ملی شدن صنعت نفت از نقاط درخشان مبارزات ملت ايران عليه استعمار و استبداد است. اين نهضت که با راهبری عناصر مذهبی و ملی توانسته بود دست دول بیگانه را از نفت ايران کوتاه کند به ناگاه با کودتای آمريکايی ـ انگليسی 28 مرداد 1332 متوقف شد. بدون شک اشتباهاتی که در جریان نهضت ملی به منصه ظهور رسید، در شکست این نهضت موثر بود. به انزوا کشاندن نیروهای مذهبی توسط جریان ملی‌گرا باعث از بین رفتن پایگاه اجتماعی مصدق شد و اعتماد بی‌رویه و بدون پشتوانه مصدق به آمریکا او را به ورطه سقوط کشاند. علاوه بر این، انحلال مجلس هفدهم توسط مصدق نیز در شکست نهضت نفت موثر بود.
کد خبر: ۸۳۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۲/۲۸
آسیب شناسی جبهه ملی؛
روز 21 آبان 1328 «جبهه ملی ایران» رسما موجودیت خود را اعلام کرد. روند تشكيل و انحلال جبهه ملّى در تاريخ ايران، يكى از مهمترين مسائل سياسى عصر حاضر است كه تبعات گوناگونى را در مسير آينده حوادث كشور به دنبال داشت. این جبهه که با اهداف خاصی پدیدار شد، در ادامه مسیر خود متحمل اشتباهاتی شد که در نهایت خسارت های بزرگی را موجب گردید.
کد خبر: ۷۲۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۱۹
فریادهای یک مجتهد علیه امریکا در دهه سی
در 27 آبان ماه 1329 اصل چهار ترومن بین رژیم پهلوی و ایالت متحده امریکا امضا شد. پس از آن "سازمان اصل چهار ترومن" به ریاست ویلیام وارن مسئول اجرای مفاد مزبور شد. از جمله عالمانی که به مخالفت با اصل 4 ترومن پرداخت آیت‌الله سید نورالدین شیرازی رهبر حزب برادران شیراز بود. به باور وی «ضربه‌ای که اصل چهار ترومن به ما وارد کرد از شهادت شیخ فضل‌الله نوری زیان‌بارتر بود.» بعد از کودتای 28 مرداد 1332 نیز سید نورالدین نامه‌ای به سردار فاخر نوشت و تأکید کرد که مجلس باید این اصل را رد کند. وی جواب داد که ما قدرت این کار را نداریم. سید نورالدین شیرازی در آخرین کلام خود در اینباره گفت: «حال که چنین است من به نوبه خود این اصل را نقض می‌کنم.»
کد خبر: ۷۲۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۸
یكی از جاهای دیگری كه توطئه علیه نهضت را هدایت می‌كرد، دربار بود. لازم بود تا این مركز توطئه نیز مورد تهدید قرار گیرد. آیت‌اللّه كاشانی با هوشیاری سیاسی خود این موضوع مهم را نادیده نگرفت و لذا پس از ملاقات علاء با آیت‌اللّه در روز بیست‌وهشتم تیر ماه، با درایت مخصوص خود در فردای آن روز در نامه‌ای خطاب به علاء نوشت كه: «به عرض اعلیحضرت برسانید اگر در بازگشت دولت مصدق تا فردا اقدام نفرمایید، دهانه تیز انقلاب را با جلوداری شخص خودم متوجه دربار خواهم كرد».
کد خبر: ۶۹۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۲۸
اهواز
مرتضی کاشانی از فعالان نهضت ملی که به هنگام رخ‌داد قیام سی تیر در اهواز حضور داشت، خاطرات خود از آن روز را اینطور بازگو می‌کند: وقتی حادثه 30 تیر پیش آمد ما در بیمارستان راه‌آهن ساکن بودیم و اتاق داشتیم و از آنجا قیام سی تیر را زیرنظر داشتیم و کمک می‌کردیم. در این روز دولت از تانک استفاده کرد و مردمی را که به خیابان‌ها آمده بودند زیر می‌گرفتند. روز 30 تیر رفقای من در حضورم زیر تانک رفتند و کشته شدند. یکی از آنها پایش قطع شد و درگذشت و دیگری هم در فاصله پیاده‌رو و خیابان تانک از روی او رد شد.
کد خبر: ۶۹۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۲۸
روزنامه‌ها همان اوقات نوشتند: «وقتی شاه وارد خانة آیت‌الله کاشانی شد و سر و وضع خانه را که یک خانة قدیمی و کلنگی رنگ و رورفته بود دید، پرسید: این همان خانه‌ایست که طی چند سال اخیر مرکز تحریکات و مبارزات علیه من و دستگاه سلطنت بوده است؟! شاه سخت در شگفت می‌ماند که چطور آیت‌الله کاشانی با آن همه اسم و رسم و سروصدا و بیا و بروی که بعنوان مرجع مجاهد و قهرمان ضد سلطنت و ضد استعماری داشته است درچنین خانة محقری می‌زیسته...».
