ماجرای استعفای خلخالی چه بود؟
پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ دوم خرداد 1358 روزی بود که خبر استعفای آیت الله خلخالی از دادگاه انقلاب بر صفحه یک روزنامه اطلاعات نشست. این اتفاق پس از آن رخ داد که صدور حکم اعدام شاه مخلوع و اعضای خانواده پهلوی آخرین اقدام خلخالی بود.
در میان روزنامه‌های آن موقع، فقط روزنامه اطلاعات خبر استعفای چهره جنجالی و سرشناس دادگاه‌های انقلاب را به‌عنوان خبر اختصاصی خود چاپ و متن استعفای خلخالی را منتشر کرد؛ بنابراین خبر، خلخالی شامگاه سه‌شنبه اول خرداد استعفای داده و پس از کناره‌گیری از سمت خود، متن استعفانامه‌اش را در اختیار روزنامه اطلاعات قرار می‌دهد. این روزنامه مشخص نکرده که استعفای خلخالی خطاب به چه مقامی نوشته شده است.
استعفای خلخالی در شرایطی صورت گرفت که هفته قبل، سنای آمریکا قطعنامه تندی علیه ایران صادر کرده و از اعدام‌هایی انتقاد کرد که حکمشان در دادگاه انقلاب صادر می‌شد. این اقدام نمایندگان آمریکا با واکنش شدید ایران مواجه شد به‌گونه‌ای که تهران از واشنگتن خواست اعزام سفیر جدید آمریکا به ایران، به تعویق بیفتد. همچنین روابط سیاسی دو کشور به پایین‌ترین سطح خود رسید. علاوه بر آن، امام خمینی نیز علیه اقدام مجلس سنای آمریکا واکنش شدیداللحنی داشتند و در همین راستا، احزاب سیاسی و گروه‌های مذهبی متعدد فراخوان داده و از مردم خواستند تا روز جمعه در راهپیمایی اعتراضی علیه آمریکا شرکت کنند. روز جمعه تظاهرات گسترده‌ای در کشور برگزار شد؛ ولی ظاهراً انتقادهای داخلی از خلخالی بابت برخی احکامی که صادر می‌کرد، باعث شد تا او از این مسئولیت کناره‌گیری کند. این موضوعی است که در نامه استعفای او مشخص است.
خلخالی در متن استعفای خود نوشته بود:
«اینجانب از سمت خود در دادگاه انقلاب از امروز استعفا می‌دهم. پیروزی ملت مسلمان ایران را در پیشبرد اهداف مقدس ابرمرد تاریخ قائد عظیم‌الشان، پیشوای پر اقتدار امام خمینی را از خداوند متعال خواهانم.
امیدوارم که ملت ایران با قدم راسخ برای رفع مشکلات ایستادگی نموده و نقش عمال آمریکا و امپریالیسم و صهیونیسم و همه دلالان بین‌المللی را نقش‌برآب کند. سناتورهای آمریکا و در راه آنها جاکوب جاویتس خیال می‌کنند که با عربده‌کشی می‌تواند ملت ایران و جمهوری اسلامی ما را از راهی که می‌رود بازگرداند؛ ولی آنها خواب خوشی دیده‌اند! و دیگر آن اوهام تمام شده است. ملت شریف ایران با اتفاق کلمه، جان‌به‌کف، گوش‌به‌فرمان امام و رهبر عالی‌قدر خود می‌باشد و هیچ‌گونه خلل و فتوری در این راه مشاهده نمی‌شود.
از کردستان تا بلوچستان و از کناره دریای خزر تا جزایر خلیج‌فارس، یک‌صدا به فرمان امام می‌باشند. من تا آنجا که اطلاع دارم در زندان‌های انقلاب اسلامی هیچ حکمی بر خلاف موازین شرع مقدس اسلام صادر نشده است و هیچ مصادره اموالی بدون دلیل و جهت، صورت نگرفته است. کسانی که در دادگاه‌های انقلاب انجام وظیفه می‌کنند همگی مورد اطمینان امام می‌باشند. توفیق همه آنها را از خداوند متعال خواهانم.
