سفارت آمریکا: ۱۷۵نفر از کارکنان دانشگاه تهران عامل ساواک بوده‌اند
پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ وقوع انقلاب اسلامی منجر به تغییرات عمده ای در جامعه و مناسبات اجتماعی گردید. فضای دانشگاه ها آینه تمام نمایی از تحولات و جناح بندی های درون جامعه ایران بود. تغییرات ناشی از انقلاب، باعث ایجاد تنش‌ها و درگیری‌های سیاسی در دانشگاهها شده بود. امام خمینی در روزهای آغازین انقلاب، در سخنرانی مورخ ۲۷ بهمن ۱۳۵۷، در جمع دانشگاهیان، نسبت به فعالیت‌های گروهی از افراد که مانع از تحقق استقلال و آزادی ایران بودند، هشدار دادند. ایشان این افراد را وابسته به بیگانگان و عمال آنها دانستند و هدفشان را از بین بردن دستاوردهای انقلاب و بازگرداندن کشور به وضعیت قبل از انقلاب ذکر کردند. امام خمینی از دانشگاهیان خواستند که با روشنگری و هدایت جوانان، آنها را در برابر این توطئه‌ها آگاه کنند و نگذارند که انقلاب نوپای اسلامی آلوده شود. ایشان تأکید کردند که این افراد با نقاب «ملی‌گرایی» به دنبال منافع بیگانگان هستند و باید ماهیت آنها برای مردم افشا شود. امام خمینی گروهی از افراد را مانع استقلال و آزادی ایران معرفی می‌کنند. این افراد وابسته به بیگانگان و عمال آنها دانسته می‌شدند. هدف آنها از بین بردن دستاوردهای انقلاب و بازگرداندن کشور به وضعیت قبل از انقلاب است. امام خمینی از دانشگاهیان می‌خواهد که با روشنگری و هدایت جوانان، آنها را در برابر این توطئه‌ها آگاه کنند. تأکید می‌شود که این افراد با نقاب «ملی‌گرایی» به دنبال منافع بیگانگان هستند و باید ماهیت آنها برای مردم افشا شود.
آنچه در ادامه می آید، سند روشنی از رصد و نفوذ سفارت آمریکا در فضای دانشگاه های مهم کشور است. کاردار سفارت آمریکا بروس لینگن که بعدها در جریان تسخیر سفارت توسط دانشجویان نیز نام او بارها بر سر زبان ها آمد، چندماه قبل از این رویداد گزارشی محرمانه از وضعیت دانشگاه ها به عنوان یکی از نقاط محتمل جهت بحران آفرینی برای حکومت نوپای انقلاب به واشنگتن ارائه کرده و از جنبه های مختلف به وضعیت دانشگاه های ایران پرداخته که در ادامه می آید.
محرمانه 16 سپتامبر 1979- 25 شهریور 1358
از: سفارت آمریکا، تهران 10113 به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی
موضوع: مشکلات بازگشایی دانشگاه ها
1- محرمانه تمام متن
2- خلاصه: سفارت به طور مداوم گزارش‌هایی دریافت کرده است که اگر دانشگاهها واقعاً باز شوند احتمالاً مشکلاتی به وجود خواهد آمد. هر چند که [آیت‌الله] خمینی اصرار کرده است که این بازگشایی در موعد مقرر (دوم مهر - 24 سپتامبر ) صورت بگیرد، اما کاملا روشن است که دانشگاههای عمده تهران از نظر مدیریت در وضع نامطلوبی قرار دارند و از نظر سیاسی با نا آرامی هایی روبرو هستند، اگر دولت موقت ایران احساس کند که توانایی کنترل دانشگاهها را ندارد، در آن صورت به اعتقاد ما بازگشایی آنها به تعویق خواهد افتاد. پایان خلاصه.
3- در طول ماه گذشته، مقامات سفارت در ضمن مأموریت خود، شایعاتی در خصوص مشکلات قابل تصوری که بعد از بازگشایی دانشگاه در اواخر سپتامبر به وجود خواهد آمد شنیده‌اند. این پیش‌بینی‌ها معمولاً مبهم هستند و از این احساس سرچشمه می‌گیرند که چون سال گذشته در همین زمان اغتشاشاتی وجود داشت (بنابراین امسال نیز) افتتاح مدارس زمینه شورش‌هایی را بر علیه دولت انقلابی فراهم خواهد ساخت و یا میدانی برای مناقشات چپ‌گرایان و هواداران گروههای اسلامی به وجود خواهد آورد. شایعات تا بدان‌جا پیش رفته بودند که در هفته گذشته کارمندان آژانس بین‌المللی ارتباطات از بعضی منابعشان شنیده بودند که مدارس تا سال آینده باز نخواهد شد. ظاهراً آیت‌الله خمینی برای تکذیب این شایعات طی یک سخنرانی برای یک مدرسه مذهبی در قم که در تاریخ هفتم یا هشتم سپتامبر ایراد کرد، خاطرنشان ساخت که «بعضی‌ها» سعی دارند اغتشاشاتی در دانشگاه تهران ایجاد کنند تا دانشگاه باز نشود. ولی [آیت‌الله] خمینی تأکید کرد که دانشگاهها گشوده خواهد شد. دانشگاه تهران رسماً بازگشایی خود را در دوم مهرماه (24 سپتامبر) اعلام کرده است.
