مرد شماره 3 سیا و شاهِ مأیوس

پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ ویلیام سالیوان در کتاب خاطرات خود، مأموریت در ایران (Mission to Iran)، به تغییر رفتار شاه در روزهای واپسین حیات سیاسی­اش به­درستی اشاره می­کند. او تأکید دارد که شاه در ماه‌های آخر حکومتش از درک و مدیریت بحران‌های سیاسی عاجز به نظر می‌رسید. یکی از مصادیق این مسئله، دیدار باب بووی با شاه بود. باب بووی به ایران سفرکرده بود تا گزارشی درباره تهدیدات نظامی و امنیتی کشورهای همسایه و مسائل مرتبط با آن ارائه دهد. اما شاه با بی‌حوصلگی و بی‌توجهی به این گزارش‌ها گوش می‌داد و جلسه را خیلی زود خاتمه داد. سالیوان این بی‌توجهی شاه را نشانة افسردگی و احساس ناامیدی عمیق او از آیندة نظام سلطنتی می‌داند.

در خاطرات سالیوان می­خوانیم:

باب بووی (Bob Bowie) مرد شماره ۳ سیا به تهران آمد و در مذاکرات با شاه به جمع گروه اطلاعاتی - نظامی اضافه شد. برنامة مسافرت هیئت اعزامی آژانس اطلاعات و جاسوسی و دفاعی قبلاً پیش‌بینی و تنظیم شده بود. آژانس اطلاعاتی و دفاعی که یک سازمان جاسوسی و جمع‌آوری‌کنندة اطلاعات نظامی است، هر سال هیئتی را به تهران می‌فرستاد تا دربارة تدارکات نظامی کشورهای هم‌جوار ایران یا دشمنان بالقوة این کشور، و همچنین سلاح‌های تازه‌ای که از طرف آن‌ها به کار گرفته شده و ممکن بود تهدیدی برای ایران به‌حساب آید، اطلاعاتی در اختیار شاه بگذارد.

ژنرال تای، رئیس دی‌آی۲۱، برای گرفتن این سفارش‌های برنامه‌ریزی کرد و بعداً توسط باب بوی همراهی شد؛ کسی که در آن جایگاه قرار گرفته بود، اما نقش فعالی ایفا نکرد. بوی، عامل کهنه‌کار واشینگتن، با استفاده از تجربیات آکادمیکش در هاروارد وارد مجامع سیاسی و اطلاعاتی شده بود. او زمانی به‌عنوان مشاور وزارت کشور خدمت کرده و مردی باتجربه و عاقل به‌حساب می‌آمد.

شاه در سال‌های گذشته با توجه و علاقة زیادی گزارش‌های اعضای هیئت اعزامی آژانس را دربارة تدارکات نظامی کشورهای همسایه و سلاح‌های تازة آن‌ها به‌دقت تعقیب می‌کرد، ولی این بار با نوعی بی‌حوصلگی و بی‌تفاوتی گزارش هیئت را گوش داد و با چند سؤال کلی جلسه را خاتمه داد.

باب بوی که مردی باتجربه بود و قبل از تصدی مقام اخیر خود در سیا مدتی به‌عنوان مشاور وزیر امور خارجة آمریکا کارکرده بود، در این جلسه بیشتر نقش ناظر را داشت و نتیجة لازم را از این ملاقات گرفت. او هم مثل بلومنتال به این نتیجه رسید که شاه در مقابله با بحران فعلی خیلی ناتوان است و مردی نیست که بتوان از او انتظار قاطعیت و شدت عمل داشت.

منبع

سالیوان، ویلیام(1392). مأموریت در ایران، ترجمه ابراهیم مشفقی فر، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 211.