کسانی که برای رفع مشکلات خود که به‌وسیله تلفن یا تلگراف و یا نامه و یا حضوری به اینجانب مراجعه می‌کنند، خواهشمندم مستقیماً به دفتر زندان انقلاب واقع در زندان قصر مراجعه نمایند. اینجانب مانند همیشه جان‌برکف و همچون یک سرباز فداکار در خدمت رهبر عالی‌قدر خود امام خمینی بوده و خواهم بود و سعادت ملت ایران را خواهانم. والسلام علیکم و رحمت‌الله و برکاته صادق خلخالی»
جدال لفظی خلخالی و یزدی
روزنامه اطلاعات در گزارش روز دوم خرداد خود که به استعفای آیت‌الله صادق خلخالی پرداخته، تأکید می‌کند که قرار بوده خلخالی به‌عنوان حاکم شرع، به علت مسائل امنیتی چهره‌ای پنهان بماند؛ اما روزی که در یک مصاحبه مطبوعاتی با خبرنگاران، خود را معرفی کرد و گفت که حکم اعدام شاه مخلوع، فرح دیبا، فریده دیبا، اشرف، غلامرضا پهلوی، اویسی، ولیان، بختیار، شریف‌امامی و تعدادی دیگر از اعضای خانواده پهلوی و مقامات پهلوی که متواری شده‌اند، صادر کرده؛ باعث شد تا به تیتر یک رسانه‌های جهان تبدیل شود و واکنش‌های جهانی زیادی علیه این احکام شکل بگیرد.
به گزارش روزنامه اطلاعات، بعد ازاین واکنش‌ها، یزدی وزیر امور خارجه دولت موقت وقتی از او درباره صدور حکم غیابی اعدام شاه مخلوع و خانواده‌اش سؤال شد، درباره صحت این خبر اظهار تردید کرد و گفت که آیت‌الله خلخالی در دادگاه‌های انقلاب هیچ سمتی ندارد.
این سخنان یزدی با واکنش سریع خلخالی مواجه شد و با رد آنها، گفت: من حاکم شرع بوده و هستم و این امر هم در نخست‌وزیر به تصویب رسیده است.
بااین‌حال، کشمکش و جدال رسانه‌ای میان این دو فرد ادامه یافت و یزدی در گفتگو با خبرنگار تلویزیون که جمعه‌شب (31 اردیبهشت) پخش شد؛ بار دیگر تاکید کرد که آیت‌الله خلخالی رئیس دادگاه‌های انقلاب نیست و با تماسی هم که با شورای انقلاب گرفته، پاسخ شنیده که ایشان هیچ سمتی ندارد.
چه کسی با استعفای خلخالی مخالفت کرد؟
به دنبال این ماجراها، روزنامه اطلاعات نوشت که خلخالی استعفا کرد و البته فردایش هم نوشت که این استعفا مورد موافقت قرار نگرفت. در خبر این روزنامه مشخص نشده که چه کسی یا کسانی با استعفای خلخالی مخالفت کردند. بااین‌حال، روزنامه مذکور در تاریخ سوم خردادماه، با اعلام اینکه "خلخالی دیروز به‌عنوان رئیس دادگاه انقلاب ای بر محکومیت 6 نفر داد"؛ به نقل از خلخالی نوشت: سمت من در دادگاه های انقلابی، منوط به حکم امام است که درباره من صادر کرده اند و مقام معظم ایشان هیچگاه حقیر را از این مقام عزل نکرده‌اند.
خلخالی همچنین در واکنش به اظهارات یزدی گفت: «آنها که می‌خواهند شاه و دارودسته‌اش زنده بمانند؛ باید شهامت اعلام این موضوع را داشته باشند تا ملت در باره آنان قضاوت کند. آنان که از کارتر و جاکوب جاویتس دستور می‌گیرند»
دو روز بعد از آن نیز، همه روزنامه‌ها خبر دادند که آیت‌الله خلخالی رهبر گروه فداییان اسلام شد.
