رزم‌آرا چگونه از سر راه ملی‌شدن نفت برداشته شد؟ + سند

پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ در 16 اسفند سال 1329 حاج­علی رزم­‌آرا نخست‌وزیر و سپهبد نیروی­ زمینی ارتش شاهنشاهی در حالی­ که به مجلس ختم میرزا محمد فیض قمی می‌­رفت، در مسجد­ شاه تهران توسط خلیل طهماسبی یکی از اعضای گروه فداییان اسلام کشته ­شد.

دوران نخست‌­وزیری رزم‌­آرا با جنجال نفت همراه بود. رزم‌آرا یکی از مخالفین سرسخت ملی شدن صنعت نفت­ ایران بود که ملت را در ادارۀ آن ناتوان می‌­دید. گمانه‌­زنی‌­های زیادی در مورد قتل رزم­‌آرا صورت گرفته اما بر اساس اسناد به جایمانده از دوران پهلوی این قتل با سازماندهی فدائیان اسلام و توسط یکی از اعضا­ء آن صورت گرفته ­است.

در ادامه اسنادی در این رابطه از نظر می‌گذرد.

در گزارش شهربانی کل کشور از این واقعه چنین آمده است: « ساعت 8/30 صبح روز 29/2/17 در حضور امضاء­کنندگان زیر از محل وقوع قضیه واقع در مسجد سلطانی بازبینی و معاینه دقیق به­ عمل ­آمد و جریان به ­شرح زیر بوده ­است:

حسب­‌المعمول در موقع تشریف‌­فرمائی جناب آقای نخست­‌وزیر که تماشاچیان در طرفین از دم راهرو و غرب مسجد استفاده و مامورین انتظامی نیز در جلو آن‌ها بوده­‌اند تا اینکه ساعت 10/45 که از درب بزرگ متصل به خیابان بوذرجمهوری وارد جلو خان مسجد شاه شده سپس از راهرو سمت ­راست درب ورودی صحن مسجد در حرکت ­بودند و پس از اینکه به حیاط  مسجد وارد می‌­شوند در حدود 12/40 متر از دم راهرو به ­طرف مسجد در حیاط  حرکت می‌­کنند. و در این­ موقعه از قسمت و ردیف سمت ­راست که غرب مسجد باشد ضارب از بین تماشاچیان در حدود یک و نیم ­متر به ­وسط­­­ آمده و درست در پشت سر جناب نخست­‌وزیر به ­فاصله­ یک ­متر و نیم قرار می‌­­­گیرد و شروع به تیر­اندازی می­‌کند.

پس از اصابت گلوله مضروب سه ­قدم به جلو حرکت­ نموده که چند قطره خون به ­زمین می‌­ریزد و سپس دمرو بر زمین­ افتاده و خون زیادی که توأم با مغز سر بوده جاری می‌­شود و در همان­جا بلافاصله فوت می‌­نماید و مدت تقریباً ده دقیقه در زمین می‌­ماند و طول خون‌­ریزی در حدود 1/30 و عرض یک­­ متر بوده ­است و مطابق اظهار سرگرد وقت معاون کلانتری بخش 8 ضارب پس از تیراندازی از طرف مامورین دستگیر می‌­شود و اسلحه آن اخذ [می‌گردد]

در حین جلب کارد را از جیب خود درآورده و به مامورین حمله­ کرده و چون مامورین متوحش [ناخوانا] در این­ موقع ضارب از موقعیت استفاده کرده و از درب غربی مسجد که به بازار بزازها اتصال دارد متواری می‌­گردد و در اول بازار زرگرها توسط همان مامورین تعقیب و دستگیر می­‌شود و شروع به تظاهرات نموده و فریاد می‌­کشد باید وطن‌فروش‌ها را کشت و فردا من در بهشت هستم و مجدداً قصد فرار داشته که موفق نمی‌­شود تا اینکه به کلانتری می‌­برند ضمناً از محلی که خون­ریزی­ شده ­بود عکس­برداری گردید و همچنین یک برگ نقشه ترسیمی محل نیز که بطور تقریبی است پیوست صورتمجلس ... شده بود.»

در سند سوم موقعیت مکانی ضارب و مضروب در هنگام وقوع حادثه ترسیم شده­ است.