به بهانه اعدام مالک اولیه ساختمان پلاسکو، آمریکا علیه ایران قطعنامه صادر کرد
پایگاه اطلاعرسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، نقطه عطفی در تاریخ روابط بینالملل بود که پیامدهای آن به طور مستقیم بر تعاملات ایران و آمریکا تأثیر گذاشت. با سقوط رژیم پهلوی، که از متحدان کلیدی آمریکا در منطقه محسوب میشد، روابط دو کشور دچار شکاف شدیدی شد. دولت موقت ایران تلاش میکرد سیاستهای انقلابی را با دیپلماسی متوازن کند، در حالی که آمریکا نیز به دنبال تعریف مجدد روابط خود با دولت جدید ایران بود.
در این میان، عملکرد دادگاههای انقلاب و اعدامهای سریع برخی از وابستگان رژیم پهلوی، به یکی از مسائل حساس و بحثبرانگیز تبدیل شد. مقامات آمریکایی، با انتقاد از روند این محاکمات، آن را نشانهای از نبود حاکمیت قانون دانستند و در این راستا، سنای آمریکا نیز قطعنامههایی در محکومیت این اقدامات صادر کرد. این رویکرد، نهتنها به تشدید تنشها میان دو کشور انجامید، بلکه باعث شد رهبران ایران این موضعگیریها را به عنوان نشانهای از خصومت آمریکا با انقلاب اسلامی تعبیر کنند.
حسن خداوردی در کتاب «روابط ایران و آمریکا» در این باره مینویسد
روابط رو به بهبود آمریکا با دولت موقت به دنبال نخستین انتقادات آمریکا از عملکرد دادگاههای انقلاب دچار بحران شد. «ناس»، کاردار موقت سفارت در ملاقاتی در ۲۳ فروردین با ابراهیم یزدی وزیر امور خارجهی دولت موقت دربارهی دادگاههای انقلاب اظهار نگرانی کرد و خواستار توقف محاکمات و اعدامهای انقلابی شد. در ۲۵ اردیبهشت وزارت خارجهی آمریکا از صدور حکم اعدام شاه و خانوادهاش اظهار تأسف و اعدامها را سرزنش کرد.
اعضای با نفوذ کنگره در واشنگتن که روابط نزدیکی با رژیم پهلوی داشتند، در مصاحبهها و ضمن صدور قطعنامههایی انقلاب ایران و سیاست آن را تقبیح و محکوم کردند. سناتور جیکوب جیوتیس و سناتور هنری جکسون دو تن از این افراد بودند که هر دو در محافل ایرانی به عنوان حامیان دیرینهی شاه و حکومت وی شهرت داشتند. سنا در ۱۷ مه ۱۹۷۹ قطعنامهای را که سناتور جیوتیس در محکوم کردن اعدامهای انقلابی تهیه کرده بود تصویب کرد. اعدام یک تاجر یهودی به نام «حبیب القانیان» در ۹ مه محرک تصویب این قطعنامه بود. این اعدام به عنوان مدرکی مبنی بر وجود یک برنامهی انقلابی علیه یهودیان عرضه شد و جیوتیس و دیگران فوراً برای محکوم کردن هر چه قاطعتر ایران وارد عمل شدند. در واقع القانیان یکی از ۲۹ نفری بود که از ۷ تا ۱۱ مه ۱۹۷۹ اعدام شدند و تنها فرد یهودی در میان آنان بود. علت اعدام این افراد همکاری نزدیک و همدستی با رژیم شاه بود.
قطعنامهی پیشنهادی جیوتیس که ابراز انزجار از اعدامهای شتابانه بدون طی روند قانونی ازجمله مفاد آن بود، مورد حمایت هجده سناتور دیگر نیز قرار گرفت که ده نفر از آنها در جلسهی سنا در حمایت از آن سخنرانی کردند. سناتور رابرت برد از جمله حامیان سرسخت این قطعنامه بود و آن را بسیار بهموقع توصیف کرد. در نهایت قطعنامهی سنا در ۱۷ مه ۱۹۷۹ / ۲۷ اردیبهشت ۱۳۵۸ صادر گردید. دیپلماتهای آمریکایی در ایران که برای برقراری روابط جدید با ایران بعد از انقلاب در تلاش بودند، از قطعنامهی ۱۷ بسیار متحیر شدند. آنها با نگرانی منتظر ورود «والتر کاتلر» سفیر جدید آمریکا بودند که خود را برای عزیمت به ایران به عنوان بخشی از روند عادیسازی روابط آماده میکرد. قطعنامهی بیموقع و نسنجیدهی سنا رهبران ایران را متقاعد کرد که آمریکا نظرات خصمانهای در قبال انقلاب دارد و برای آمریکا نیز این مفهوم را داشت که استقبالی از «کاتلر» نخواهد شد.
منبع: روابط ایران و آمریکا (از پیروزی انقلاب اسلامی تا تسخیر لانه جاسوسی)، حسن خداوردی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۸.
