مرکز اسناد انقلاب اسلامی

مزمان با ماه‌های محرم و صفر سال 57 مبارزات مردمی علیه رژیم پهلوی شدت گرفت. مردم در قالب دسته‌های عزاداری به طرق مختلف انزجار خود را نسبت به رژیم پهلوی اعلام می‌کردند. یکی از این شیوه‌ها پایین کشیدن مجسمه‌های شاه در شهرهای ایران بود. آیت‌الله سید محمد تقی شاهرخی خرم‌آبادی در کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است، روایت جالبی از واژگون ساختن مجسمه شاه بوسیله مردم بروجن نقل می‌کند. شاهرخی می‌گوید: بنده در مساجد بروجن برای مردم سخنرانی می‌کردم و بعد از اتمام سخنرانی، راهپیمایی‌ها و تظاهرات مردم شروع می‌شد.

محمود صلاحی می‌گوید: «در محرم 57 دیگر تظاهرات و راهپیمایی­‌ها مختص چند شهر بزرگ نبود، بلکه در اقصی نقاط کشور حتی شهرهای کوچک تا روستاها نیز اقدامات ضد رژیم پهلوی دیده می­‌شد. در تاسوعای سال 57 جمعیتی بیش از یک هزار تن با سردادن شعارهایی علیه رژیم پهلوی دست به راهپیمایی در خیابان‌های اصلی یزد زدند که حضرات آیات صدوقی و خاتمی و بسیاری از روحانیون مبارز و فعالان انقلابی دیگر در صف اول آن حضور داشتند. این حرکت در روز عاشورای حسینی نیز ادامه داشت و مردم خشمگین در نقاط مختلف یزد ضمن راهپیمایی گسترده، مجسمه شاه را از میادین پایین کشیده و منهدم کردند.»

اگرچه بعد از کودتای عقیم 25 مرداد 1332 و فرار محمدرضا پهلوی از کشور، مجسمه‌های رضاخان و محمدرضا در بعضی از نقاط تهران به زیر کشیده شد، اما بدون شک گسترده‌ترین اقدام در این رابطه در سال 1357 رخ داد و می‌توان گفت از آبان‌ماه آن سال، انهدام مجسمه‌ها به عنوان نمادهای طاغوت در شهرهای مختلف آغاز شد. یکی از استان‌ها که مجسمه محمدرضا پهلوی در آنجا سرنگون و تخریب شد، زنجان بود. در 5 آبان‌، مردم زنجان ضمن شرکت در یک تظاهرات بزرگ، برای ساقط کردن مجسمه‌های رضاخان و محمدرضا پهلوی در سطح شهر اقدام کردند. طی ماه آذر نیز مردم انقلابی جهرم و مشهد اقدام به مبارزه با نمادهای طاغوت کردند که البته با آتش اسلحه‌ها ماموران رژیم پهلوی مواجه شده و عده‌ای نیز در این درگیری به شهادت رسیدند. ساقط کردن مجسمه‌های طاغوت در دی‌ماه هم ادامه یافت و مردم دزفول، کرمان، شیراز، تهران، همدان، رفسنجان، قزوین و ... ضمن شکستن مجسمه محمدرضا پهلوی اقدام به راهپیمایی کردند.