مرکز اسناد انقلاب اسلامی

اعضای جبهه ملی، از جمله مهم‌ترین مخالفان تسخیر بودند. علی‌اصغر حاج سیدجوادی، فعال سیاسی عضو جبهه ملی پس از تسخیر لانه جاسوسی و استعفای دولت موقت، به منتقد نظام اسلامی تبدیل شد و به خصوص مخالفت شدید خود را با این اقدام دانشجویان پیرو خط امام در نامه‌ای سرگشاده خطاب به ملت ایران ابراز کرده است و این حرکت دانشجویان مسلمان را حرکتی ضدانقلابی و در حمایت از امپریالیسم آمریکا عنوان کرد. تصویر متن نامه او برای نخستین‌بار منتشر می‌شود.

با شروع نهضت اسلامی، ملی‌گرایان با دیدن برکات بسیج مردم توسط حضرت امام در اوان دهه چهل، تلاشی آفندی را برای جمع کردن اجسام و افکار مردم زیر چتر خود آغاز کردند. تلاشی که دیری نپایید و ملیون با مشاهده شکوه حضور مردم زیر پرچم اسلام به رهبری امام خمینی، در اقدامی پدافندی به تحریف و در مرحله سوم توقف آن حضور و شکوه دست زدند. سناریویی ثابت که پس از شکست در دهه چهل، دوبار دیگر و در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی و نیز در مقطع حیات جمهوری اسلامی عملیاتی شد و نتیجه‌ای مشابه داشت.

بعد از کودتای 28 مرداد و 16 آذر 1332، درحالی که اغلب جریان‌های مبارز و در راس آنها روحانیت، امریکا را هدف مبارزه قرار داده بودند، ملی‌گرایان بیش از پیش به امریکا نزدیک شدند. آنها اگرچه خود را میراث‌دار جنبش دانشجویی معرفی می‌کردند و در سالروز 16 آذر دست به اعتصاب می‌زدند، اما در عمل شیوه‌ای دیگر را پیش می‌گرفتند و به طور پنهانی و آشکار با امریکا که کودتای ننگین 28 مرداد و کشتار 16 آذر برآمده از آن بود، رابطه برقرار می‌کردند. مهدی بازرگان٬دبیرکل نهضت آزادی پس از رسوایی ملی گرا یان در جریان افشای اسناد لانه جاسوسی می­‌گوید: «پایه­‌گذاران و اعضاء و علاقمندان به نهضت آزادی ایران و نهضت مقاومت ملّی، نه تنها با آمریکا، بلکه با بعضی از کشورهای اروپا و نیز دولت وقت [رژیم پهلوی] ارتباط­‌های کم و بیش پنهانی داشته­‌اند؛ نه تنها در چند ماه مانده به پیروزی درخشان انقلاب بلکه از 26 سال پیش.»

شهید مطهری بر مبنای اعتقادی که داشت ملی‌گرایی را نوعی انحراف می‌دانست و لذا با آن‌ هدفی که جریانات سیاسی و گروه‌های ملی‌گرایی دنبال می‌کردند مخالفت می‌کرد. البته جریان‌های ملی‌گرا هم دل خوش از وی نداشتند. "حجت‌الاسلام محلاتی" در این‌باره می‌گوید:اصولا شهید مطهری اعتقاد داشت که ملی‌گرایی نوعی انحراف است. ملی‌گرایان نیز با ایشان موافق نبودند. در یکی از سال‌های قبل از انقلاب در جشن نیمه شعبان که در خیابان ولی عصر (عج) برگزار شد، ما استاد مطهری را به عنوان گوینده آن جشن معرفی کردیم اما آن‌ها [ملی‌گراها] سخت پافشاری می‌کردند و می‌گفتند مطهری نباید صحبت کند و به همین دلیل کس دیگری را که مطابق میلشان بود انتخاب کردند. مرزبندی شهید مطهری با جریان‌های ملی‌گرا تا حدی بود که وی پیشنهاد مهدی بازرگان مبنی بر عضویت رسمی در نهضت آزادی را هم نپذیرفته بود.