و خانواده‌شان در ساعت 11 به محل برگزاری یادبود عزیمت کنند.
روزنامه آیندگان نیز نوشت که از شهرستان‌های رشت و قزوین خبر رسیده که گروه‌های بسیاری برای شرکت در این مراسم بزرگداشت آماده می‌شوند. وزیر آموزش‌وپرورش نیز از مسئولان مدارس خواست امکانات لازم برای برگزاری این مراسم را فراهم کنند.
طبق خبری که کیهان روز قبل منتشر کرد، مراسم از ساعت 14 شروع می‌شد و برای آنانی که تاکنون به روستای احمدآباد نرفته بودند، پس از شهر کرج، تابلوهایی در مسیر منتهی به احمدآباد نصب می‌کنند.
همچنین گفته شد که عموم مردم می‌توانند ساعت 9 مقابل درب دانشگاه تهران حضور یافته و با اتوبوس به احمدآباد بروند.
هدایت‌الله متین دفتری نوه دکتر مصدق، مسئول کمیته برگزارکننده مراسم بود و در گفتگویی با خبرنگار کیهان تأکید کرد: «تمام کوشش ما این است که این مراسم کاملاً مستقل از تمام دستجات سیاسی و به دور از برداشت‌های خاص یک حزب یا گروه برگزار شود؛ چون معتقد هستم که دکتر مصدق یک رهبر ملی است بنابراین، تعلق به همه مردم دارد.»
همچنین اعلام شد که آیت‌الله طالقانی نیز سخنران اصلی این مراسم بود.
اطلاعات: یک میلیون نفر بر مزار مصدق گرد آمدند
روزنامه اطلاعات با پوشش کامل و جزئیات مراسم تجلیل از دکتر مصدق، نوشت: امروز ملت شریف ایران مردی را ارج می‌نهد که 25 سال پیش از این، کمر استعمار را شکست و در جهان بانگ رهایی از بند استثمار و استعمار را سر داد؛ مردی که جمال عبدالناصر درباره‌اش گفته بود من شاگرد مکتب دکتر مصدق هستم.
در بخشی دیگر از گزارش روزنامه اطلاعات آمده است: در مقابل دانشگاه این شعار واحد روی تمام اتوبوس‌ها به چشم می‌خورد: من ایرانی و مسلمانم و علیه هرچه ایرانیت و اسلامیت را تهدید کند، مبارزه می‌کنم.
به گفته روزنامه اطلاعات، اتوبان و جاده قدیم کرج را اتومبیل‌ها یک‌سره پوشانده است و سیل جمعیت چندصدهزارنفری و حتی می‌توانیم بگوییم میلیون‌نفری، به‌سوی احمدآباد سرازیر است.
هشدار آیت‌الله طالقانی: در شرایطی بدتر از 28 مرداد هستیم
روزنامه آیندگان در گزارشی که از این مراسم منتشر کرد، گفته که «... پس از نیمروز، مهندس بازرگان نخست‌وزیر دولت موقت انقلابی، بنی‌صدر، قطب‌زاده، حبیبی، یزدی و داریوش فروهر به‌وسیله هلی‌کوپتر در کنار باغ احمدآباد فرود آمدند. ابراز احساسات مردم برای دیدن آنان، نظم مسیر عبور را به هم زد و حتی لباس مهندس حبیبی از چند نقطه پاره شده بود...»
طبق این گزارش، «ساعت 2 بعد ازظهر، آیت‌الله طالقانی در میان غریو الله اکبر جمعیت و بانگ صلوات آنها، پشت میکروفون قرار گرفت و فریاد " درود بر طالقانی مجاهد" برخاست » و «آیت‌الله طالقانی همچون همیشه، ضمن سخنان مبسوطی، با کلامی نافذ از مبارزات دکتر مصدق و نقش وی در سلسله مبارزات ملت ایران سخن گفت و پس از تجلیل از شخصیت مصدق، لزوم هوشیاری انقلابی را در شرایط کنونی به مردم گوشزد کرد.»
در ادامه، بخش‌هایی از سخنان آیت‌الله طالقانی را به نقل از آیندگان می‌خوانید:
«چرا امروز ما عزت و پیروزی خود را درک می‌کنیم؟ برای اینکه فردفرد ما و گروه‌های ما تغییر کرده‌اند، از آن وابستگی‌ها، خودخواهی‌ها و خودپرستی‌ها، در برابر استبداد قهار و استعماری که در تمام شئون زندگی و حیات ما در اقتصاد، فرهنگ، اخلاق و اجتماع ما رسوخ پیدا کرده بود، به یک‌مرتبه هوشیاری، بیداری و قاطعیت رهبری همه را بیدار کرد. این هوشیاری و بیداری وقتی که به اوج کمال خود رسید، همه قدرت‌هایی که علیه ما بودند؛ قدرت‌هایی که با همه قوا به سرکوب ما کوشیدند، قدرت قهار خارجی و داخلی شکست خورد و ما پیروز شدیم.