کد خبر: ۶۷۳۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۳
اسدالله صفا در گفتگو با پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛
در آن زمان مرحوم نواب در نجف بودند. وقتی این مجله را خواند مجله را برای آیت‌الله العظمی حاج آقا حسین قمی برد. به ایشان گفت: حاج آقا حکم نویسنده این مجله چیست؟ حاج آقا حسین هم گفته بود بگذار من چند روزی این مجله را بخوانم بعد جواب را بهت می‌گویم. مرحوم نواب در زندان به من گفت دو الی سه روز بعد رفتم محضر حاج‌آقا حسین. ایشان به من گفت: هر کسی که این مجله را نوشته است حکم قتلش نه تنها برای تو بلکه برای هر مسلمانی واجب است. نواب بعد از این حرف حاج‌آقا حسین به حجره‌اش بر می‌گردد و وسایلش را جمع می‌کند و به دوستانش هم می‌گوید اگر من را ندیدید حلال کنید.
کد خبر: ۶۵۲۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۷
به بهانه سالروز کودتای 28 مرداد
به تازگی چاپ دوم کتاب «کودتای 28 مرداد 1332 در آیینه تصویر» از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر و روانه بازار شده است. این اثر در چهار فصل شامل تصاویر تاریخی با توضیحات و ملحقات مستند است.
کد خبر: ۶۰۷۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۸
به روایت اسناد
مقتضی است به مامورین مربوطه اکیدا دستور فرمائید نهایت مراقبت را به عمل آورند که از فرار سرلشگر زاهدی جلوگیری شود. چناچه تسامحی در این باب بعمل آید موجب مسئولیت شدید خواهد بود.
کد خبر: ۶۰۶۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۵
قیام سی تیر به روایت حسن گرامی
خبرگزاری يونايتدپرس به دنبال اين جريانات فوق گزارش داد: «سقوط چهار روزه حکومت قوام‌السلطنه نشان داد که ديگر ممکن نيست يک نهضت سياسی - ملی در خاورميانه که از طرف سازمان‌های مذهبی تقويت می‌شود در هم شکسته شود».
کد خبر: ۵۹۹۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۳۰
در مرداد ماه 1330 جمعى از سياسيون بجنورد به همراه ميهمانان آيت‌الله امامى، غافل از توطئه‌اى كه برايشان تدارك ديده شده بود، عازم بش‌قارداش شدند. جمع زيادى از افراد چماقدار، در يك حمله غافلگيرانه در حالى‌كه تعدادى مسلح به سلاح گرم آنان را حمايت مى‌كردند، هواداران ملى شدن صنعت نفت را مورد هجوم قرار دادند و آنها را شديداً مضروب و مصدوم ساختند.
کد خبر: ۵۶۹۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۲/۲۷
کتابِ « مصدق ، سالهای مبارزه و مقاومت» نوشته سرهنگ غلامرضا نجاتی، به لحاظ «محتوایی» و «روشی» دارای نقدهای مهمی است. از جمله نقدهای محتوایی می‌توان به تحلیل‌های متاثر از گفتمان ِضدِ روحانیت، نگاه تک بعدی به جنبه‌های شخصیتی مصدق ، تحلیل‌های یک جانبه و نادرست از برخی جریانات، ارائه اطلاعات غیر جامع بر مبنای حقایق نیم‌بند، تقسیم بندی غیر منصفانه ناشی از موضع فکری نویسنده و... اشاره کرد. همچنین ضعف در روش پژوهش و اشکالات ارجاعی را می‌توان از نقدهای روشی این کتاب دانست.
کد خبر: ۵۶۴۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۲/۲۹
عملکرد جبهه ملي ایران نشان می‌دهد که این جریان در مدت حدود 32 سال فعاليت پراکنده خود در ايران (آبان 1328 تا خرداد 1360) و حتي بعد از اين تاريخ در خارج از کشور با شکست‌ها و ناکامي‌هاي بسياري مواجه بوده است. فقدان برنامه منسجم، فقدان پایگاه اجتماعی، ضعف ایدئولوژیک، فقدان رهبری جریان‌ساز و کاریزماتیک، اعتماد بیش از اندازه به غرب و وابستگی برخی اعضاء به خارج، از جمله علل ناکارآمدی جبهه ملی است که مجموع این دلایل سبب شد جریان ملي‌گرايي عملکرد شايان توجهي از خود بروز ندهد. طی دهه‌های بعد نیز عدم جذب نيروهاي جوان و بالا رفتن سن فعالان سال‌هاي 1332 منجر به حذف تدريجي آنان از دایره سیاسی گرديد. ملي‌گراها پس از دوم خرداد 1376 در قالب نيروهاي ملي و ملي‌ـ مذهبي به فعاليت‌هايي دست زدند، اما اين دوران هم دوام زيادي نيافت و آنان دوباره به انزواي سياسي روي آورده و از صحنه سياسي ايران حذف شدند.
