کد خبر: ۹۳۸۶
۷ مهر | سال‌روز شهادت سید عبدالکریم هاشمی نژاد
شهید هاشمینژاد و كانون بحث و انتقاد دینی
آیت‌الله خامنه‌ای: "او کانونی برای جوابگویی به پرسش‌‌های مذهبی جوان‌‌ها تأسیس کرده بود که در آنجا جوانان عقده‌‌های ذهنی خود را باز می‌‌نمودند."
پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ شهید هاشمینژاد در سال ۱۳۴۳، با همکاری برادر خانمش، سید حسن ابطحی، کانون بحث و انتقاد دینی را برای ارشاد نسل جوان تأسیس کرد که سید حسن ابطحی، سِمَتِ مؤسس کانون را داشت و شهید هاشمی نژاد نیز سخنگوی آن بود.
نخستین گزارش ساواک تاریخ ۶ شهریور ماه همین سال، یعنی کمتر از یک سال پس از تبعید امام به ترکیه و ۹ ماه پس از آزادی شهید هاشمی نژاد را نشان می‌‌دهد:"در ساعت ۵:۴۵ بعد از ظهر و ۸:۱۵ صبح کانون بحث و انتقاد شروع گردید. این کانون با شعبه‌‌اش تا به حال به طور مخفی برگزار می‌‌گردیده، ولی در آتیه قرار است رسماً از مردم دعوت به عمل آورند. بانیان این مجلس دانش آموزان حقیقی و تقی زاده می‌‌باشند و در جلسات صبح‌‌ها آقای هاشمی نژاد و در جلسات بعد از ظهر آقای عبدهی (ابطحی) سخن می‌‌گویند درباره بهاییت، مسیحی شدن بعضی از جوانان بحث‌‌های اجتماعی، بحث راجع به سیاست؛ بحث امروز راجع به پیدایش بشر و به وجود آمدن او و بحث دربارهی بهاییت بود که توسط آقای عبدهی (ابطحی) اداره می‌‌شد. محل برقراری این کانون، خیابان شاهرضانو مقابل دانشسرای مقدماتی کوچه‌‌ی امیر کبیر برگزار شد و در هفتهی آینده، در خیابان شاه رضا باشگاه آرارات به این کانون اختصاص خواهند داد."
مقام معظم رهبری، دربارهی ایشان می فرماید:
"او کانونی برای جوابگویی به پرسش‌‌های مذهبی جوان‌‌ها تأسیس کرده بود که در آنجا جوانان عقده‌‌های ذهنی خود را باز می‌‌نمودند ."
به دستور رییس سازمان اطلاعات و امنیت کشور، به مأموران ساواک اکیداً ابلاغ شد که جزییات کار و اسامی اعضای این کانون در دفتری ثبت شود و گزارش روزانه‌‌ی آن به دفتر رییس عالی سازمان ارسال گردد.
"انجمن بحث و انتقادات مشهد که توسط آقای هاشمی نژاد واعظ و آقای ابطحی واعظ و عده ای دیگر اداره می‌‌شود، دارای ۲ شعبه است: شعبهی اصلی در خیابان شاهرضانو مقابل دانشسرای مقدماتی پسران سابق و مقابل دبیرستان ابو‌‌مسلم فعلی در کوچه‌‌ی مزبور است و شعبه ی دیگر آن در خیابان و کوچه‌‌ی انتهای حمام ارک مقابل دبیرستان واقع در آن کوچه (گویا فروغ باشد.)
