جلال‌الدین فارسی؛ کاندیدایی که به انتخابات نرسید
پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ اولین انتخابات ریاست‌جمهوری ایران یک نامزد انصرافی داشت؛ جلال‌الدین فارسی، کاندیدای اول حزب جمهوری اسلامی. آن دوره‌ای بود که امام خمینی، روحانیون را از شرکت در امور اجرایی و نامزدی ریاست‌جمهوری منع کرده بودند و نامزدهای اولیه‌ی حزب جمهوری اسلامی هیچ‌یک روحانی نبودند: جلال‌الدین فارسی، سید کاظم بجنوردی، عباس شیبانی و رضا اصفهانی.
روز ۹ دی ۱۳۵۸، روزنامه‌ی جمهوری اسلامی - ارگان حزب - فقط نام یک نامزد را برد: جلال‌الدین فارسی. دو روز بعد آیت‌الله سیدمحمد بهشتی، دبیرکل حزب جمهوری اسلامی، رسماً او را به‌عنوان نامزد این حزب برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری ۵ بهمن ۱۳۵۸ معرفی کرد.
در تبلیغات «استاد جلال‌الدین فارسی» را «اولین رئیس‌جمهور ایران»، «مرد قلم، فکر و سلاح، در خط امام»، «اسلام‌شناس متعهد و انقلابی»، «مبارز همیشه در سنگر و قهرمان فکر و قلم و بیان و جهاد و…» معرفی می‌کردند که صفات رئیس‌جمهور از نظر امام را بیش از دیگران دارد: مسلمان، متعهد به اسلام، پیرو احکام اسلام، ملی، دلسوز و خدمتگزار به ملت، با سوابق خوب، نه غرب‌زده و نه شرق‌زده، معتقد به اصل ۱۱۰ (ولایت‌فقیه).
فارسی متولد ۱۳۱۲ است؛ در سوابقش آمده از استاد محمدتقی شریعتی تفسیر و علوم دینی آموخته. بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، به نهضت مقاومت ملی پیوست. در سال ۱۳۳۹، مخفیانه از مرز خارج شد و به عراق رفت. در عراق به زندان افتاد ولی توانست خود را نجات دهد. از عراق به لبنان و سوریه رفت و با مبارزان آنجا تماس گرفت و همکاری کرد. در بازگشت مخفیانه به ایران دستگیر شد و یک سال و نیم در قزل‌قلعه زندانی بود. بعد مسئول تعلیمات سیاسی نهضت آزادی شد و پیشنهاد جهاد مسلحانه را به نهضت آزادی داد. با مؤتلفه‌ی اسلامی همکاری نزدیک داشت. در مرداد ۴۹، مخفیانه برای تربیت کادر مسلح به لبنان رفت و در آنجا با الفتح همکاری کرد و موفق شد تعلیم اسلحه و آموزش جنگ‌های چریکی را برای صدها مبارز مسلمان ایرانی فراهم آورد. در جنگ‌های داخلی لبنان در جبهه‌ی فلسطینی‌ها شرکت کرد. بارها در خارج از کشور به دست ساواک منطقه به تحریک ساواک ایران و یا به علت فعالیت‌هایش دستگیر و زندانی و شکنجه شد. بعد از هشت‌ونیم سال مهاجرت پس از پیروزی انقلاب به ایران بازگشت. عضو شورای مرکزی جمهوری اسلامی شد. در مجلس خبرگان قانون اساسی نماینده‌ی مردم خراسان بود و مدافع سرسخت ولایت فقیه. در توصیف آثارش آمده «کتاب‌ها و جزوات وی از بهترین نوشتجاتی است که اسلام راستین و انقلابی را بدون شرق و غرب‌زدگی معرفی و مطرح می‌کند.» آثار چاپ‌شده‌ی وی عبارتند از: نهضت‌های انبیاء، تکامل مبارزه‌ی ملی، حقوق بین‌الملل اسلامی، تاریخ (برای تربیت معلم و دانشسرای مقدماتی)، جغرافیا (برای تربیت معلم و دانشسرای مقدماتی)، درس‌هایی درباره‌ی مارکسیسم (۳ جلد)، انقلاب تکاملی اسلام، واحدهای بشری در رابطه با جهاد داخلی، جزوه‌ی ارتجاع، جزوه‌ی ملیت اسلامی و مبارزه‌ی مشترک، جزوه‌ی میهن اسلامی، جزوه‌ی دوگونه مخالفت با کاپیتولاسیون و…
همه چیز برای رقابت با ابوالحسن بنی‌صدر آماده بود که از قم به حزب جمهوری اسلامی پیام رسید که جلال‌الدین فارسی اصالتاً افغانی است و صلاح نیست درباره‌ی اولین رئیس‌جمهور ایران حواشی درخصوص تابعیت مطرح باشد. در قانون اساسی یکی از شرایط نامزدی انتخابات ریاست‌جمهوری «ایرانی‌الاصل» بودن نامزد بود و از آنجا که گفته شد اجداد او از شهر هرات افغانستان به ایران مهاجرت کرده بودند، شائبه‌ی غیرایرانی بودن او پررنگ شد. روزنامه‌ی جمهوری اسلامی این شائبه را رد کرد و نوشت: «جلال‌الدین فارسی اجدادشان در فارس بوده و زمانی که هرات جزء خاک ایران بوده است به هرات مهاجرت نموده‌اند و سپس ۸۰ سال پیش پدرشان به مشهد آمده و در آنجا ساکن شده‌اند و تابعیت ایرانی دارند. ایشان به دلیل فشار رژیم شاه و کشف حجاب و مشکلات دیگر شناسنامه‌ی ایران را دریافت ننموده بودند.» (۲۷ و ۲۷ دی ۱۳۵۸)
فارسی اما در کتابش اشاره‌ای به اینکه اجدادش از استان فارس به هرات رفته‌اند نکرده است. علی‌اکبر ناطق نوری نوشته شیخ علی تهرانی بیشتر به این شائبه که فارسی افغانی است دامن می‌زد.[1]
بالاخره پس از چند روز کشمکش درونی، در ۲۵ دی ۱۳۵۸، فارسی از نامزدی ریاست‌جمهوری کناره‌گیری کرد.
با حذف جلال‌الدین فارسی امکان معرفی نامزدی دیگر برای حزب جمهوری اسلامی فراهم نشد و در نهایت قرار شد از دکتر حسن حبیبی حمایت شود که کاندیدای مورد پشتیبانی نهضت آزادی بود. نتیجه اما به سود بنی‌صدر تمام شد؛ پیروزی با کسب ۷۵.۷ درصد آرا.
پی‌نوشت:
پوسترها و بروشورهای انتخاباتی در گنجینه مرکز اسناد انقلاب اسلامی نگهداری می‌شود.
1.خاطرات علی اکبر ناطق نوری، جلد دوم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص ۲۰۷
