پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ حزب جمهوری اسلامی که نطفه تشکیل آن به پیش از انقلاب باز می‌گردد، سرانجام چند روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی یعنی در 29 بهمن 1357 تشکیل شد. در رأس حزب جمهوری اسلامی، حضرات آیات شهید بهشتی، خامنه‌ای، رفسنجانی، شهید باهنر و شهید رجائی قرار داشتند، در واقع محور انقلاب به شمار می‌آمد. یعنی افکار و اندیشه‌های ناب حضرت امام از طریق این حزب بر پیکره انقلاب و مردم تزریق می‌شد.
دکتر باهنر در مورد تشکیل حزب جمهوری اسلامی گفته است: «مسأله تشکیل حزب را گذشته از سابق که به صورت‌هایی با امام مطرح می‌شد، این اواخر که حدود یک سال به پیروزی نهضت مانده بود که ایشان در نجف بودند با ایشان مطرح کردند و مذاکره مفصل‌تر در پاریس با ایشان انجام شد. اعلام حزبی اسلامی به دو علت به تأخیر افتاد. یکی این بود که به درستی نمی‌توانستیم تصمیم بگیریم که آیا حزب رسماً علنی باشد و یا این که مخفی باشد. اگر مخفی بود نمی‌توانست گسترش و تعمیم داشته باشد، در حالی که هدف حزب این بود که نیروهای مبارزی را که در سراسر کشور بودند، بتواند به تدریج در برگیرد و اما اگر می‌خواست علنی باشد این خطر وجود داشت که مؤسسان و کارگردانان اصلح حزب مورد هجوم دستگاه قرار گیرند و حزب متلاشی شود و مسأله دوم، حوادث پی در پی که در جریان مبارزه پیش می‌آمد و بررسی‌های مربوط به اعلام و تأسیس حزب را به تأخیر می‌انداخت، والا در طول هفت، هشت ماه برای انتخاب افرادی برای شورای مرکزی حزب از قشرهای مختلف مثل دانشگاهیان، دانشجویان، فرهنگیانه کارگران، اصناف و پیشه‌وران، روحانیون و غیره، مذاکرات و بررسی‌های زیادی انجام شد و اول قرار بر این بود که شورای مرکزی حزب از بین ۳۰ الی ۴۰ نفر انتخاب شود؛ برای این که ما از هر قشر اجتماعی 4 یا 5 نفر را از بین بهترین افراد که در خط انقلاب هستند و مورد اعتماد هستند و اهل تشکیلات و سازمان‌دهی و همکاری دسته‌جمعی هستند شناسایی و انتخاب می‌کنیم و با ایشان مذاکره می‌کنیم که این مدت طول کشید و بنابراین، کار اعلام حزب به بعد از پیروزی موکول شد».
دکتر باهنر در مورد تشکیل حزب، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ضمن آنکه آن را ادامه تشکل‌های قبل از انقلاب و از جمله بنیاد تعاون و رفاه اسلامی دانسته، گفته است: «حدود بیست و هفتم بهمن بود که در بعضی از ملاقات‌هایی که با امام صورت گرفته بود، ایشان بازخواستند که چرا حزب اعلام نمی‌شود و معلوم بود که ضرورت تشکیل حزب را بعد از پیروزی، ایشان بسیار احساس کرده بودند. در حالی که قبل از پیروزی به این اندازه اعلام حزب ضرورت نداشت...
[بعد از انقلاب] دوره آزادی بود و قشرهای مختلف اجتماعی افکار خودشان را و بینش‌ها و برداشت‌ها و موضع خودشان را به صورت‌های مختلف ابراز می‌کردند و طبعاً محیط گسترده‌ای برای تشکیل گروهها و دسته‌جات و جناح‌های مختلف به وجود آمده بود و ایجاب می‌کرد در این شرایط سرعت، یک حزب اسلامی در خط انقلاب اسلامی به رهبری امام اعلام موجودیت کند که بتواند بیشترین نیروهای مبارز را در بر گیرد و از پراکندگی و از هم‌گسیختگی این نیروی بسیج شده جلوگیری کند و یا از این که به دام این و آن گروه چپ و راست بیفتد و بر این اساس، امام مؤاخذه می‌کردند و می‌گفتند که چرا حزب را اعلام نمی‌کنید و ما در روز ۲۹ بهمن یعنی یک هفته پس از پیروزی انقلاب حزب را اعلام کردیم...»
**ویژگی‌های حزب جمهوری اسلامی و ارتباط آن با دیگر تشکل‌ها**
ایشان در جای دیگر در مورد ویژگی‌های حزب جمهوری اسلامی و چگونگی ارتباط آن با تشکل‌های دیگر چنین گفته است: « اما از آن جایی که ایدئولوژی حزب‌مان از اسلام الهام می‌گیرد اصل آزادی فکر و ابراز عقیده و فعالیت‌های اجتماعی را محترم می‌شماریم، در صورتی که خیانت و تحریک و توطئه وجود نداشته باشد. اگر چنین باشد، فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی و فکری را جلوگیری نمی‌کنیم و موضع گیری منفی نداریم و مورد احزاب اسلامی هم اگر واقعا احزاب اسلامی باشند (اسلامی پاک و راستین) و رابطه آن‌ها با اسلام نه یک رابطه پوششی باشد برای بیان ایدئولوژی دیگری، یا رابطه آن‌ها با انقلاب اسلامی صرفاً یک رابطه سپر حفاظتی نباشد برای خودشان، در حالی که در پشت پرده وابستگی‌هایی به بیگانه یا به عمال خائن رژیم گذشته و غیره دارند، (از آن‌ها جلوگیری نمی‌کنیم). »
منبع: کتاب «شهید دکتر محمدجواد باهنر (مبارزات، مواضع و دیدگاه‌ها)»
