مقالات

آیت‌الله سید احمد واحدی جهرمی سالهای پیش و پس از انقلاب اسلامی وکیل شرعی امام خمینی(ره) در سوریه بود. وی با فرارسیدن نهضت اسلامی در سفرهای تبلیغی خود به ویژه در جهرم به طرفداری از امام خمینی سخنرانی می‌کرد. در ایام تبعید امام خمینی در نجف ارتباط وی با رهبر نهضت اسلامی بیش از پیش برقرار شد و اولین مرقومه امام خمینی در 16 تیر 1349 توسط شیخ محمد منتظری در سوریه به دست آیت‌الله واحدی رسید. در دهه پنجاه نامه‌نگاری‌های بین او و امام تداوم یافت و اجازات متعددی از ایشان دریافت کرد. با عزیمت امام خمینی به پاریس در مهر ماه 1357، آیت‌الله واحدی فرزند خود را به نوفل‌لوشاتو فرستاد تا علاوه بر تداوم ارتباط با امام، از آخرین اخبار نهضت اسلامی هم مطلع باشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دیدار امام خمینی شتافت و با ایشان تجدید بیعت کرد.

حرم حضرت احمد بن موسی الکاظم(ع) در تاریخ معاصر نقش محوری در مبارزات مردم علیه ظلم داشته است. در جنبش مشروطه خواهی، حرم شاهچراغ محلی برای تحصن مردم بود. این مکان، در دوران رضاخان، تجاوز قوای متفقین به ایران و ایام نهضت ملی نفت نیز ملجاء مردم بود. در ایام انقلاب نیز این مکان مقدس، نقطه شروع اغلب تظاهرات، محل تحصن علما و مردم و مکانی برای روشنگری و افشای جنایت‌های رژیم پهلوی بود.

در روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ با هجوم ارتش عراق به مرزهای غرب و جنوب و حمله هوایی به چند فرودگاه ایران جنگ تحمیلی ۸ ساله  رژیم بعث عراق به رهبری صدام حسین با حمایت کشورهای غربی علیه ایران آغاز شد. تفوق و تسلط بر خلیج فارس؛ نابودی انقلاب اسلامی و جلوگیری از صدور انقلاب ایران به عراق؛ براندازی نظام جمهوری اسلامی؛ ایفای نقش ژاندارمی آمریکا در منطقه به جای نظام شاهنشاهی برافتاده ایران، ایجاد امپراتوری واحد عرب به رهبری دولت عراق و تحقق اهداف بلند پروازانه حزب بعث و... از مهم‌ترین اهداف رژیم بعث عراق در این جنگ بود.

در طول جنگ تحمیلی، کاربرد سلاح‌های شیمیایی از سوی رژیم بعث عراق، یکی از ابعاد مهم جنگ 8 ساله به شمار می‌آید. ارتش بعثی از دی 1359 به طور پراکنده استفاده از سلاح مرگبار شیمیایی علیه نیروهای ایران را آغاز کرد. این رویه با سکوت مجامع بین‌المللی ادامه و گسترش یافت. متعاقب حملات شیمیایی حزب بعث بسیاری از نیروهای نظامی، زنان، کودکان و غیر نظامیان ایران و حتی شهروندان کرد عراق قتل عام شدند.

رژیم بعث عراق در آستانه حمله نظامی به خاک ایران سعی کرد در زمینه‌های سیاسی اقداماتی را انجام دهد. ارتباط و حمایت از اپوزیسیون ایرانی خارج از کشور یکی از این اقدامات بود. از سوی دیگر صدام چون احتمال می‌داد شیعیان این کشور مخالفت خود را با حمله نظامی به ایران اعلام کنند، در کنار اخراج گسترده شیعیان از عراق، حمله به بیوت مراجع دستگیری و شهادت بسیاری از آنان را سرلوحه کار خود قرار داد. رژیم بعث در چهارچوب فراهم‌سازی تمهیدات لازم برای حمله به ایران، روابط سیاسی خود را با غرب و کشورهای عرب توسعه داد. طی ماه‌های منتهی به آغاز جنگ تحمیلی دیدارهای مقامات آمریکایی و بعثی به‌منظور انجام هماهنگی‌های لازم در مورد اقدام نظامی بر علیه جمهوری اسلامی ایران افزایش یافت. درواقع تحلیل آمریکا این بود که با حمله‌ی نظامی عراق، ایران مجبور خواهد شد که گروگان‌های آمریکایی را آزاد نماید.