شخص دکتر مصدق که بود؟ دکتر مصدق مردی بود تحصیل کرده ولی در زندگی اشرافی، در طبقه اشراف در دربار و یا پیرامون دربار؛ تغییر کرد؛ تحول یافت؛ مرد ملت شد. مرد اجتماع و نهضت شد. همان طوری که قرآن درباره موسی بیان می‌کند. دکتر مصدق با همکاری مرحوم مدرس این راه را باز کرد و این فکر را نشان داد که نه روس و نه انگلیس؛ بلکه ملت، این ملت است که باید سرنوشتش را خود به دست گیرد و راهش را بیابد و پیش برود....
این ملت رنج‌دیده، ملتی که در خیابان، بازار و بالای بام‌های ده و شهر این‌همه قربانی داده و این‌همه رنج کشیده است، باید مواظب باشیم باز هم دچار برزدن عوامل استعمار و استبداد و اسرائیل و جاسوسان آنها نشویم. در غیر این صورت، همه ما کوبیده می‌شویم. من اعلام‌خطری پیش‌بینی می‌کنم؛ همه ما در شرایط 28 مرداد و حتی بدتر از آن هستیم. دندانهای آنها تیزتر و عقده‌هایشان بیشتر شده است. سراپا علیه ما خشم‌اند؛ هشیار باشیم این تفرقه‌افکنی‌ها، موضع‌گیری‌ها و شعارهای بیجا را کنار بگذاریم و همان‌طور که در انهدام این قدرت کوشیدید در سازندگی بکوشید.
به‌اندازه کوه‌ها ما بار مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در پیش داریم. این دولتی که فعلاً این مسئولیت خطیر را بر عهده گرفته، نه دولت ایده‌آل شما چپ‌گراها، راست‌گراها و... نمی‌دانم، هرچه که اسمش را می‌گذارید، ایده‌آل من هم نیست؛ اما ایده، غیر از واقعیات است و این را باید اعتراف کنم که این‌ها مخلصند؛ مشکلات دارند. گاهی در جلساتی که شرکت می‌کنم، گوشه‌ای از مشکلات را که نشان می‌دهند، من وحشت می‌کنم. بکوشیم انتقاد کنیم، هرچقدر که دلمان می‌خواهد در انتصابات و در کارها انتقاد کنیم؛ ولی باید همکاری کنیم... برادران، خواهران، کارگران، کارمندها، باور کنید این مملکت مال شماست. هنوز نمی‌خواهید باور کنید؛ چون سال‌ها نمی‌خواستند باور کنید... چند روز پیش در ملاقاتی با آیت‌الله خمینی، ایشان این پیروزی را معجزه می‌دانستند. بیایید این اعجاز را قدر بدانیم و آینده‌نگر باشیم. با هم مخالفیم، صحبت و یکدیگر را قانع کنیم؛ ولی در اصل سرنوشت باید وحدت نظر داشته باشیم. ما می‌میریم؛ ولی تاریخ و مسئولیت ما نسبت به نسل آینده باقی می‌ماند... از خصایص بزرگ استبداد، همان تفرقه‌افکنی است. تضاد ایجادکردن، فارس، عرب، ترک، سنی و شیعه ساختن، کار استبداد است تا مردم به نظر وحشت و بدبینی به هم نگاه کنند. باید با هم بسازیم و اختلافمان در حد اختلافات یک خانواده باشد. بدانید که همه با هم برادریم؛ بدانید که باید با هم زندگی کنید.»
قطع چندین‌باره سخنرانی مسعود رجوی توسط مردم
روزنامه آیندگان در گزارشی که از حواشی این مراسم منتشر کرده، می‌نویسد که پس از آیت‌الله طالقانی، از میکروفون اعلام شد که سخنران بعدی، مسعود رجوی یکی از بنیان‌گذاران سازمان مجاهدین خلق است. رجوی پشت میکروفون قرار گرفت و ابتدا درباره مبارزات دکتر مصدق سخن گفت. در هنگام سخنرانی رجوی، گروهی از جمعیت که در ضلع جنوبی ساختمان اصلی قرار داشتند؛ مدام با فریادهایشان خواهان دیدار آیت‌الله طالقانی و مهندس بازرگان بودند. این کار هنگام سخنرانی، مراسم را متشتت می‌کرد به‌طوری‌که گاهی سخنان رجوی شنیده نمی‌شد و وی مجبور شد صحبت‌های خود را قطع کند.
طبق گزارش رسانه‌ها، هانی الحسن نماینده انقلاب فلسطین یکی دیگر از سخنرانان بود که به زبان عربی سخنرانی کرد و متن ترجمه سخنانش به فارسی برای مردم خوانده شد.
دکتر هدایت‌الله متین دفتری نوه دکتر مصدق و برپاکننده مراسم بزرگداشت هم سخنران آخر بود.