کد خبر: ۵۳۰۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۸/۱۹
مجید تفرشی در گفتگوی تفصیلی با پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی مطرح کرد:
مجید تفرشی می‌گوید: وزارت خارجه آمریکا در سه دهه اخیر، به دلیل فشار شدید محققان، رسانه‌ها و افکار عمومی دست به انتشار گزینشی برخی از اسناد مرتبط با تحولات سالهای نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران و کودتای 28 مرداد زده است. او معتقد است: آن چه که طی دو مرحله توسط دولت آمریکا درباره اسناد ایران در سالهای 1950 تا 1953 منتشر شده، مطلقا بر اساس وظیفه و مسئولیت قانونی نیست و تنها روشی برای از سر باز کردن از وظیفه اصلی قانونی آزادسازی اسناد است. او تلاش BBC در انتشار اسناد 28 مرداد را هدفمند و مغرضانه و به منظور ارائه اطلاعات ناقص، نادرست و ابزاری تاریخی برای اهداف غیرعلمی خود می‌داند.
کد خبر: ۵۱۱۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۵/۲۷
مروری بر وقایع 30 تیر 1331؛
عسکراولادی می‌گوید: ما موفق شدیم بدن‌های مطهر شهدا را به منزل آیت‌الله کاشانی ببریم. ایشان تشریف آوردند و باز از شهدا تجلیل کردند و تشویق به مقاومت نمودند، بعد فرمودند: «شعارها چیست؟» گفته شد شعار: «مرگ بر قوام‌السلطنه، زنده باد دکتر مصدق و یا مرگ یا مصدق ». فرمودند: «خودش را در شعارها هدف قرار بدهید؛ خود شاه را. تا خودش را در خطر قرار ندهید مردم را رها نمی‌کند». بعد فرمودند: «از اینجا تقسیم بشوید؛ عده‌ای بروید بازار، عده‌ای بروید بهارستان و عده‌ای بروید توپخانه، مردم را دعوت کنید که بیایند و مقاومت شدیدتر بشود، یادتان باشد خودش(شاه) را مورد حمله قرار بدهید».
کد خبر: ۵۰۵۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۴/۳۰
1 آبان 1328
کد خبر: ۳۸۳۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۸/۰۱
در تاریخ 12 مرداد 1332 ، محمد مصدق ، نخست‌وزیر وقت با برگزاری یك همه‌پرسی، انحلال مجلس هفدهم را اعلام كرد. این عمل وی علاوه بر این که ضربه سنگینی به ملت ایران وارد کرد، سقوط او در 28 مرداد 1332 را تسهیل بخشید.
کد خبر: ۳۲۷۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۱۰
بازخوانی سير ملى شدن صنعت نفت – بخش اول؛
تا زمانى‌كه شركت‌هاى آمريكايى و انگليسى در حال مذاكره نفت بودند هيچ اعتراضى از جناح راست مجلس بلند نشد و تنها چند نفر از نمايندگان چپ‌گرا از دولت ساعد سؤال كردند و دولت نيز پاسخ گفت؛ اما همين‌كه شوروى در عكس‌العمل به نفت‌خواران غربى چشم طمع به طرف ايران دوخت، غرب‌گرايان مجلس به تكاپو افتادند، تا جايى كه «در محيط پارلمانى شايع شده بود كه آقاى سيدضياءالدين طباطبايى]هوادار غرب[ طرحى راجع به تحريم امتياز نفت تهيه نموده و منتظر است كه در موقع مقتضى پيشنهاد به مجلس كند»
کد خبر: ۲۳۶۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۱۶
انتشار برای نخستین‌بار| برشی از خاطرات احمد خلیلی
احمد خلیلی در خاطرات خود می‌گوید: مجلس فشار می‌آورد كه حكومت نظامی تقریباً نباشد و ملغی بشود؛ مصدق هم با حکومت نظامی مخالف بود اما برای جلوگیری از آن، یك قانون تحت عنوان "امنیت اجتماعی" به وجود آورد که خیلی شدیدتر از قانون حکومت نظامی بود و بعداً ساواك از درون آن بیرون آمد.
کد خبر: ۲۳۶۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۱۵
نیروهای انگلیسی بعد از جنگ جهانی اول هنوز در فارس مستقر بودند و با نیروهای نظامی مختلطی تحت عنوان پلیس جنوب به اقدامات تجاوزکارانه خود ادامه می‌دادند. در این زمان مبارزان تنگستانی با عملیات پارتیزانی خود، مزاحمت‌هایی برای انگلیسی‌ها به وجود می‌آوردند. انگلیسی‌ها تصمیم به سرکوبی آنها گرفتند، اما مصدق به این امر اعتراض کرد و خود مسئولیت سرکوبی آنها را به عهده گرفت.
کد خبر: ۲۳۴۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۱۳
