سرمقاله

آیت‌الله محمد ابراهیم ربانی مهموئی عمر خود را در راه ترویج معارف دین سپری کرد. در سال 1344 پس از کسب مقام اجتهاد در نجف به دعوت مردم قائنات به آن دیار رفت. در سال 1348 نماینده امام خمینی در اخد وجوهات شرعی شد. فعالیت‌های سیاسی او در دوران نهضت اسلامی با محوریت حوزه علمیه بیرجند شدت گرفت تا جایی که طبق گزارش‌های ساواک تظاهرات مردم بیرجند به رهبری وی برگزار می‌شد. پس از پیروزی انقلاب به عنوان اولین امام‌جمعه بیرجند از سوی امام خمینی منصوب شد. همچنین عضویت در شورای عالی قضایی و مسئولیت در دیوان عالی کشور از جمله مناصب سیاسی وی به شمار می‌رود. آیت‌الله ربانی در طول این سال‌ها خدمات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی فراوانی را به مردم آن دیار ارائه داد.

یکی از ویژگی‌های این تظاهرات بزرگ، طرح شعارهای جدید و تند سیاسی بود که تا قبل از آن در جنوب بوشهر به صورت گسترده انجام نشده بود. مضمون همه شعارها که توسط جمعیت انبوه مردم دیر اعلام می‌شد، مخالفت با رژیم شاه بود. حاج ابراهیم اسماعیلی در این خصوص اشاره می‌کند؛ «بندر دیّر کانون تبلیغات و فعالیت‌های ضد رژیم بود و حکومت نسبت به این شهر حساسیت زیادی نشان می‌داد و بیشترین فشار را روی مردم دیر گذاشته بود. مامورین رژیم درصدد بودند که به هر طریق تحرکات مردم را کنترل کنند. اولین شعارها در دیرّ در بدرقه آیت‌الله مدنی سرداده شد آن هم شعارهای الله‌اکبر، خمینی رهبر و مرگ بر شاه. بدرقه آیت الله مدنی و استفاده از بیانات و نصایح آن بزرگوار تاثیر بسزایی در روحیات مردم دیّر داشت و موجب شد تا دیّر به کانون مبارزات ضدّ رژیم تبدیل شود».

براساس این گزارش عده‌ای از مجروحان که حالشان بشدت وخیم بود با هلیکوپتر به باختران انتقال یافتند. به گزارش خبرنگاران کیهان در پی حملات رژیم بعثی به گیلانغرب، کلیه ارگان‌ها و ادارات تجهیزات و پرسنل خود را در گروه‌های امداد به مناطق آسیب دیده اعزام داشتند و فعالیت وسیع برای انتقال مجروحان و جستجو برای یافتن شهدای احتمالی این حملات آغاز شد.

در سالروز عید سعید غدیرخم، روز ولایت و امامت و تجدید بیعت با امام، نامیده شده بود اقشار مختلف مردم کشورمان با شرکت در راهپیمائی عظیم و پر شکوه بار دیگر میثاق ناگسستنی خویش را با امام امت تجدید نموده و وحدت و انسجام نفوذناپذیر خود را در مقابله با کفر و استکبار جهانی به نمایش گذاشتند.

شهید کامیاب در امر آموزش یدی توانا داشت و در این زمینه توانست نیروهایی را تربیت کند که در نظام جمهوری ‌اسلامی ایران تاریخ‌ساز باشند. سردار شهید ناصر ابوالقاسمی شاگرد شهید کامیاب بود. همچنین شهید میرعلی حسینی اولین فرمانده سپاه آزادشهر که در غائله گنبد حضور یافت و مجروح شد و چند سال پیش بر اثر جراحات به شهادت رسید،او نیز شاگرد شهید کامیاب بود و حتی سرلشگر شهید حاج‌قاسم سلیمانی فرمانده سپاه‌ قدس نیز دو سال قبل از انقلاب در کرمان از شاگردان این شهیدبزرگوار که مسئول آموزش حزب ‌جمهوری ‌اسلامی بود به شمار می‌رفتند. شماری از شاگردان سیدرضا کامیاب بعدها مناصب اطلاعاتی و امنیتی جمهوری ‌اسلامی را بر عهده گرفتند.

