مرکز اسناد انقلاب اسلامی

در تاریخ ۱۷ شهریور تظاهرات مردم تهران در خیابان ۱۷ شهریور و میدان ژاله، منجر به سرکوب خونین تظاهرکنندگان توسط نیروهای نظامی ارتش شاهنشاهی ایران شد. این حادثه آغازی بر پایان کار رژیم پهلوی ایران در نظر گرفته می‌شود که هر گونه امید به مصالحه میان انقلابیون و سلطنت‌طلبان را از میان برد.

پنجم شهريور 57، جمشید آموزگار به فرمان محمدرضا پهلوی از نخست‌وزيری استعفا و جعفر شريف امامی رئیس مجلس سنا، نخست‌وزیر شد. شریف‌امامی كه كابینه‌ خود را كابینه‌ آشتی ملی معرفی كرده بود، با سیاست‌های فریبكارانه‌ سعی داشت اندكی از التهاب و تشنج‌های جامعه بكاهد. اما کمتر از دو هفته، دولت آشتی ملی با بزرگ‌ترین راهپیمایی تاریخ ایران در روز عید فطر روبه رو شد. با این حال مهم‌ترین رویداد نخست‌وزیری کوتاه شریف‌امامی فاجعه17 شهریور بود که رژیم جنایات خود را با آن تكمیل كرد. مدتی بعد در 13 آبان، خشن‌ترین حادثه پس از 17 شهریور به وقوع پیوست که بار دیگر پرده از چهره دولت به اصطلاح آشتی ملی برداشت. به دنبال آن موج دیگری از تظاهرات و اعتراضات مردمی بوجود آمد که در نهایت منجر به سقوط دولت شریف‌امامی شد.

در مدت‌ چند ثانیه‌ صدها نفر در خاك‌ و خون‌ غلطیدند. مردم‌ بی‌مهابا مجروحین‌ و شهدا را بر روی‌ دست‌ به‌ سوی‌ بیمارستان‌ها حمل‌ می‌كردند. اتاق‌ها، راهروها و حیات‌ بیمارستان‌ها مملو از مجروح‌ و جنازه‌ بود. مردم‌ اطراف‌ بیمارستان‌ها خانه‌های‌ خود را برای‌ پذیرش‌ مجروحین‌ مهیا می‌كردند. هر كس‌ هر چه‌ از لوازم‌ پزشكی‌، پنبه‌، پانسمان‌ و ملافه‌ داشت‌ به‌ بیمارستان‌ می‌آورد.

گرچه تا آخرین لحظات سقوط شاه هنوز عده‌ای بودند كه دم از مصالحه و بازگشت شاه می‌زدند اما واقعه 17 شهریور هرگونه مصالحه با شاه را به بن بست كشانده بود. آنچه در تاریخ 17 شهریور نمایان است حمایت بی‌پرده آمریكا از شاه و كشتار مردم بی‌گناه در این روز است. شواهد فراوانی گواه آن است كه آمریكایی‌ها در كشتار 17 شهریور نقش داشته و شاه را به بزرگترین كشتار مردم و خاموش كردن قیام تشویق می‌كرده‌اند. تمامی این مدارك پرده از چهره مزورانه آمریكایی كه در آن دوران دم از فضای باز سیاسی و آزادی بیان می‌زد برداشت.