پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ فتوای امام خمینی درباره ارتداد سلمان رشدی یکی از مهمترین رخدادها در اواخر دهه شصت بود که اثرات بینالمللی گستردهای داشت. این مسئله به یکی از محورهای مهم دستگاه سیاست خارجه به ویژه در ارتباط با کشورهای اروپایی تبدیل شد. از این رو روایت دیپلماتها از اثرگذاری فتوای تاریخی امام قابل توجه و تأمل است.
*** حمایت اهل سنت از فتوای امام خمینی علیه سلمان رشدی ***
در همین زمینه محمدرضا باقری از دیپلماتهای قدیمی وزارت خارجه میگوید: این فتوا بازتاب زیادی نه تنها در تركیه بلكه در بسیاری از كشورهای سنیمذهب دیگر داشت. در بنگلادش یك جریان بزرگ اهل تسنن در حمایت از امام راهپیمایی بزرگی راه انداختند، بنابراین فقط بازتاب این فتوا در تركیه نبود، بلكه در همه جای دنیا بازتاب داشت. حتی در تركیه نویسندهای مقالهای با عنوان «امام كلامش در حد قانون است» نوشت.
در واقع یكی از نقاط قوت سیاست خارجی ما فتوای امام راجع به سلمان رشدی بود. آنهایی كه میگفتند فتوای امام موجب ایجاد مشكل برای ما میشود مشكل در خودشان بود، زیرا این داستان بیشتر باعث شد تا جوامع مختلف به ما توجه كنند و آنهایی كه فكر میكنند باید در مقابل غرب لبخند زد تا مشكل نداشته باشیم، اشتباه میكنند. ایران از اینكه پای حكم فقهیاش بایستد ابایی ندارد و این نقطه قوتی برای ایران بود.
*** عقبنشینی غربیها در برابر حکم ارتداد سلمان رشدی ***
حمیدرضا آصفی سخنگوی وزارت خارجه در دوره اصلاحات نیز با یادآوری خاطرات آن دوران نقل میکند: موضوع سلمان رشدی و فتوای امام را داشتیم كه منجر به فراخوانی سفرا شد. یكی از دوران درخشان جمهوری اسلامی آن دوره است. تایم مقالهای در آن دوران نوشت كه «موضوع سلمان رشدی تقابل اسلام ناب با غرب است» و جمهوری اسلامی در این تقابل پیروز شد، زیرا لغو فتوا كه خواسته غرب بود محقق نشد و آنها سفرای خود را [به ایران] بازگرداندند.
در سطح وزارت خارجه آیا كسی از این فتوا ناراحت و منتقد به آن نبود؟
خیر. بدنه وزارت خارجه تابع رهبر بوده و هستند. مقام معظم رهبری هم رهبر است و هم كارشناس سیاسی كه این از ویژگیهای بارز ایشان است.
خاطرهی شما از دوران مدیرکلی اروپای وزارت خارجه؟
در سفری به لندن در دیدار با وزیر خارجه انگلیس از وی خواستم زمینه باز شدن سركنسولگری ما در هنگكنگ را كه آن زمان تحت قیمومت انگلیس بود، فراهم کند. ابتدا موافقت كرد اما در یادداشتی كه در جلسه به وی داده شد اعلام شده بود كه بازگشایی سفارت منوط به لغو حكم ارتداد سلمان رشدی است. ما قبول نکردیم و صبر كردیم تا هنگكنگ از قیمومت انگلیس خارج شود و پس از آن در سال 1999[میلادی] سركنسولگری خود را دایر كردیم. دنیای غرب مسائل را به یكدیگر پیونده داده و مرتبط میكرد تا بهرهبرداری كند. بعد از دوران جنگ برای بازسازی كشور نیاز به امكانات زیادی داشتیم كه غرب در زمینه بیمهری كم نگذاشت و هر چه میخواستیم نداد. حتی سموم شیمیایی برای كشاورزان به ما نمیدادند....
... فراموش نكنیم كه غرب در موضع سلمان رشدی قصد كوتاه آمدن نداشت اما این كار را كرد [کوتاه آمد]. هنر دیپلماسی جمع كردن هنرمندانه مسائل است.
منبع: تاریخ شفاهی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی