پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ امام خمینی در فرصت مناسبی كه خلأ قدرت بیش از هر زمانی احساس میشد و قدرت رویارویی دولت بختیار به كلی از بین رفته بود، با تشكیل دولت موقت شكست نهایی را بر رژیم تحمیل كردند. حمایت همه جانبه مردم از دولت منصوب امام خمینی و ایستادگی كارمندان در مقابل وزرای دولت بختیار و اعلام همكاری با وزرای دولت موقت آخرین رمقهای دولت بختیار را تحلیل برد و زمینه را برای سقوط نهایی فراهم كرد.
رایزنی برای تعیین دولت موقت
امام
خمینی در شب پانزدهم بهمن ماه اعضای شورای انقلاب را فراخواندند و به رایزنی
پرداختند. در این جلسه كه از ساعت 17 تا 23 شب در پشت درهای بسته ادامه یافت،
نخستوزیری بازرگان تصویب شد. صبح روز پانزدهم یكی از اعضای بیت امامخمینی
خبر تصمیم بر نخستوزیری بازرگان را منتشر نمود. امام خمینی در حكم نخستوزیری
بازرگان و سخنرانی معارفه تصریح كردند كه نخستوزیری بازرگان به پیشنهاد
شورای انقلاب اسلامی بوده است.
روز
شانزدهم بهمن جلسه معارفه بازرگان با حضور صدها خبرنگار خارجی و داخلی در
مدرسه علوی برگزار شد. این مراسم همان شب از تلویزیون پخش شد. ابتدا امامخمینی
طی سخنانی ضمن تبیین اوضاع آشفته ایران و حكومت آرمانی اسلامی و تأكید بر
غیرقانونی بودن رژیم پهلوی، به معرفی بازرگان پرداختند و اعلام نمودند كه اطاعت
از حكومت وی واجب است. امام خمینی سپس به پاسخ به سؤالات خبرنگاران پرداختند.
آن گاه آقای بازرگان از امام خمینی تشكر كرد و به سختی كار اشاره كرد و اینكه
با همهی مشكلات این مسئولیت را پذیرفته است. در پایان آقای هاشمی رفسنجانی
متنحكم انتصاب آقای بازرگان را از طرف امام خمینی قرائت كرد.
اولین نشست خبری امام
پس
از سخنان امام خمینی و معرفی نخستوزیر دولت موقت، آقای دكتر یزدی اعلام كرد
خبرنگاران سه سؤال میتوانند از امام بپرسند. آنگاه خبرنگاران پرسشهایخود را
مطرح كردند و امام به این پرسشها با اختصار پاسخ دادند. متن سؤال و جوابها
به شرح زیر است:
سؤال:
حضرت آیتالله، فرمودید كسانی كه این دولت را نپذیرند مجازات خواهند شد؛ اگر
ارتش نپذیرفت چه پیشبینی میكنید و چه خواهید كرد؟
جواب:
ارتش چنان عملی را نخواهد كرد. و اگر بكند اولاً از طرف خدا مجازات خواهد شد و
ثانیاً در موقع مقتضی، جزایی را كه قانون اسلام تعیین كرده است اجرا میكنیم.
اگر خدای نكرده چنین كردند اعلام میكنیم.
سوال
ـ با توجه به تماس نزدیك بازرگان با شما و همچنین با بختیار، تصور میكنید واكنش
بختیار و نیز ارتش چه باشد؟ بختیار چه موضعی خواهد داشت یا دارد، و همچنین ارتش
چه موضعی خواهد داشت یا دارد؟
جواب
ـ اگر هر دو عاقل باشند و به مملكت علاقه داشته باشند عكسالعمل آنها باید مثبت
باشد. و اگر خائن باشند و بخواهند به مملكت خیانت كنند، این امرش با خداست.
سوال
ـ به نظر شما قانون اساسی 1906 آیا مورد قبول است و میتواند چارچوبی باشد برای
دوره انتقالی؟
جواب
ـ بهجز در مواد بسیاری كه به زور وارد قانون اساسی شده است، تا زمانی كه
ملت رأی بر مخالفت با آن نداده است، به قوهی خود باقی است.
دعوت مردم به حمایت از دولت بازرگان
امام
پس از سخنان آقای بازرگان مردم را دعوت به حمایت از دولت كردند و فرمودند:
«من بعد از تشكر از ملت ایران كه در این مدت طولانی رنج و زحمت بردند و
با دادن خون خودشان برای اسلام خدمت كردند، مطلبی هست كه میخواهم بهعرض
ملت برسانم و آن این است كه نظر خودشان را دربارهی دولت آقای مهندس
بازرگان كه دولت شرعی و اسلامی است اعلام كنند؛ هم به وسیلهی مطبوعات،
هم تظاهرات آرام در شهرها و در دهات و هر جا كه مسلمان هست،نظر خودشان را
راجع به دولت اسلامی آقای مهندس بازرگان اظهار كنند».
