عِرض خود می بری و زحمت ما می داری
پایگاه اطلاعرسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ ولخرجیهای خاندان پهلوی در زمانی که مردم در فقر به سر میبردند، یکی از عوامل تنفر مردم از سلطنت خودکامه این رژیم بود. در شرایطی که کشور هنوز مسیر طولانی را برای رضایت مردم در پیش داشت، هر سال در آبان ماه به مناسبت تولد محمدرضا پهلوی، مهمانان خارجی عالی رتبه اعم از پادشاه، رئیسجمهور، نخستوزیر، ملکه و ... با همراهان زیادی از جمله همسر و فرزندان ، معاون، ندیم، خدمتگزار، جامهدار، دکتر مخصوص، گارد محافظ و ... وارد ایران میشدند و به گشتوگذار و سیاحت و تفریح و شکار میپرداختند. فارغ از اینکه این روال دیپلماتیک آن بود اما خود شاه و خاندان او هم علاقهمند به حیف و میل اموال مردم بودند. اسناد موجود گواه بر این ادعاست که سالانه هزینههای هنگفتی برای میهمانان دربار اختصاص داده میشد. در ادامه نمونه هایی اندکی از واکنش های طبقات و گروه های مختلفی از مردم به بذل این هزینه ها ارائه می گردد.
اعتراض دانشجویان خارج از کشور به جشن تولد شاه
اعلامیه جنبش اسلامی دانشجویان ارسالی برای سیدحسن ابطحی و آیت الله سیدعلی خامنه ای در مشهد در خصوص انتقاد از عملکرد حکومت پهلوی ، برگزاری جشنهای شاهنشاهی و جشن چهارم آبان ( سالروز تولد محمدرضا پهلوی ) وجود دارد که گزارش ساواک نیز در ادامه آن مبنی بر سوابق مضره دریافت کنندگان این اعلامیه جالب توجه است:
اعتراض آیت الله گلپایگانی نسبت به اشاعه فحشا در شهر قم به بهانه تولد شاه
در متن گزارش شهربانی قم مورخ 6/8/1347 آمده که پسر آیت الله العظمی گلپایگانی در تاریخ 5/8/1347 از طریق تلفن به رئیس شهربانی مراتب اعتراض خود را نسبت به برگزاری جشن های تولد شاه در ورزشگاه شهر قم اینگونه ابراز کرده است:
« پدرم فرمودند به شما اطلاع دهم که چون ایشان شنیده اند که در جشن ورزشی چهارم ابان دختران هفده هیجده ساله در قم در رژه شرکت داده شده اند و حتی آن آقای رئیس منطقه قم که این آتشها را دامن می زند دستور داده است از طهران دو کامیون دختر به قم آورده اند که در این رژه شرکت کنند و در نظر است خانم های روسای ادارات قم هم در میدان فرح بدون چادر در مراسم استقبال از شهبانو شرکت داده شوند، به نشانه اعتراض در این مراسم شرکت نکرده و عصر هم درس را تعطیل می کنند و معتقدند باید هلیکوپتر شهبانو هم در محوطه جلوی صحن مطهر در حالی که شهبانو با چادر باشند بنشیند و خانم های روسای ادارات هم با چادر در محوطه استقبال کنند»
رئیس اداره شهربانی در تلاش برای نفی این اخبار و تاکید بر آنکه در جشن آن سال نسبت به سالهای گذشته هیچ تغییری انجام نشده با اطلاعات دقیق پسر آیت الله گلپایگانی مواجه شد:
«امسال مراسم خیلی مفصل تر بوده و حتی تماشاچیان تمام سطح بام منازل اطراف محوطه محل رژه توانسته اند عکس هایی بردارند و حضور حضرت آیت الله تقدیم کرده اند و ایشان با ملاحظه عکس ها خیلی ناراحت شدند.»
در نهایت این مکالمه با تماس فوری با فرمانداری تهران جهت اطلاع از اعتراض ایت الله گلپایگانی ناتمام رها شده است. اما در سال بعد اداره سوم ساواک در نامه ای به اداره شهربانی قم با توجه به حواشی اتفاقات سال گذشته در روز 2 آبان 1348 هشدار داده است :
با اعلام اینکه جشن چهارم آبان بایستی طبق روش معمول و به نحو مطلب برگزار گردد. ضمن تماس با [آیت الله شریعتمداری] مشارالیه را در جریان گذارده و از همکاری با [آیت الله گلپایگانی] منع شود ضمناً با مراقبت دقیق و مستمر از [آیت الله] گلپایگانی و عوامل او در جریان فعالیت های آنان بوده و اطلاعات مکتسبه را مستمراً اعلام و عنداللزوم نسبت به خنثی نمودن فعالیت های احتمالی آنها اقدام گردد.
امضاء : تیمسار مقدم؛ 2/8/ 1348
پس از برگزاری جشن تولد شاه در سال 1348و اعمال نظارت همه جانبه بر ایت الله گلپایگانی برای هرگونه مخالفت یا اعتراض که در اسناد ساواک منعکس شده، ایشان اعتراض خود را با خاموش کردن چراغ های بیمارستان خیریه خود نشان داده است. گزارش این رویداد در متن گزارش ساواک شرح داده شده است:
طبق تحقیقاتی که به عمل آمده در روز مذکور که مصادف با شب نیمه شعبان بوده در بیمارستان گلپایگانی از جهت چراغانی اقداماتی به عمل آمده بود که طبق معمول هدف چراغانی گرامیداشت تولد امام زمان بود. لیکن شب چهارم آبان که مصادف با تولد شاهنشاه بود و چراغ ها می بایست روشن باشد، [آیت الله] گلپایگانی دستور خاموشی چراغها را داده است. به استحضار می رساند که انجام این اقدام نوعی از سلیقه مخالف گلپایگانی ست.
رئیس ساواک قم؛ تاریخ 4/9/1348