چالش‌های انتخابات مجلس اول شورای ملی و روزنامه مجلس
پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ روزنامه مجلس یکی از مهم‌ترین نشریات دوران مشروطه بود که به‌منظور انتشار اخبار و تصمیمات مجلس شورای ملی و آگاه‌سازی مردم از فعالیت‌های نمایندگان و اقدامات قانونی در کشور تأسیس شد. این روزنامه در سال 1285 هجری شمسی (1906 میلادی/ 1324 قمری) و در پی پیروزی مشروطه‌خواهان و تشکیل مجلس اول شورای ملی در ایران راه‌اندازی شد. روزنامه مجلس، به‌ویژه در سالهای ابتدایی مشروطه، نقش مهمی در تقویت جنبش مشروطه و اطلاع‌رسانی درباره مباحث قانونی و سیاسی داشت. یکی از اهداف اصلی روزنامه مجلس این بود که اخبار مربوط به فعالیت‌های مجلس شورای ملی و تصمیمات آن را به مردم منتقل کند. این روزنامه برای نخستین بار از یک ابزار مطبوعاتی استفاده می‌کرد تا فرآیندهای قانون‌گذاری و مسائل سیاسی را برای مردم قابل فهم کند. روزنامه مجلس به‌عنوان یک رسانه آزاد و مستقل، در برابر استبداد سلطنتی و نفوذ دربار به شدت ایستاد. این نشریه همواره بر اصول مشروطیت و برقراری عدالت تأکید می‌کرد و در این مسیر با هرگونه دخالت‌های حکومتی و استبدادی مخالفت می‌کرد. روزنامه مجلس به‌ویژه در دوران نخست، از ادبیات حقوقی و سیاسی برای تشریح مطالب خود استفاده می‌کرد. مقالات منتشر شده در این نشریه بیشتر به بررسی قوانین، حقوق ملت، اصلاحات و مسائل مربوط به اجرای مشروطیت اختصاص داشت.
انتخابات مجلس اول شورای ملی
پس از صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین‌شاه، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مشروطه‌خواهان تسریع در فراهم‌آوردن مقدمات تشکیل مجلس اول شورای ملی بود. تحقق این هدف در گام نخست مستلزم تشکیل شورای‌عالی دربار و تدوین نظام‌نامه انتخاباتی و پس از آن برگزاری انتخابات بر اساس مفاد مندرج در آن بود. بااین‌حال برگزاری انتخابات در روند خود با چالش‌های متعددی مواجه شد. یافتههای علمی تاریخی نشان می‌دهند که پس از تأسیس شورای‌عالی دربار و اهتمام اعضای آن به نگارش نظام‌نامه انتخاباتی و فراهم‌آوردن مقدمات تشکیل مجلس اول شورای ملی، روند برگزاری انتخابات به‌عنوان نخستین تجربه سیاسی جامعه ایرانی در این زمینه، با چالش‌هایی مواجه گردید. این چالشها شامل مخالفت و کارشکنیها در تدوین و توشیح نظام‌نامه انتخابات، تطابق نداشتن برخی از مفاد مندرج در این نظام‌نامه با واقعیت‌های سیاسی و اجتماعی موجود در جامعه ایران، کارشکنی‌های حکومت استبدادی و جریان‌های طرف‌دار آن، و عملکرد ناکارآمد نهادهای ناظر بر برگزاری صحیح روند انتخابات بودند. یکی از اصلیترین این چالشها یعنی کارشکنی حکام مستبد محلی در روزنامه مجلس مورد اشاره و نقد قرار گرفته است.
کارشکنی حکام مستبد محلی در مسیر انتخابات
در دوران مشروطه و به‌ویژه در جریان برگزاری انتخابات دوره اول مجلس شورای ملی، برخی از حکام مستبد محلی که هنوز به ساختار خودکامگی پیش از مشروطه پایبند بودند، به‌شدت با برگزاری انتخابات مخالفت کردند. این مخالفت‌ها به‌ویژه از سوی افرادی صورت می‌گرفت که از قدرت‌های محلی و استبدادی برخوردار بودند و به‌نوعی از حکومت مشروطه و ساختار جدید آن ترس داشتند.
در همین راستا، روزنامه مجلس که به‌عنوان یکی از ارگان‌های اصلی جنبش مشروطه و نماینده خواسته‌های مردم و مشروطه‌خواهان عمل می‌کرد، به طور مرتب این مخالفت‌ها و کارشکنیها را منتشر می‌کرد. این روزنامه گزارش‌هایی از مشکلاتی که در مسیر برگزاری انتخابات پیش می‌آمد، از جمله مخالفت‌های حکام با اجرای فرایند انتخاباتی، منتشر می‌کرد.
از جمله مسائل مطرح‌شده در روزنامه مجلس، کارشکنیها در تدوین و توشیح نظام‌نامه انتخابات، مخالفت برخی حکام محلی با اجرای انتخابات، و ایجاد مانع در مسیر برگزاری انتخابات به چشم می‌خورد. بسیاری از حکام محلی که از قدرت استبدادی خود نگران بودند، ترجیح می‌دادند که انتخابات برگزار نشود یا تحت کنترل شدید قرار گیرد تا مبادا به‌وسیله آن، قدرت و نفوذشان در منطقه کاهش یابد.
این مخالفت‌ها در شرایطی صورت می‌گرفت که جامعه ایران در حال گذار از نظام استبدادی به‌نظام مشروطه و دموکراتیک بود و روشنفکران، روحانیون و نمایندگان مشروطه‌خواه بر برگزاری انتخابات به‌عنوان گامی حیاتی برای تثبیت مشروطه تأکید داشتند.
روزنامه مجلس با انتشار این گزارش‌ها، علاوه بر اطلاع‌رسانی به مردم و نمایندگان مجلس، تلاش می‌کرد تا فشارهایی را بر مقامات استبدادی وارد کند و از سوی دیگر، از حق مردم برای مشارکت در انتخابات دفاع نماید. این اقدام‌ها کمک کرد تا روند برگزاری انتخابات و به‌ویژه تأسیس مجلس شورای ملی، به‌عنوان اولین نهاد منتخب مردمی در تاریخ ایران، به جلو پیش برود.
منابع : روزنامه مجلس،5 ذی‌الحجه 1324، شماره 32، ص 1
