مروری بر مبازرات آیت‌الله مهمان‌نواز با رژیم پهلوی + اسناد
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ آیت‌الله حبیب‌الله مهمان‌نواز، از اعضای مجلس خبرگان رهبری و از مبارزان نهضت اسلامی، دار فانی را وداع گفت.مرکز اسناد انقلاب اسلامی ضمن تسلیت به مناسبت درگذشت این روحانی مبارز، به بازخوانی بخشی از مبارزات و خاطرات وی می‌پردازد که در ادامه می‌خوانید.
تولد و تحصیلات
حبیب‌الله مهمان‌نواز در سال 1305 در روستاى كاريزك، از توابع نيشابور، ديده به جهان گشود. وی در ايام كودكى پدرش را از دست داد و با هدايت و راهنمايى برادرش به حوزه نيشابور، سپس به حوزه علمیه مشهد مقدس و بالاخره به حوزه نجف اشرف روانه شد. مهم‌ترين اساتيد وی در ايام تحصيل، شيخ محمد على، اديب نيشابورى، حاج سيد محمد مدرس بزرگ، حاج شيخ هاشم قزوينى، حاج سيد كاظم دامغانى، شيخ حسنعلى مرواريد و آيت‌الله حاج ميرزا جواد تهرانى بودند.
مبارزات آیت‌الله مهمان‌نواز با رژیم پهلوی در بجنورد
با آغاز نهضت اسلامی، آیت‌الله مهمان‌نواز نیز به تبعیت از امام خمینی به مبارزه با رژیم پهلوی پرداخت. وی در همان نخستین سال‌های نهضت اسلامی، چندين بار براى آگاهاندن مردم به نقاط مختلف کشور سفر کرد. وی در این رابطه می‌گوید: «در مجامع خصوصى و عمومى، در شهر و روستا، خصوصيات حكومت را بيان مى‌كردم و در نتيجه مردم توجه مى‌كردند كه حكومت محمدرضا ، اسلامى نيست.»
یکی از مناطقی که تبلیغات او در گرویدن آنها به نهضت اسلامی تاثیرگذار بود، بجنورد بود.
براساس آنچه در کتاب "انقلاب اسلامی در بجنورد" که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده، آمده است، چون آیت‌الله مهمان‌نواز در دوران تحصيل با سيد على امامى رفاقت داشت، به سرعت با فضای بجنورد آشنايى كامل پیدا کرد. هم‌چنين به‌خاطر اياب و ذهاب او به بجنورد در ماه رمضان، امامى از او مى‌خواهد تا كرسى تدريس حوزه علميه سلطانيه بجنورد را بر عهده گيرد، لذا مهمان‌نواز كرسى مدرسى حوزه را پذيرفت و در سال 1348، به طور رسمى در بجنورد مستقر شد.
همچنین آیت‌الله مهمان نواز پيشنمازى مسجد امامى را بر عهده گرفت، اما نيروهاى دولتى (ساواك) به اين جابه‌جايى مذهبى، توجه كامل داشتند و در تلاش بودند تا افكار، خصوصيات، و شيوه كار مهمان‌نواز را به‌خوبى بشناسند و درصدد متوقف کردن فعالیت‌های او برآيند.
در سال 1356 با عزيمت حجت‌الاسلام سيدعلى امامى از بجنورد و اقامت در مشهد، مسئوليت زعامت روحانيت بجنورد بر دوش مهمان نواز مى‌افتد. مهمان‌نواز امور حوزه بجنورد را سر و سامان داد. آن حوزه در اين ايّام 20 طلبه داشت و مدرسان آن، علاوه بر آيت‌الله مهمان‌نواز، حجج اسلام بلاغى، شيخ حسين محمدى و رضايى بودند. شهريه طلّاب حوزه بسيار ناچيز و نامنظم بود و معمولا وسايل معيشتى خود را از روستاها تهيه مى‌كردند.
در دوران نهضت اسلامی، مهمان‌نواز به دلیل فعالیت‌های خود، چندين بار از سوى ساواك بجنورد احضار شد و تذكرات لازم و اخطارهاى جدّى به او داده شد.
چنان که خود می‌گوید: «در پرونده‌اى كه عليه من در ساواك تنظيم شده بود، نامه‌اى از رييس كل ساواك خراسان (شيخان) مشاهده شد كه ترور من در آن زمان بلامانع اعلام شده بود و مرا مكرر براى بازجويى به ساواك و فرماندارى آن زمان احضار مى‌كردند.»
مبارزات مرحوم مهمان‌نواز در سال 57
در سال 1357 و همزمان با اوج‌گیری مبارزات مردم ایران با رژیم پهلوی، مبارزات آیت‌الله مهمان‌نواز نیز وسعت بیشتری پیدا کرد. در این زمان طلاب جوان بجنوردى مقيم قم و مشهد، جامعه فرهنگيان و جوانان حوزه سلطانيه و مسجد امامى به منزل او رفت و آمد مى‌كردند.