حضور شهید مدنی در استان بوشهر و شهر کنگان تحول اساسی در مبارزات مردم استان بوشهر بویژه شهرهای دیر، کنگان و روستاهای اطراف به وجود ­آورد، مبارزان مرکز استان بوشهر در کنگان حضور پیدا می‌کردند. شهر کنگان و محل اقامت شهید مدنی (مدرسه علمیه کنگان) یک حال و هوای دیگری به خود گرفت. با حضور شهید‌مدنی، روحانیون منطقه به یک تلاطم ویژه افتادند و او نقش اساسی خود را در هدایت و رهبری مردم منطقه ایفا کردند. آیت‌الله مدنی در جلسات تفسیر قرآن و اخلاق خود مباحثی را مطرح می‌کرد تا ذهن افراد شرکت کننده در جلسات آماده مقایسه و تطبیق شرایط حال (رژیم‌پهلوی) با آموزه‌های اسلامی و حکومت عدل علوی را داشته باشد. از این رو، از تفسیر قرآن برای ترسیم وضعیت مطلوب حکومت‌اسلامی و نقد حکومت‌های ظالم و ستمگر بهره می‌برد.

مردم ایران بعد از خبر وفات 3 تن از علمای بزرگ شیعه اقدام به برگزاری مراسم‌های بزرگداشت نمودند. این مراسمات با اعتراض و تظاهرات مردمی علیه حکومت همراه شد، و در مقابل نیروهای امنیتی برای سرکوب مردم تعدادی از حاضرین را شهید و مجروح ساختند. كيهان‌ در صفحه‌ آخر در توضيح‌ اين‌ خبر آورد كه‌: عده‌ايی از اخلالگران‌ و آشوبگران‌ فرصت‌طلب‌ و مخل‌ نظم‌ و آرامش‌ عمومی‌ با رخنه‌ به‌ داخل‌ صفوف‌ تشييع‌كنندگان‌ و پس‌ از دادن‌ شعارهايی ضد ملی‌ به‌ چند پاسبان‌ كه‌ برای‌ حفظ‌ نظم‌ مشايعان‌ را بدرقه‌ می‌كردند حمله‌ور شدند..». اطلاعات‌ نيز به‌ همين‌ شكل‌ خبر را منتشر كرد.اين‌ چنين‌، اراده‌‌ مردم‌، ابتكار عمل‌ امام‌ خمينی‌ و حوادث‌ غيرمترقبه‌، نهضتی‌ را كه‌ به‌ سوی‌ خاموشی می‌رفت‌ شعله‌ور ساخت‌ و اميدهای‌ رژيم‌ را به‌ يأس تبديل‌ كرد و نگرانی‌های‌ انقلابيون‌ را برطرف‌ ساخت‌.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین شیخ ‌عباس‌ عاشوری ازجمله شخصیت‌های مبارزی است که متعاقب نهضت امام خمینی فعالیت‌های مبارزاتی خود را برای سرنگونی سلطنت 2500 ساله شاهنشاهی آغاز کرد. آن‌گونه که از اسناد به دست می‌آید وی رژیم‌ پهلوی را با عناوین «حاکمیت‌فاسد»، «نظام طاغوتی»، «سلطه جابرانه نظام پلید شاهنشاهی» و «مراکز سیاسی منحوس» مورد خطاب قرار می‌داده است. ارتباط او با شهید‌مدنی، ملاقات با روحانیون سرشناس تبعیدی در استان‌ بوشهر، سازماندهی فعالیت‌های انقلابی در شهرهای مختلف، توزیع اعلامیه‌های امام خمینی در سطح منطقه در طول نهضت امام خمینی از وی کارنامه درخشانی برجای گذاشته است.

به توصیه‌ بنی‌عامری در جلسات مخفی کودتاچیان و اصرار بیش از حد و اندازه تیمسار مهدیون و تیمسار محققی پس از بحث و بررسی‌های فراوان، مرکز عمل‌کننده در آغاز عملیات پایگاه هوائی شهید نوژه همدان مورد تأکید قرار گرفت.کودتاچیان، پس از بررسی‌های فراوان و تأکید تیمسار محققی پایگاه شهید نوژه‌(شاهرخی) همدان را مناسب‌ترین نقطه برای آغاز عملیات کودتا‌ و پرواز هواپیماهای عمل‌کننده تشخیص داده، و همه شاخه‌ها و زیر مجموعه‌ها را در جریان نقطه‌ آغازین کودتا قرار دادند. هرچند که در ابتدا قرار بود که کودتا از پایگاه هوائی مهرآباد آغاز شود.

