|علیرضا زادبر| فتوای شرف!

پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ علیرضا زادبر پژوهشگر تاریخ معاصر در یادداشت کوتاهی واقعه 13 آبان 1358 را با رویکرد جامعه‌شناسی تاریخی بررسی کرده است.

زادبر نوشت:

امروز سیزدهم آبان است. مکرر به واقعه تسخیر سفارت آمریکا پرداخته ام. الان قصد تکرار آن مباحث را ندارم.

پرسشم این است: چرا در تاریخ و جامعه ایرانی از زمان فتحعلی شاه قاجار برای اعتراض به اجنبی محل تجمع و اعتراض مقابل سفارت روسیه، انگلستان و بعدتر آمریکا بود!؟
.
پرسش مهمی است. جامعه ایرانی پس از شکست‌های متعدد از روس و انگلیس در دوره قاجار سرخورده بود. مایوس بود. استقلال کشور آسیب دیده و بخش‌های مهمی با جنگ و بدون جنگ از کشور جدا شده بود. جامعه ایرانی تنها "مکان" و "موقعیت" که میتوانست عقده تحقیر ملی خود را تخلیه کند مقابل همین سفارت خانه ها بود.

نمونه اول:
پس از عهدنامه ترکمنچای فردی که در نماینده روسیه تزاری بود به نام گریبایدف به عنوان وزیرمختار و سفیر در ایران انتخاب شد.  شاعر، نوازنده، نمایشنامه‌نویس، بسیار اهل مشروب و حافظ منافع روسیه تزاری.

طبق مفاد عهدنامه زنان مسلمان گرجی ساکن ایران، در حکم اسیر روسی بودند و باید به کشورشان بازمی‌گشتند. گریبایدوف زنان مسلمان را در تهران در باغی جمع کرد. آنان را از شوهران‌شان دور ساخت. تعرض شد تا به روسیه بازگردند!

به غیرت مردان تهرانی برخورد. آن زمان مجتهد بزرگ و اول تهران فردی بود به نام "میرزا مسیح مجتهد تهرانی" . مردان تهرانی از او طلب فتوا کردند؛ فتوای شرف!

مردم به سفارت حمله کردند. چند ده هزار نفر. گریبایدوف مست، گفت ایرانی ها با سکه راضی میشوند. سکه پرتاب کردند. مردان عصبی وارد سفارت شدند
گریبایدوف را کشتند! زمان فتحعلی شاه!

چرا؟
سفارت‌خانه اجنبی روس، انگلیس و آمریکا در نگاه ایرانیان محل تحقیر و سرخوردگی بود. محل توطئه بود و تنها مکان در دسترس برای اعتراض به اجنبی.... 

سابقه تحقیر ایرانیان مهم است. تحقیر شده بودیم. سال ۵۸ هم ترس تکرار آن تحقیر در دانشجویان بود. آمریکا شاه را بالاخره برای درمان پس از مدتی آوارگی پذیرفت و اجازه ورود داد. ترس این بود: کودتا تکرار شود! 

بخش دیدگاه که به تازگی به پایگاه اینترنتی مرکز اسناد انقلاب اسلامی افزوده شده، محملی برای انعکاس نظرات اهل قلم، پژوهشگران و دانشگاهیان است تا نظرات و آراء پژوهشی جدید خود را در دسترس علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ ایران معاصر و تحولات انقلاب اسلامی قرار دهند. فلذا ضمن سلب مسئولیت نسبت به محتوا و رویکرد علمی پژوهشگران، پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی پذیرای تمام جستارها، یادداشت ها و پژوهش هایی ست که به صورت روش مند و آکادمیک، درباب تاریخ ایران معاصر تدوین و نگاشته شده و آنرا در اختیار دیگر علاقه مندان این حوزه قرار خواهد داد.