در شعبه اولی، روزهای جمعه صبح ۹ [تا] ۱۱ آقای ابطحی، در شعبهی دوم، روزهای جمعه بعد از ظهر ۶-۴ توسط آقای هاشمی نژاد مطالب مورد سؤال آقایان که می‌‌آیند و از هفتهی قبل سئوالات خود را نوشته‌‌اند، داده‌‌اند، جواب خواهند گرفت.امروز (۱۴/۷/۱۳۴۳) صبح در شعبه اول، خیابان شاهرضانو، آقای هاشمی نژاد سخنرانی مفید و جالبی دربارهی دین اسلام و مسیح و فَرقِ آن نمود، که بعضی مطالب آن گوشه دار بود و حتی صریح گفت: مثلاً در دین مسیح می‌‌گویند اگر کسی به صورتتان سیلی زد، طرف دیگر را هم بدهید بزند، در اسلام این طور نیست. مثلاً وقتی نفت ایران را می‌‌برند، در مسیح این طور معنی می‌‌دهد، بگویید معادن را ببرند حتی مملکت را هم ببرند؛ ولی اسلام، به خصوص شیعه، در برابر این مزخرفات جواب تو دهنی می‌‌دهد و می‌‌گوید با هر جنایت و استعماری مبارزه کنید و شواهد خیلی روشن در تمام دنیا، از انقلابات اسلام خواهید دید.
این جلسه که حدود ۵۰ نفر از طبقات مختلفه‌‌ی دانشجو و غیر دانشجو شرکت داشتند، در ساعت ۱۱:۱۵ پایان یافت. هفتهی دیگر نیز در همانجا و در همان ساعت خواهد بود.
نکته‌‌ی حائز اهمیت اینکه، ساواک فقط روی حرکات، گفته‌‌ها و نوع تأثیر و میزان شرکت‌کنندگان در سخنرانی شهید هاشمی نژاد حساسیت نشان داده و به سخنران یا سخنرانان دیگر ابداً توجهی نداشته است.
در تاریخ (۱۳۴۳/۹/۱۱) ساعت ۹:۲۰ کانون بحث و انتقاد به مناسبت روز مبعث شروع و در ابتدا آقای هاشمی نژاد چنین اظهار داشتند. در ابتدا این روز فرخنده را به حاضرین تهنیت گفتند و بعد راجع به تبعید آقای خمینی سخن راندند.....
بعضی از مأموران ساواک تا مدتها از واژه‌‌ی عبدهی به جای ابطحی استفاده می‌‌کردند.
در تاریخ ۴۳/۸/۲۰ جمعه ساعت ۹:۰۰ جلسه‌‌ی کانون بحث و انتقاد در محل کانون تشکیل و آقای عبدالکریم هاشمی نژاد در ابتدای جلسه، نظریات و سؤالاتی که در هفتهی گذشته اعضا روی یادداشت‌‌ها نوشته و به متصدی مربوطه تسلیم نموده بودند، مطرح و توضیح داده شد. در این جلسه ۲ نظریه حائز اهمیت بود: یکی درخواست مجدد پخش نوار سخنان آقای خمینی و دیگری دربارهی این که چرا سیاستمداران ما به مصر و مصریان بدبین هستند؟ در ابتدا در خواست اول، یعنی پخش مجدد نوار خمینی مطرح و با آن موافقت شد و نوار مزبور که عبارت از سخنرانی آقای خمینی در آبان ماه جاری در قم بود، پخش گردید...
ساواک خراسان موفق گردید به اساس نامه کانون دست یابد و گزارش مفصلی ازفعالیتها و برنامه‌های آن به رییس سازمان در تهران ارسال نماید
.... در این ایام محافل و مجالس ملاها گرم و هر روز به عناوینی مجالس تشکیل می‌‌دهند و علیه... دولت تبلیغ می‌‌نمودند یکی از این محافل کانونی تحت عنوان بحث و انتقاد دینی به سرپرستی سید حسن ابطحی، طلبه و واعظ بود، که طی اطلاعیه‌‌هایی موجودیت خود را اعلام و هدف از تشکیل کانون را پاسخ به شبهات مسایل دینی و مذهبی و تقویت مبانی اصول و اعتقادات بیان نمود.
این کانون بدواً از پشتیبانی معنوی آیت الله اعتماد الاسلام بختیاری، پیش نماز تپه محله (تپل المحله) - یکی از محله های قدیمی و فقیر نشین شهر- و آیت الله میلانی و قمی از این قبیل مجامع به اصطلاح مذهبی، موقعیت او را تحکیم نمود.