در روزهای پس از سوم شهریور 1320 و تا ساعاتِ آخری که رضاشاه ناگزیر از کناره‌گیری از سلطنت شد، بارها و بارها، به‌نزد نمایندگان سیاسی و اطلاعاتی- جاسوسی انگلستان در تهران، پیام فرستاد و التماس کرد، او را از سلطنت عزل نکنند،‌ که او قول می‌دهد، هر آنچه در توان دارد، در راستای اهدافِ متفقین در سراسر خاک ایران عمل نماید! اما، انگلیسی‌ها برای این‌گونه پیام‌های التماس‌گرانه شاه نگون‌بخت، کمترین اعتباری قائل نشدند. باعزل رضاشاه، بذرهای امیدی که در روز 25 شهریور 1320 در میان جامعه ایران، در حال جوانه زدن بود به دلایلی به بار ننشست. چراکه محمدرضاشاه پهلوی هم نظیر پدرش ترجیح داد، از مشروعیت و مقبولیت سیاسی ناشی از اراده ملت ایران فاصله بگیرد و اتکای بی‌حرف و حدیثِ ‌به کشورهای سلطه‌جوی غرب را پیش گیرد.

حوادث 11 سپتامبر نمایشگر این واقعیت بود كه شرایط جهانی به گونه‌ای تغییر یافته كه موقعیت بسیاری از بازیگران به جهت میزان قدرت آنها در صحنه‌ی نظام بین‌الملل تضعیف شده است و در نتیجه بعضی از بازیگران در صحنه‌ی جهانی دست یازی به عملیات تروریستی را تنها راه ممكن برای مقابله با اشاعه‌ی نفوذ و قدرت آمریكا به جهت موقعیت این كشور در صحنه‌‌ی جهانی یافته‌اند. چنین به نظر می‌رسد كه آمریكا از واقعه‌ی 11 سپتامبر به‌صورت بیرون آمدن از بحران معنا و برخورد با پدیده‌ی جهانی شدن بهره‌برداری كرد؛ تا بدین طریق تفكر ایجاد نظم نوین جهانی را كه در حكومت قبلی جمهوری خواهان مطرح شده بود، عملیاتی نماید

اصل متعارف در دیالکتیک قدرت، انجام واکنش متقارن می‌باشد؛ بدین صورت که در مقابل هرگونه از قدرت، نوعی واکنش به همان شکل انجام می‌گیرد. لیکن در مواردی نادر، ممکن است واکنش در مقابل قدرت، به صورت نامتقارن جلوه‌گر شود که در این نوع واکنش، در تقابل علیه قدرت مسلط از ابزار مشابه استفاده نمی‌گردد. این نوع واکنش در تقابل با قدرت سرکوب رژیم شاه (که متکی بر شخصیت پاتریمونیال شاه بود) از سوی امام خمینی به کار گرفته شد. در این تقابل قدرت، برخلاف شاه که قدرت‌های سازمانی موجود را به نفع قدرت شخصی خویش از میان برده بود، قدرت شخصی امام متکی به قدرت سازمان روحانیت در جامعه‌ی شیعی ایران بود که در مساجد و با بهره‌گیری از مناسبت‌های فرهنگی شیعی و اسلامی نقش مهمی در ابلاغ پیام‌های وی به مردم و اقناع آنها در مبارزه علیه رژیم، ایفا نمود.

