واکنش رژیم پهلوی به مراسم چهلم سیدمصطفی خمینی در شیراز

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ سید مصطفی خمینی فرزند ارشد امام خمینی در اول آبان 1356، در نجف به طور مشکوکی به شهادت رسید. انتشار این خبر انعکاس گسترده‌ای در ایران و در محافل خارج از کشور پیدا کرده و واکنش‌هایی را به دنبال داشت. از طرف علما و روحانیون در قم، تهران و سایر شهرستان‌ها مراسم ترحیم برگزار شد و مردم به طور گسترده در این مراسم شرکت کردند و بدین ترتیب موج جدیدی از تظاهرات علیه رژیم پهلوی در کشور به پا شد. یکی از استان‌هایی که این مراسم باشکوه تمام در آن برگزار شد استان فارس بود.

ممانعت ساواک از سفر حسن روحانی به شیراز

براساس مندرجات کتاب "انقلاب اسلامی در شیراز" که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است، در آستانه چهلم سیدمصطفی خمینی، قرار بود حسن روحانی به دعوت سید علی‌اصغر دستغیب با عزیمت به شیراز در مسجد الرضای این شهر به سخنرانی بپردازد، اما در هنگام عزیمت وی به شیراز در فرودگاه مهرآباد مأموران ساواک از سفر وی جلوگیری کرده بودند.

از این رو سید علی اصغر دستغیب، پیشنماز مسجد مزبور در این روز پس از برگزاری نماز مغرب و عشاء در حالی که حدود ۵۰۰ نفر - که غالباً از جوانان و دانشجویان بودند- در مسجد حضور داشتند به منبر رفت. وی ضمن سخنرانی نسبت به ممانعت از مسافرت حسن روحانی به شیراز اعتراض کرد و اظهار داشت: «چنان که مسبوقید از آمدن وی [حسن روحانی ] ممانعت شده و آنهایی که دم از آزدی بیان می‌زنند، خبری نیست... اسلام می‌گوید هر گونه رابطه‌ای با کفار داشته باشد و یا دست بدهد؟! در مملکت اسلامی رباخواری و مشروبات الکلی را به طور کلی منع کرده ولی می‌بینیم به طور علنی بطری‌های مشروب در پشت شیشه‌های مشروب فروشی به نمایش گذاشته‌اند...» وی در پایان برای سلامتی امام خمینی دعا کرده و از حاضران در مجلس خواست برای پیروزی ملت فلسطین دعا کنند.

در هنگام خروج نمازگزاران از مسجد عده‌ای به سر دادن شعار «درود بر خمینی، سلام بر خمینی» به خیابان‌ها ريختند که با حضور مأموران شهربانی، معترضان متفرق شدند و یکی از دانشجویان به نام محمود نیلی به وسیله نیروهای شهربانی بازداشت شد.

تظاهرات و وقایع مزبور شیراز در مطبوعات داخلی انعکاس پیدا کرد. روزنامه رستاخیز ضمن گزارش سخنرانی سید علی‌اصغر دستغیب در مسجد الرضای شیراز چنین نوشت: «هنگامی که اجتماع مزبور پایان یافت، حدود بیست نفر از شرکت کنندگان پس از خارج شدن از مسجد در چند خیابان شهر شیراز حرکت و شعارهایی به نفع خمینی دادند که توسط مأموران انتظامی متفرق شدند». این وقایع قبل از برگزاری مراسم چهلم رخ داد و به نوعی پیش زمینه‌های این مراسم بود.

برگزاری چهلم شهید مصطفی خمینی در شیراز

روز 11آذر 1356 مراسمی به عنوان چهلم سیدمصطفی خمینی در مسجد جامع شیراز برگزار شد. در این مراسم شیخ علی گرامی یکی از روحانیونی که از قم به شیراز آمده بود، سخنرانی کرد. وی ضمن برشمردن نقش علما در جنبش‌های سیاسی تاریخ معاصر، در پایان ابراز داشت که در حال حاضر باید کلیه شیعیان، هرچند تعداد مرجع تقلید زیاد باشد، برای همبستگی از یک مرجع پیروی کنیم و بقیه خاموش باشند و آن شخص هم آیت‌الله خمینی است. در پایان این مراسم نیز همانند سابق حاضران ضمن سر دادن شعار علیه رژیم پهلوی و به حمایت از امام خمینی اقدام به راهپیمایی کردند.

واکنش رژیم پهلوی به مراسم چهلم سیدمصطفی خمینی

ادامه مراسم مزبور و راهپیمایی‌ها، واکنش محمدرضا پهلوی و مقامات مرکزی را برانگیخت. لذا با دستور به مقامات امنیتی محرکین و مسببین این حرکت‌ها مورد تعقیب قرار گرفتند. از این رو در شیراز، ابتدا در روز 18 آذر 1356 سیدعلی محمد دستغیب و نعمت‌الله تقاء دستگیر شدند.

این دوران که همزمان با اجرای سیاست فضای باز سیاسی دولت جمشید آموزگار بود، براساس تغییر تاکتیک و تظاهر به اجرای قانون، افرادی که دستگیر می‌شدند از طریق دادگستری برای آنها پرونده‌سازی می‌شد و محاکمه صورت می‌گرفت. بدین ترتیب آنان را پس از محاکمه در دادگستری در زندان عادل آباد زندانی می‌کردند. مدتی بعد نیز دو تن از فعالان سیاسی دیگر شیراز یعنی سید جعفر عباس زادگان و رجبعلی طاهری دستگیر شدند.

علاوه بر این در مراسم دیگری که در یکی از مساجد شیراز با سخنرانی آیت‌الله ربانی شیرازی، در 26 آذر 56 برگزار شد، وی سخنان تندی علیه رژیم پهلوی ایراد کرد. لذا بلافاصله پس از خاتمه سخنرانی، وی دستگیر و به تهران منتقل و در زندان کمیته مبارزه با خرابکاری زندانی شد.

پس‌لرزه‌های مراسم چهلم سیدمصطفی خمینی در شیراز تا اواخر آذر همچنان ادامه داشت و مردم را به دلایل مختلف به خیابان‌ها می‌کشاند.