این کانون در شب‌‌ها و روزهای جمعه جلسات خود را تشکیل می‌‌دهد و روش کار و تبلیغ آن به این نحو است که سئوالات کتبی از مستمعین اخذ و در جلسه‌‌ی بعد به آن پاسخ می‌‌دهند. گوینده و سخنران جلسات، آقای سید عبدالکریم هاشمی نژاد واعظ و سید حسن ابطحی است که هر دو نفر از طرفداران آیت الله قمی و از دوستان سید محمود قمی هستند.
این کانون، طبق اساس‌نامه‌‌ای که در ۴ ماد‌‌ه‌‌ی مؤسس آن به این ساواک تقدیم داشته:
۱- این کانون، یک مجمع عمومی است و شرکت در آن برای عموم افراد آزاد است.
۲- این کانون، یک مجمع مستقل مذهبی است و با هیچ یک از احزاب و جمعیت‌‌های سیاسی بستگی ندارد.
۳- هدف از تشکیل این کانون فقط بحث و بررسی درباره ی شبهات دینی و پاسخ گفتن به سؤالات و پرسش‌‌های اعتقادی است.
۴- این کانون تحت نظر و رهبری و به مسئولیت مؤسس آن سید حسن ابطحی، اداره می‌‌شود. کانون بحث و انتقاد، دارای دو شعبهی ۱ و ۲ یک شعبهی مرکزی و کتابخانه است و ورود ظاهراً برای عموم آزاد است.
در گذشته سید عبدالکریم هاشمی نژاد سخنگوی کانون در جلسات مسایل را طوری مطرح می‌‌کرد که مفهوم آن جلب پشتیبانی مردم از روحانیون، به خصوص قمی و خمینی باشد و حتی در جلسه مورخه‌‌ی ۴۳/۹/۲۷ هاشمی نژاد مطالبی برخلاف مصالح کشور ایراد کرد که به شهربانی دستور داده شد از تشکیل این مجالس جلوگیری شود و مدتی جلسات آن تعطیل بود تا این که سید حسن ابطحی، به شهربانی تعهد داده که دیگر در جلسات این کانون مطالب سیاسی اصولاً مطرح نشود و از اشتباهات هاشمی نژاد در بیان مطالبی عذرخواهی نموده؛ تقریباً بعد از این جریان مؤسس کانون مزبور به تعهد خود عمل نموده است؛ ولی نمی‌‌توان به قول این قبیل افراد مطمئن بود زیرا در وضع فعلی مجال فعالیت خلافِ مصالح کشور به هیچ کس داده نمی‌‌شود. در خاتمه، بیوگرافی سیدحسن ابطحی مؤسس و سید عبدالکریم هاشمی نژاد سخنگوی کانون مزبور به پیوست تقدیم و جلسات و اعمال گردانندگان آن دقیقاً کنترل می‌‌شود.
گرچه پرونده ی کانون بحث و انتقاد دینی ،مشهد به شماره ی ثبت گردیده و هم زمان رونوشت هر سند در پرونده ی ۳۵۳۵ شهید هاشمی نژاد قرار گرفته؛ به نظر میرسد عمده حساسیت ساواک به فعالیت این مجمع مذهبی، فعالیت سیاسی ایشان در لوای محفلی عمومی برای جوانان و دانشجویان بوده است.
ابتکار شهید هاشمی نژاد از تبدیل سخنرانی و وعظ یک طرفه به سخنرانی و پرسش و پاسخ و اظهار نظر همراه انتقاد و سئوال شنونده باعث گردید که بعدها زمینه ای مناسب برای ترغیب نسل جوان خاصه دانشجویان و روشنفکران به مفاهیم عالیه‌ی دینی و نیز مسایل سیاسی روز فراهم گردد.[1]
[1] برگرفته از کتاب زندگی‌‌نامه سیاسی شهید هاشمینژاد نوشته حسین جلالی منتشر شده توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی
