پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ براساس گزارش رسانه‌های روسی «میخائیل گورباچف» آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی در سن ۹۱ سالگی درگذشت. او از سال ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۱ دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی بود و در دسامبر ۱۹۹۱ بعد از یک کودتای داخلی استعفا داد و اتحاد جماهیر شوروی هم فروپاشید.
در ایران، نام «گورباچف» یادآور نامه تاریخی امام خمینی(ره) به رهبر اتحاد جماهیر شوروی است. این نامه مهم در دیماه 1367 توسط نمایندگان جمهوری اسلامی به گورباچف رسید. حضرت امام در این نامه به «صدر هیأت رئیسۀ اتحاد جماهیر شوروی» توصیه کرده بودند: «در سیاست اسلاف خود دایر بر خدازدایی و دین زدایی از جامعه، که تحقیقاً بزرگترین و بالاترین ضربه را بر پیکر مردم کشور شوروی وارد کرده است تجدید نظر نمایید...» امام مشکل واقعی شوروی را « عدم اعتقاد واقعی به خدا» خواندند و دولتمردان این کشور را از روی آوردن به غرب و «شیطان بزرگ» برحذر داشتند. بنیانگذار کبیر انقلاب با این تعبیر که «از این پس کمونیسم را باید در موزههای تاریخ سیاسی جهان جستجو کرد» از پایان قریب‌الوقوع حیات این ایدئولوژی خبر دادند.
این نامه تاریخی اثرات بسیاری در دنیای آن روز برجای گذاشت و چندی بعد، در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ابعاد مهم این نامه بیش از پیش نمایان شد.
«محمد ساجدی» از پیشکسوتان عرصه خبرنگاری است که در طول عمر خبری خود با بسیاری از شخصیت‌های مهم داخلی و خارجی به گفتگو نشسته است. او ازجمله افرادی است که به همراه هیئت اعزامی از ایران (متشکل از آیت‌الله جوادی آملی، محمدجواد لاریجانی و مرضیه حدیدچی‌دباغ) به شوروی رفت. وی ضمن شرح آن رویداد تاریخی، بعدها مصاحبه مهمی نیز با گورباچف انجام داد.
ساجدی در گفتگو با پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی درباره آن ماجرا می‌گوید: در دیداری که هیئت ایرانی نامه امام خمینی(ره) را برای گورباچف برد من هم حضور داشتم. این هیأت متشکل از آیت‌الله جوادی آملی، خانم مرضیه دباغ، محمد جواد لاریجانی، بنده و سفیر ایران در روسیه بود.
هیچکس نمی‌دانست که امام(ره) چه متنی را در نامه نوشته است و این نامه به صورت محرمانه برده شد. افراد شاخص مملکتی هم فکر می‌کردند که امام(ره) در نامه تقاضای سلاح از شوروی کرده است. خانم دباغ هم تا قبل از سفر نمی‌دانست که متن نامه چیست. من شخصاً با خانم دباغ مصاحبه کردم و ایشان هم چیزی مبنی بر اینکه از متن نامه اطلاع دارند نگفتند.
اولین واکنش گورباچف به نامه امام خمینی
از آن طرف گورباچف، آناتولی یاکوولوف استاد دانشگاه مسکو، سفیر روسیه در ایران، ادوارد شواردنادزه وزیر خارجه وقت شوروی و یک شخص دیگر حضور داشتند. گورباچف در آن دیدار خطاب به آقای جوادی‌آملی گفت: «ما می‌خواستیم آیت‌الله خمینی را کمونیست کنیم اما انگار باید خودمان مسلمان شویم.»
گورباچف گفت: اگر به قدرت برگردم یکبار دیگر نامه آیت‌الله خمینی را می‌خوانم
بعدها که من با گورباچف مصاحبه کردم از او پرسیدم: اگر یکبار دیگر به قدرت برگردی چه کاری انجام می‌دهی؟ گورباچف گفت: «یکبار دیگر نامه آیت‌الله را می‌خوانم.»
این حرف بسیار مهمی بود. گفتم: چه چیزی باعث شده است که شما این کار را انجام دهید؟ گفت: زمانی که شوروی در اوج قدرت بود و به کشورهای دنیا سلاح صادر می‌کرد ایشان گفت من صدای شکستن استخوان‌های مارکسیست را می‌شنوم و به زودی پیکره پوسیده مارکسیست را مردم در موزه‌ها تماشا می‌کنند. اگر در آستانه فروپاشی بود، بیان این جمله راحت بود.
تعبیر معمار اتحادیه جماهیر شوروی درباره امام خمینی
آناتولی یاکوولوف معمار ارشد اتحادیه جماهیر شوروی و کسی است که استالین او را به اردوگاه‌های اجباری تبعید کرد. وقتی گورباچوف بر سر کار آمد او را مجددا به کار گرفت و وی را مسئول اعاده حیثیت از زندانیان شوروی سابق کرد. چند ماهی درگیر وقت گرفتن برای مصاحبه از او بودم. ابتدای مصاحبه به من گفت: می‌دانی چرا به تو وقت مصاحبه دادم جوان؟! من عمرم را در مسائل سیاسی گذرانده‌ام. 84 سال سن دارم که هفتاد سال از آن را در مسائل سیاسی گذراندم. آیت‌الله خمینی کسی است که در راه رسیدن به آرمانش با هیچکس معامله نمی‌کند. به خاطر این به تو وقت مصاحبه می‌دهم. این مصاحبه را سال 81 انجام دادم.
یاکوولوف می‌گفت در آن جلسه جوادی آملی دو ساعت نامه امام را قرائت کرد. در این مدت گورباچف هیچ کاری انجام نمی‌داد و فقط نامه امام را گوش می‌داد. یاکوولوف گفت: یکی از ویژگی‌های آیت‌الله خمینی سرمایه‌گذاری درازمدت معنوی بود.