آیت‌الله علی قدوسی، از پیشگامان مبارزه علیه رژیم پهلوی و از مسئولین نظام جمهوری اسلامی، در صبحگاه 14 شهریور 1360، در دفتر دادستانی انقلاب توسط سازمان منافقین به شهادت رسید. به شهادت بسیاری از دوستان و آشنایان، وی آیینه تمام‌نمای ساده‌زیستی و خضوع بود. مردم‌مداری، امانت‌داری در بیت‌المال، عدالت‌خواهی، جدیت در کار و ... از جمله ویژگی‌ها و خصوصیات اجتماعی شهید در کسوت یکی از مسئولین نظام جمهوری اسلامی بود که توانست از وی کارنامه‌ای درخشان و نامی نیک به یاد بگذارد.

11 دی‌ماه 1367 امام خمينی طی نامه‌ای تاریخی میخائیل گورباچف رهبر اتحاد جماهیر شوروی را برای برون‌رفت از مشكلات كمونیسم و جلوگیری از سقوط به دامنِ امپریالیسم به اسلام دعوت كردند. امام خمینی در همین نامه ژرف‏ترین تحلیل‌ها را از تحولات جاری شوروی ارائه کرد و از آن به «صدای شکستن استخوان‌های کمونیسم» تعبیر کرد. در همین پیام پیش‌بینی دیگری توأم با هشدارهای مستند وجود دارد که نشانگر تسلط امام خمینی بر ارزیابی شرایط سیاسی آن روز جهان است.  حضرت امام به وضوح نسبت به در غلتیدن روس‌ها به سمت باغ ـ به ظاهر ـ سبز سرمایه ‏داری غرب و فریب خوردن از امریکا هشدار داده است. نامه امام نظر تحلیل‌گران جهانی را به خود جلب و  بازتاب‌ قابل توجهی در رسانه‌های دنیا داشت.

روز 8 شهریور سال 1360 در یک اقدام تروریستی جلسه شورای امنیت کشور با حضور رئیس جمهور و نخست‌وزیر منفجر شد. به گفته‌ ناظران غربی، مجاهد‌‌ين خلق، به د‌‌ليل د‌‌ارا بود‌‌ن «انبار مهمات و تجربه‌های خود‌‌ د‌‌ر راهبرد‌‌‌های تروريستی» مسئول اين انفجار بود‌‌ند‌‌. با انتشار خبر فاجعه‌ بمب‌گذاری، د‌‌ر سراسر جهان، رهبران، مقامات و شخصيت‌های خارجی، پيام‌های تسليت متعد‌‌د‌‌ی خطاب به امام خمينی ارسال کرد‌‌ند‌‌. امام خمينی نيز د‌‌ر پاسخ، ضمن تشكر و قد‌‌رد‌‌انی، خواستار نابود‌‌ی توطئه‌گران و د‌‌شمنان اسلام شد‌‌ند‌‌. هرچند هدف از انفجار مقابله با نظام نوپای اسلامی بود، اما رسانه‌های غربی مأيوسانه گزارش د‌‌اد‌‌ند‌‌: «د‌‌ر ايران انسجام بيشتر شد‌‌ه و مرد‌‌م همچنان از انقلاب خود‌‌ د‌‌فاع می‌كنند‌‌ و هر ضربه‌ای به آن وارد‌‌ شود‌‌، برای د‌فاع از آن به خيابان‌ها می‌ريزند‌‌.»

پنجم شهريور 57، جمشید آموزگار به فرمان محمدرضا پهلوی از نخست‌وزيری استعفا و جعفر شريف امامی رئیس مجلس سنا، نخست‌وزیر شد. شریف‌امامی كه كابینه‌ خود را كابینه‌ آشتی ملی معرفی كرده بود، با سیاست‌های فریبكارانه‌ سعی داشت اندكی از التهاب و تشنج‌های جامعه بكاهد. اما کمتر از دو هفته، دولت آشتی ملی با بزرگ‌ترین راهپیمایی تاریخ ایران در روز عید فطر روبه رو شد. با این حال مهم‌ترین رویداد نخست‌وزیری کوتاه شریف‌امامی فاجعه17 شهریور بود که رژیم جنایات خود را با آن تكمیل كرد. مدتی بعد در 13 آبان، خشن‌ترین حادثه پس از 17 شهریور به وقوع پیوست که بار دیگر پرده از چهره دولت به اصطلاح آشتی ملی برداشت. به دنبال آن موج دیگری از تظاهرات و اعتراضات مردمی بوجود آمد که در نهایت منجر به سقوط دولت شریف‌امامی شد.

شهیدمهدی عراقی از فعالان و مبارزین باسابقه نهضت امام خمینی است. وی در دهه 1340 در مقابله با برخی سیاست‌های رژیم پهلوی همچون لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و انقلاب سفید که با مخالف علما از جمله امام خمینی(ره) نیز همراه بود، به صف نهضت امام پیوست. بهمن 1343 به اتهام شرکت در ترور منصور دستگیر و به حبس ابد محکوم گردید. سال 1355 با توجه به سیاست فضای باز سیاسی مطرح شده از زندان آزاد شد و مبارزات خود را از سرگرفت. آذر 1357 به پاریس رفت و مدیریت بیت امام خمینی(ره) در نوفل لوشاتو را برعهده گرفت. پس از پیروزی انقلاب، عهده‌دار مسئولیت‌های مهمی شد، این مبارز انقلابی سرانجام 4 شهریور 1358 توسط اعضای گروه تروریستی فرقان به شهادت رسید.

نقش محوری مساجد در هدایت و سامان دادن مبارزات مردمی علیه رژیم پهلوی، همواره حساسیت ساواک و نهادهای امنیتی رژیم را در پی داشت. از این‌رو سعی داشتند با روش‌های متعددی از جمله: تعطیل کردن مساجد، دستگیری مبارزان، گماردن مأموران محسوس و نامحسوس در مساجد، برکناری متولیان مساجد و انتصاب متولیان معتمد رژیم و ممنوع‌المنبر کردن وعاظ و... از نقش مساجد در نهضت جلوگیری کند. در این میان بستن مساجدی چون هدایت و الجواد و حسینیه‌ ارشاد که با فعالیت‌های فرهنگی‌شان به تبلیغ علیه رژیم می‌پرداختند، به‌قدری برای رژیم اهمیت داشت که مسئله‌ آنها مستقیماً با شاه در میان گذاشته می‌شد.

نه تنها قانون اسلام، بلکه قوانین مدون کشورهای غربی مانند فرانسه، آلمان، انگلستان، آمریکا و... که مهد آزادی و دموکراسی تلقی می‌­شوند نیز محدودیت‌­هایی برای نشر مطالب و محتواها قائل شده‌اند. انتشار کتاب سراسر توهین «آیات شیطانی» نوشته سلمان رشدی، طبق اصول‌ پذیرفته‌شده در میثاق­‌ها و تعهدات بین‌­المللی نه‌تنها محکوم‌، بلکه مستلزم مجازات است و این مسئولیت از نقض صریح اصول‌ پذیرفته‌شده این میثاق‌­ها و تعهدات بین‌المللی ناشی می‌گردد. به عبارتی، انتشار این کتاب موهن، نقض‌ صریح اصول منشور جهانی است.

شکنجه‌ی شاهرخ طهماسبی و به شهادت رساندن او سرآغازی برای خط شکنجه‌گری سازمان مجاهدین خلق بود؛ عملیاتی که هرچه از طول عمر چندروزه‌اش بیشتر می‌گذشت، ابعاد وحشیانه‌تری به خود گرفت و از شلاق زدن، به اتو کشیدن، سوزاندن و بریدن اعضای بدن رسید.

