تاریخ اندیشه سیاسی

نامه‌ی اخیر مقام معظم رهبری به دانشجویان و جوانان اروپایی که به دلیل اعتراض به کشتارها و نسل‌کشی مظلومانه‌ی مردم غزه در دانشگاه‌های ایالات متحده و اروپا مشغول تحصن و اعتراض به سیاست‌های دوگانه و سکوت غرب در مقابل جنایت‌های رژیم صهیونیستی هستند، بهانه‌ای شد برای مقایسه و مرور مفاهیم معرفتی نامه‌ی حضرت امام خمینی (ره) به گورباچف رئیس‌جمهور اتحاد جماهیر شوروی و دو نامه‌ای که پیش‌ازاین رهبر معظم انقلاب در اسفندماه ۱۳۹۳ خطاب به جوانان غربی نگاشته‌اند.

حضرت آقا تعیبر این طور دارند که می‌فرمایند مردم‌سالاری دینی این نیست که مثلا برای انتخابات مجلس و ریاست‌جمهوری بیایند رای بدهند و بروند بلکه مردم‌سالاری دینی یعنی سالار همه امور جامعه مردم باشند. متن قانون اساسی از این حرف پشتیبانی می‌کند. سالار همه امور نه اینکه ما نماینده گذاشته‌ایم دولت گذاشته‌ایم به نمایندگی و ما رفتیم و این‌ها کار خودشان را بکنند یا حداکثر از آن‌ها مطالبه کنیم. بلکه باید شوراهایی به شکل ساختارمند دائما کنار دست این‌ها باشند و این اراده عمومی را تنظیم‌گری کنند.

اگر نتوانیم گسترش جریان عدالت را در جامعه محقق و روایت‌گری کنیم، مردم فاصله می‌گیرند. امروزه تکرار اخبار اختلاس‌ها مردم را آزار می‌دهد و رقم‌های نجومی عادی می‌شود؛ با وجود این اخبار از یک‌سو و فشار اقتصادی بر روی طبقه ضعیف از سوی دیگر، چه چیزی باید به ذهن مردم رسوخ کند؟ اینها زیر بیرق جمهوری اسلامی اتفاق می‌افتد. این‌گونه اخبار با پمپاژ رسانه‌ای ترکیب می‌شود و تصویر ظالمانه‌ای را در ذهن مردم شکل می‌دهد؛ درنتیجه منجر به بی‌تفاوتی، ناامیدی و حضورنیافتن می‌شود.

زمانی جمهوریت محقق می‌شود که تربیت عقلانی، تربیت مسئولانه، تربیت اخلاقی، تربیت قانونی و قانون‌پذیری و مسئولیت‌پذیری در جامعه به ارزش اول تبدیل شده باشد؛ اما زمانی که به نظام آموزشی و نظام تصمیم‌گیری‌ها در سطح خرد تا سطح کلان می‌نگریم، سه عنصر عقلانیت، عدالت و مسئولیت جایگاه نخست را ندارند. به تعبیر دقیق‌تر عقلانیت، مسئولیت و عدالت سه ارزش بنیادی جامعۀ ما نیستند و نتوانسته‌ایم این سه عنصر را به مفاهیم بنیادین، ارزش‌ها و هنجارهای اصلی جامعه تبدیل کنیم.

یکی از مفاهیم پایه‌ای عقلانیت انقلاب اسلامی در عرصه‌ها و حیطه‌های مختلف ساخت نظام جمهوری اسلامی، «جمهوریت» است. آنچه در کلام امام راحل، متفکرین انقلاب و شاگردان امام (ره) به نوعی بازتاب پیدا کرده است تمرکز بر عنصر اراده و اختیار انسان و حرکت‌های فردی یا حرکت‌های اجتماعی است به تعبیری تمام کنش‌گری‌ها و رفتارهای فردی و اجتماعی انسان در عنصر انتخاب و اختیار و حرکت ارادی انسان‌‌ها تبلور پیدا می‌کند.

اگر قوام نظام عادلانه را به وجود صلاحیت و عدالت در منتخبان بدانیم، در مورد نحوه‌ی احراز این صلاحیت، دو دیدگاه وجود دارد. تعیین مناصب سیاسی و اجتماعی ممکن است مقید و تابع صلاحیت‌های فردی بشود یا برعکس، فرایند تعیین، کاشف از صلاحیت افراد تعریف شود یا اینکه خود این فرایند، اعتباربخش و صلاحیت‌دهنده محسوب گردد.