شيوه مبارزاتی شهيد صدوقى از جمله مسائل بسيار جالب و مهم انقلاب اسلامی در یزد محسوب می‌شود. سال 56، در مبارزات جايگاه خاصى دارد زيرا حركت رژيم نيز در برابر نفوذ روحانيت در اين سال از شكل ويژه‌اى برخوردار مى‌شود. در سير وقايع، از اين سال تا پيروزى انقلاب اسلامى است كه مشخصه رهبرى و تاكتيك شهيد صدوقى هويدا مى‌شود.

مردم سراسر کشور پس از انفجار دفتر حزب جمهوری و شهادت دکتر بهشتی و 72 تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی توسط گروهک منافقین دست به راهپیمایی زدند. در این راستا خیابان‌های شهرهای سراسر کشور شاهد حضور گسترده مردم در محکوم کردن این حرکت و سوگواری و عزاداری بود.

حضور گسترده مردم در خیابان‌ها و دادن شعارهایی بر علیه منافقین و ضد‌انقلابيون باعث شد بسیاری از منافقین پا به فرار گذاشته و آن عده‌ای که به فعالیت‌های خود در خانه‌های تیمی ادامه می دادند شناسایی، دستگیر و زندانی شدند. پس از این اتفاقات بسیاری از خانه‌های تیمی آنان و سلاح‌های گرم و سردی که بر علیه مردم مومن و مسلمان به کار می‌بردند، کشف و ضبط شد. همان‌گونه که اشاره شد حضور مردم در خیابان‌ها باعث متواری شدن منافقین و دیگر گروه‌های ضد انقلاب در سراسر کشور شد.

29 بهمن، چهلمین روز کشتار مردم قم، دانشجویان و دانشگاهیان و مردم تبریز را در کنار هم قرار داد. عظیم‌ترین حرکت سیاسی دانشجویان مسلمان دانشگاه تبریز در روز 18 اردیبهشت سال 1357 اتفاق افتاد. اساتید مذهبی دانشگاه تبریز از سالیان قبل جلساتی با هم داشتند، این اساتید با صدور اعلامیه‌ها، بیانیه‌ها، شرکت در تظاهرات، به همراهی با نهضت اسلامی مردم، به خصوص دانشجویی پرداختند.

مردم سراسر کشور در 25 خرداد 1360 جهت حمایت از سخنان امام خمینی در رابطه با محکوم کردن گروه‌های معاند دست به راهپیمائی زدند. در این راستا خیابان‌های شهرهای سراسر کشور شاهد حضور گسترده مردم در محکوم کردن جبهه ملی هستند.

روز چهارشنبه دهم جمادی‌الاولی در تلگرافخانه هنگامه‌ای برپا بود. مردم از هر طرف روی به تلگرافخانه آورده فریاد می‌زدند كه چرا باید در اینجا نشست و وقت خود را بیهوده تلف كرد، باید بیش از حرف به عمل پرداخت و مسلح شد و باید كسانی را كه به ملك و ملت خیانت كرده و می‌كنند به جزای خود رساند یا باید به خون آغشته شویم یا آنكه بر مقصود خود نایل گردیم. فیصله‌‌ این كار با زبان شمشیر است نه با زبان قلم. مجاهدان كه خون حمیت و غیرت در عروق ایشان به جوش آمده بود پای به زمین می‌كوبیدند و می‌گفتند یا مرگ یا مشروطه.

واقعه 15 خرداد 1342 نقطه عطف و تاریخ‌ساز انقلاب اسلامی است. با اینکه دستگیری و بازداشت امام خمینی در شهر قم صورت گرفت، با مخابره این خبر به سراسر کشور واکنش‌های علما و و مردم هر دیار را برانگیخت و موجی عظیم از اعتراضات را به وجود آورد که سنگ بنای انقلاب سال 1357 پی‌ریزی کرد و به قیام خونین 15 خرداد مشهور شد. در این راستا در نوشتار حاضر شهرهای ورامین، شیراز، خمین، کاشان، مشهد، تبریز، اصفهان، از پیشگامان این قیام تاریخ ساز بودند.