حملات شیمیایی رژیم بعث عراق علیه ایران، از سال 1362 تا اوایل 1363 در ابتدا با استفاده از گاز خردل و سپس گاز تابون صورت گرفت. اولین حمله شیمیایی کاملاً ثبت‌شده در عملیات والفجر 2 در خلال ماه‌های تیر و مرداد 1362 هنگام درگیری شدید بین نیروهای ایران و عراق در نواحی کوهستانی مشرف‌به شهر مرزی حاج عمران در کردستان عراق صورت گرفت. حاج عمران ازنظر حملات شیمیایی عراق یک نقطه عطف محسوب می‌شد اما به علت گزارش‌های نامناسب عراقی‌ها هیچ اعتراض بین‌المللی را متوجه رژیم بعث نکرد. درواقع سکوت دولت‌ها و مجامع بین‌المللی در قبال جنایات شیمیایی عراق، صدام را مصمم‌تر کرد تا بدون هیچ‌گونه مجازاتی از گازهای شیمیایی علیه ایران و کُردها استفاده کند.

هئیت‌های مذهبی با توجه به قدمت و سابقه طولانی علاوه بر حفظ و کارکردهای سنتی، کارکردهای جدید نیز در طول دوران شکل‌گیری نهضت اسلامی و پیروزی انقلاب بر عهده داشتند. از جمله این کارکردها می‌توان به کارکردهای سیاسی، فرهنگی، هنری و اجتماعی اشاره کرد. بر اساس چنین کارکردهایی در درون هئیت‌های مذهبی، هسته‌های انقلابی شکل می‌گرفت و انقلابیون در هئیت‌ها آموزش می‌دیدند. در همین هیئات، شعارها، اعلامیه‌ها، نوارها، تصاویر و عکس‌های انقلابی تهیه، تکثیر و توزیع می‌شد. همچنین در همین هیئت‌های مذهبی تجلیل از انقلابیون و بزرگداشت یاد شهدا در قالب جلسات آموزش قرآن و احکام اسلامی، روضه‌خوانی، مراسم عزاداری و ... انجام می‌شد.

اسناد و منابع متقن تاریخی به‌وضوح و آشکارا تأیید می‌کند، حضور و مشارکتِ فعالِ روحانیت و مرجعیت شیعه، در عرصه سیاسی و اجتماعی، شرط لازم و ضروری تکوین، شکل‌گیری، گسترش و پیروزی نهایی انقلاب مشروطه ایران بود. در آن برهه، جریان منورالفکری به‌رغم ایده‌ها و افکار نوگرایانه‌ای که داشتند، اما، دامنه نفوذ و حضورِ آنها در میان لایه‌های عمیق‌تر اجتماعی کلیت جامعه ایرانی، ناچیزتر از آن بود که بتوانند با جلب اعتماد عمومی، این ایده‌ها و افکارِ جدید خود را، در عرصه عمومی طرح و با بسیج سیاسی مردم کشور، راه را برای برپاداشتن یک تحرک انقلابی فراگیر هموار سازند.

در نگاه شیخ فضل‌الله نوری مقولاتی چون مشروطه، مجلس، قانون، آزادی، مساوات و... به‌رغم آنکه مقولاتی پسندیده و شایسته‌ی پیگیری و تحقق می‌باشند، جملگی بایستی بر مدار اصول و قوانین اسلام تعریف و متحقق شوند. براین اساس مشروطه بایستی به صفت مشروعه مقید گردد. بنابر این از نگاه شیخ شهید، مشروطه‌‌ مطلق غربی ‌از آن جهت که در راستای دیگر فرقه‌های بشری است و خود را فارغ از الزامات و تغییرات الهی می‌داند، درصورتی که در چارچوب شرع و اصول مقدسه اسلام محدود و تعریف نگردد شایسته تحقق و پیروی در جامعه اسلامی‌ایران نیست. شیخ شهید در پی آن بود تا مشروطه را از بى‌قيدى به مشروعه و مجلس را از افراطى‌گرى به عملكرد عقلانى رهنمون سازد و جلوى اشاعه بيش از پيش هرج و مرج را بگيرد.