طرح بحث ولایت فقیه در نجف، در سال 1348 شمسی را باید به‌عنوان یک نقطه عطف بسیار برجسته در تاریخ اندیشه سیاسی معاصر و تاریخ مبارزات اسلامی معرفی کرد؛ زیرا تا قبل از آن، همه گفته‌ها، نوشته‌ها و فعالیت‌ها مبهم و ناروشن بود و اگرچه به حکومت موجود، اعتراض‌هایی در قالب‌ها و اشکال مختلف صورت می‌گرفت، اما کمتر به اوضاع و شرایط بعد از سقوط رژیم و برنامه‌های آینده اندیشیده می‌شد. این بحث، به همه مخالفت‌ها علیه رژیم در انواع گوناگون آن، جهت داد و مسیر آینده را شفاف و روشن کرد.

چند ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی زمزمه­ های پایان دوران استبداد و استعمار در ایران بالا گرفته بود و انقلابیون تحقق اهداف خود را نزدیک­تر می­ یافتند. در چنین شرایطی مساله نگارش قانون اساسی نظام جدید توسط دکتر حبیبی مطرح شد و امام نیز دستور نگارش آن را دادند.این فرآیند از دو مسیر پیگیری می­ شد؛ نخست توسط دکتر حبیبی و دوم تیم حقوقدان منتخب شورای عالی انقلاب که به دستور امام پیگیر نگارش قانون اساسی شده بود. به عقیده دولت موقت برای تصویب عمومی این پیش‌نویس باید مجلس موسسانی با تعداد اعضای بالای 300 نفرشکل بگیرد و درطی یک تا چند سال چکش‌کاری پیش‌نویس، یک متن قانونی جامع حاصل شود. در مقابل بزرگانی چون شهید بهشتی، هاشمی رفسنجانی و رهبر انقلاب، همه‌پرسی مستقیم پیش‌نویس را مطرح می ­کردند.

عسل راد در این مصاحبه که به مناسبت انتشار کتاب جدیدش، وضعیت مقاومت در ایران، انجام شده به موضوع بازتولید گفتمان مقاومت در هویت مدرن ایرانی پرداخته است. 

نشست نقد کتاب «حوزه علمیه قم و امر سیاسی» در مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم برگزار شد.

حجت‌الاسلام و المسلمین محسن قنبریان در نشست «داستان عدالت و آزادی» به تبیین نسبت عدالت و آزادی از دیدگاه امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای پرداخت.

امام خمینی در جریان جنگ تحمیلی در ابتدا به دنبال نابودی کامل صدام بودند و این تصمیم‌گیری کاملا براساس نظام ارزشی و هنجاری امام بود و در واقع یک تصمیم‌گیری هنجاری به حساب می‌آمد. اما در مراحل بعدی جنگ، زماینکه جمهوری اسلامی از لحاظ تجهیزات نظامی و اقتصادی دچار کمبود گردید و وقتی که سران سیاسی و نظامی در دیدارهای خود با امام خمینی از این گونه مشکلات صحبت کردند و ادامه جنگ را به ضرر ایران دانستند امام خمینی براساس قاعده مصلحت و مشورت که برخاسته از فقه سیاسی بود، تصمیم گرفتند قطعنامه 598 را بپذیرند.

چهارمین شب از سلسله نشست‌های شب‌های حوزه با عنوان شب مدرسه دین و دانش یکشنبه 4 تیرماه 1402 در سالروز تاسیس این مدرسه و مقارن با ایام شهادت آیت‌الله بهشتی در مدرسه دین و دانش قم برگزار شد.

مردم در اندیشه‌ امام خمینی(ره) و سیره‌ نظری و عملی ایشان به‌طور جدی دارای نقشی محوری بوده‌اند. خوش­بینی به مردم و توان عظیم آنان و اهمیت به پذیرش و خواست عمومی و بلوغ فکری و سیاسی ملت و تکریم از ایشان در همه‌ی آثار معظم‌له به چشم می‌خورد. در فقاهت، سیاست و عرفان امام(ره) نقش عمده‌ی مردم رؤیت می‌شود و مردم پس از رکن الهی، رکن دوم نهضت را تشکیل می‌دهند. به‌همین علت، ارائه­ نظریه‌ی ولایت مطلقه‌ی فقیه در همه‌ ادوار، بستگی به پذیرش، آمادگی، قابلیت‌ها و همراهی مردم داشته ‌است.

حجت الاسلام پورمحمدی گفت:فقه و شخصیت امام خمینی ایستا نبود. امام در تفکر، راهنمایی، هدایت و راهبری همواره درحال رویش بود.