قبل از ظهور ايالات متحده امریکا به عنوان يك ابرقدرت در صحنه جهاني، این کشور انگلستان بود که در خاورمیانه و ايران حضور و نفوذي قوي داشت. انگلستان قادر بود بخش مهمي از ساختارها و فرآيندهاي سياسي و اجتماعي ايرانِ آن زمان را مطابق منافع و خواسته‌هاي خود شكل دهد. اين كشور به روش‌هاي متعدد از جمله تشكيل لژهاي فراماسونري، شبكه‌هاي نفوذ را در جامعه سياسي ايران شكل داده بود. جنایت‌های استعماری انگلیس در محدوده جنوبی ایران همچون خلیج فارس و خوزستان و همچنین مناطقی نظیر فارس، بلوچستان و همدان سوابق طولانی دارد که در این گزارش بدان اشاره شده است.

آيت‌الله سید عبدالحسین لارى با انتشار رساله‌ سياسى «آيات الظالمين» در سال 1314 هجرى، موضع خود را در قبال رژيم قاجار مشخص نمود. محتواى اين رساله، بيانيه‌اى تند عليه مظالم و حكومت‌هاى محلى است و مى‌توان دريافت كه او، در اجراى احكام فقهى خود، حاضر به انجام هرگونه اقدام خطرناكى بود.با اعلام پيروزى انقلاب مشروطيت، آيت‌الله لارى، دستور تشكيل انجمن‌هاى محلى با عنوان انجمن اسلامى را صادر نمود. اقتدار بى‌چون و چراى آيت‌الله لارى در فارس جنوبى و شهرت اقتدار و انضباط و هماهنگى نيروهايش، به شيراز و تهران رسيد و انقلابيون، او را با عنوان رهبرى مقتدر و تسليم‌ناپذير و مردمى مى‌شناختند و احترام خاصى براى او قائل بودند.

به دنبال نارضایتی دانشجویان مسلمان و انقلابی دانشگاه تبریز از گروه‌های سیاسی ضد‌انقلاب و تحصن آن‌ها در محیط دانشگاه، به‌سرعت در اکثر دانشگاه‌های مهم کشور اثر خود را گذاشت و اعتراضات فراگیر شد. به‌طوری که در فاصله کوتاهی، غالب دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به تصرف دانشجویان عضو انجمن‌های اسلامی دانشجویان درآمد و مسئله دانشگاه‌ها، ابعاد ملی به خود گرفت. این دانشجویان با تاکید بر جلوگیری از هرج و مرج و دوری از ایجاد درگیری‌های داخلی، خواستار تصفیه و اصلاح و پاکسازی دانشگاه‌ها از عناصر وابسته به رژیم سابق و لغو قوانین و مقررات طاغوتی بودند. آن‌ها می‌گفتند: «تعلیمات ما باید برمبنای استقلال و غیر استعماری باشد و نظام آریامهری حاکم بر دانشگاه‌ها باید تغییری انقلابی و بنیادی نماید تا در خدمت استقلال و آبادانی کشور در آید».

در استان مرکزی با عنایت به اینکه زادگاه رهبر نهضت اسلامی بود و نیز حوزه علمیه، به عنوان مرجع اصلی خیزش انقلاب، در آن ریشه تاریخی دارد، پیوند ویژه‌­ای میان مردم و روحانیت وجود داشت که منجر به انقلابی شدن مردم و رشد شخصیت‌ها و فعالان انقلابی برجسته، بویژه فعالان مذهبی شد، که هر کدام سهم تعیین­ کننده­‌ای در پیروزی انقلاب داشتند. حرکت­‌های انقلابی در استان مرکزی در متن مردم و با مشارکت و ائتلاف اقشار گوناگون جامعه بر محور فرهنگ تشیع و به رهبری روحانیت جریان داشته است. می‌توان گفت این اتحاد و ائتلاف اقشار گوناگون علیه مبارزه با رژیم حاکم فراتر از تهران در استان مرکزی نیز جریان داشته و به سهم خود در شکل­ گیری و به ثمر نشستن انقلاب اسلامی نقش تعیین کننده‌­ای داشت.