تدارکات کمیته استقبال برای مراسم حکم نخستوزیری
مراسم
اعطای حکم نخستوزیری بازرگان در تاریخ
16/11/1357 در آمفیتئاتر
مدرسه رفاه انجام گرفت. در این مراسم
بیش از 400 تن از خبرنگاران داخلی و خارجی حضور داشتند.
در
این روز نیز اعضای کمیته استقبال به لحاظ تدارکاتی و
تبلیغاتی همه چیز را برای اجرای مراسم فراهم کردند. آماده
کردن آمفیتئاتر
برای انجام مراسم، تعیین مکان برای افراد حاضر در مراسم، هماهنگی با خبرنگاران، آماده
کردن کلاسی در مدرسه به عنوان دفتر نخستوزیر،
آماده کردن اتاق برای هیئت وزیران و حفاظت از نخستوزیر
در رفتوآمدها از جمله این اقدامات بود.
محسن
رفیقدوست در خصوص تدارکات آن روز
نقل میکند:« به ما مأموریت داده شد
تا آمفیتئاتر مدرسه
رفاه را مرتب کنیم تا امام تشریف بیاورند و حکم آقای بازرگان به
ایشان داده شود. آمفیتئاتر
آماده، تریبون هم گذاشته شد و مکان خاصی هم در کنار تریبون برای اعضای محترم شورای
انقلاب فراهم گردید».
دانشمنفرد
هم در مورد آماده کردن دفتر نخستوزیری
میگوید: « به دلیل عدم دسترسی به
کاخ نخستوزیری کلاسی را در محل
کمیته استقبال به عنوان دفتر نخستوزیر
برای ایشان در نظر گرفتیم ... پشت در کلاس با خط زیبا و درشت با ماژیک روی کاغذی نوشتیم
اتاق نخستوزیر و آن کاغذ را بر
در اتاق نصب کردیم. یک اتاق را هم به عنوان
اتاق هیئت وزیران انتخاب کرده و به همان صورت عمل کردیم».
دعوت از خبرنگاران داخلی و خارجی
همانطور
که گفته شد، در این روز بسیاری از خبرنگاران داخلی و خارجی نیز برای ثبت این رویداد
حضور داشتند. هماهنگی با این خبرنگاران و بازرسی دوربینهای
آنان برای رعایت مسائل امنیتی مسئله مهمی بود که مهدی چمران در
آن خصوص میگوید: «پانزده بهمن
... خبرنگاران را من با اسم دعوت کرده بودم[هرچند] با کارت شناسایی میآمدند،
ما باز هم تیمهای
خودمان را [برای بازرسی] درست کردیم. دیدیم همه دارند میآیند
تو. همان موقع به فکرمان رسید که خوب این خبرنگارها و یا افرادی که میآیند
ممکن است خبرنگار نباشند، یکی دوربین دستش گرفته آمده ممکن است خدای ناکرده مشکل ایجاد
بکند.
بلافاصله
دوباره شروع کردیم گفتیم که اینها
همه از سالن یا از آنجایی که انتظار بود بیرون بروند در حیاط و شروع کنیم به بازرسی
یادم است در آن روز شهید مطهری تشریف آوردند و یکی از روحانیون ... که به چند زبان
مسلط بود را آوردند ...که ما هم استقبال کردیم و خبرنگاران داخلی و خارجی را میآوردیم
دوربینهای ایشان را نگاه میکردیم
و میگفتیم یک عکس بگیرید، یک فیلم
بگیرید تا آنجا که خود میتوانستیم
[کنترل میکردیم] ...
بلافاصله
از همان کمیته انتظامی و تبلیغات یک تیم درست
شد و ... همه کنترل شده آمدند داخل سالن
و سیستم سؤال کردن و همه آنها را توضیح دادیم و آمدند و در آن سالن حضرت امام تشریف
آوردند و مرحوم مهندس بازرگان بود... خبرنگاران هم عکس گرفتند، فیلم گرفتند، سؤالاتی
کردند و سؤالاتشان را به هر حال پاسخ داده شد و مصاحبه مطبوعاتی در آن روز تمام شد
که یکی از روزهای بسیار پرکار ما و خوب روزهای مهمی برای ما بود».