4- طبق اظهارات منابع سفارت، دانشگاههای ایران از نظر اداری و سیاسی در وضع بسیار بدی قرار دارند. از حدود 500000 نفری که در امتحانات ورودی دانشگاهها شرکت کرده اند، تنها برای 40000 نفر جا وجود دارد. اسامی پذیرفته شدگان دوره جدید تاکنون اعلام نشده است و بسیاری از استادان کشور را ترک گفته اند. رشته‌های تحصیلی مشخص نیستند و رؤسای جدید دانشگاهها با کمیته‌های خودسر و نافرمان مدارس خود دست به گریبان هستند و یا با گروههای رقیب سیاسی سر و کار دارند. مواردی که ذیلاً بدانها اشاره می‌شود نمونه هایی از مشکلات ویژه‌ای است که ما از آنها اطلاع پیدا کرده ایم:
5- دانشگاه تهران: دانشگاه تهران در مدت انقلاب مرکز فعالیت‌های مجاهدین خلق و فداییان خلق بوده و این دو گروه هنوز هم در آنجا فعال هستند. بسیاری از دانشجویان آیت‌الله طالقانی را رهبر خود به‌حساب می‌آورند و شاید [آیت‌الله] خمینی با اتکا به نفوذ کلام [مرحوم] طالقانی بود که اعلام کرد دانشگاهها باز خواهند شد. با مرگ طالقانی کنترل دولت موقت ایران بر روی دانشگاه بایستی از اطمینان کمتری برخوردار شده باشد. دانشکده‌ها به‌وضوح با دسته‌بندی و عدم اطمینان شکل‌گرفته‌اند. بر اساس گزارش‌های مطبوعات، دانشگاه تهران یک شورای پاک‌سازی دارد که تاکنون متوجه شده که 175 نفر از کارکنان و دانشجویان عامل ساواک بوده‌اند. دانشجویان با استادان خود به مقابله می‌پردازند و در یک مورد، حدود یک هفته پیش، رئیس دانشکده پزشکی با تحصن دانشجویانی روبرو شد که نمی‌خواستند در امتحانات شرکت کنند.
6- در دانشگاه شیراز (پهلوی سابق) هر بخش و دانشکده‌ای شورای مستقلی تشکیل داده است. دکتر هوشنگ مهریار رئیس فعلی دانشگاه، هر چند که از احترام همه گروه‌ها برخوردار است، بااین‌حال نمی‌تواند دانشگاه را به طور مؤثر اداره کند. چنین استنباط می‌شود که شکاف بین گروههای دانشجویی چپ و اسلامی ممکن است دانشگاه را فرابگیرد و حتی به یک درگیری آشکار بینجامد.
7- دانشگاه ملی (شهید بهشتی): کارمند سیاسی سفارت، حدود یک هفته پیش، با یکی از استادان روشنفکر تحصیل‌کرده غرب در دانشگاه ملی، گفتگوی طولانی به عمل آورد. وی دانشگاه را در آستانه یک آشوب تمام‌عیار توصیف می‌کرد و گفت که رئیس دانشگاه تصمیم گرفته است که بازگشایی دانشگاه را تا یک ماه دیگر به تعویق بیندازد. استاد مذکور اخیراً به دانشگاه اطلاع داده است که نمی‌تواند در چنین شرایطی تدریس کند و قصد دارد با استفاده از مرخصی به آمریکا برود. طبق اظهارات وی، مدیریت جدید دانشگاه ضعیف‌تر از آن است که بتواند با کمیته‌های رقیب و دانشجویان بی‌انضباط مقابله کند. او می‌گفت که اکثر استادان کشور را ترک کرده‌اند و پیداکردن جانشین برای آنها کار مشکلی است. وی گفت دانشجویان مذهبی راست‌گرا قدرتمندترین گروه دانشگاه هستند و میل دارند از توسل به اقدامات سخت و مرعوب‌کننده بر علیه چپ‌گرایان استفاده کنند. گروه مذهبی عمدتاً از دانشجویان شهرستانی تشکیل‌یافته است که اوایل با دانشجویان لیبرال و غرب‌زده تهرانی همکاری نزدیکی کرده بودند. این استاد تصور می‌کند که درحالی‌که بعضی از این دانشجویان (که بیشتر مجاهدین خلق هستند) برای رویارویی با راست‌گرایان مذهبی به فداییان خلق خواهند پیوست ولی اکثر آنها که هنوز مذهبی هستند در خانه خواهند ماند و وارد عمل نخواهند شد.
بروس لینگن
کاردار سفارت آمریکا در تهران
لازم به ذکر است این سند به نقل از اسناد لانه جاسوسی آمریکا، جلد دهم، مشکلات بازگشایی دانشگاهها، صص 664 – 665 ( صص 686 – 687 از 799) نقل شده است.