در آغاز سال 57، وی همزمان با تحریم عید نوروز از سوی علمای بزرگ، برگزاری جشن و عید را برای مردم بجنورد تحریم کرد.
ساواک بجنورد در این رابطه گزارش داد: «اطلاع رسیده حاکی است، حاج حبیب‌الله مهمان‌نواز، پیشنماز مسجد امامی این شهرستان (بجنورد) در بعضی از محافل عمومی اظهار داشته به علت وقایع اخیر قم و تبریز امسال را نباید عید گرفت. خود نامبرده، شب عید بجنورد را به مقصد مشهد ترک نموده است.»
تحریم عید نوروز 57 توسط آیت‌الله مهمان‌نواز در بجنورد
با گسترش راه‌پيمايى‌های مردمی علیه رژیم پهلوی در سال 57، مرحوم مهمان نواز به عنوان نماينده جامعه روحانيت در اكثر راه‌پيمايى‌ها حضورى فعال داشت. او اولين روحانى ساكن بجنورد محسوب مى‌شد كه در تجمعات مردم و سخن‌رانى‌ها، خواهان سقوط رژيم سلطنتى پهلوى بود.
وی همچنین در تهيه و تكثير اطلاعيه‌ها و اعلامیه‌هایى كه از مشهد و قم به صورت تلفنى برايش نقل مى‌شد نیز نقش بسزايى داشت.
وی در مقام سرپرستی مدرسه علميه سلطانیه بجنورد هم با رژیم پهلوی مبارزه می‌کرد. در گزارش ساواک به تاريخ 25خرداد1357، در این رابطه چنين آمده است: «از روز 15خرداد1357 تا كنون كه به قول طلبه‌هاى مدرسه علميه، روز قيام آيت‌الله خمينى بوده، آقاى حبيب‌الله مهمان‌نواز، رييس مدرسه علميه سلطانيه بجنورد كليه دروس مدرسه را تعطيل نموده است.
نظريه: حبيب‌الله مهمان نواز از افراد سابقه‌دار بوده و جزو مخالفين است.»
حمله عمال رژیم پهلوی به منزل آیت‌الله مهمانواز در سال 57
منزل آیت‌الله مهمان نواز یکی از كانون‌های تجمع مبارزين بجنورد با رژیم پهلوی بود. اكبر گليانى یکی از مبارزین بجنورد در اين باره مى‌گويد : «.. در مورد راه‌پيمايى‌ها، شب‌ها در منزل حاج آقا مهمان نواز مى‌نشستيم و پيشنهاد راه‌پيمايى مطرح مى‌شد... جوان‌هايى مثل شهيد محقر و آقاى ارحامى، كريمى، طالب زاده، حاج حسن محقر، مهرجو، صدرى، حسين معصوميان، فدايى كه مرحوم شد...».
ساواک نیز از این موضوع اطلاع داشت که اغلب جلسات مخالفین رژیم پهلوی در بجنورد در منزل مرحوم مهمان‌نواز صورت می‌گیرد.
ساواک که شدیدا آیت‌الله مهمانواز را تحت نظر داشت در گزارش‌های مختلفی به رهبری و مرکزیت وی در مبارزات مردمی در بجنورد اشاره کرد. در گزارش مورخه 18آذر 1357 آمده است :«مركز تجمع و اخذ دستورات و هماهنگ نمودن و انجام تظاهرات مخالفين مصالح مملكت در شهرستان بجنورد، از ساعت 19 هر شب در منزل شيخ حبيب‌الله مهمان‌نواز يا دبيرستان دانش مى‌باشد. شيخ حجازى، شيخ حسين خوش نويس، على اصغر جمالى رهبرى عمليات را بعهده دارند.... حبيب‌الله مهمان نواز از روحانيون و دبير دبيرستان‌هاى بجنورد، از محركين و مسببين اصلى در اين شهرستان مى‌باشند».
گزارش ساواک از ساماندهی مبارزات مردم بجنورد در منزل آیت‌الله مهمان‌نواز
از این رو رژیم پهلوی در صدد متوقف کردن آن برآمد و در مهر 1357 ماموران رژیم پهلوی به منزل آیت‌الله مهمان نواز حمله کردند. سرهنگ بيداريان، اولين رييس شهربانى در بجنورد پس از پيروزى انقلاب اسلامى، در خاطرات خود چنين مى‌گويد :«.. بعضى از مأمورين ساواك كه از ديد رهبر مأمورين شهربانى هم ناشناخته بودند، داخل راه‌پيمايان نفوذ، ايجاد هياهو و درگيرى مى‌كردند. در شهادت شهيد حسن معصوم و شهيد حسن آبادى هم درگيرى‌ها همين‌طور ايجاد شد. اين‌ها توطئه ساواك بود و شهربانى بى‌اطلاع بود... چماق به‌دست‌ها را هم ساواك اجير كرده بودند. حمله به منزل حاج آقا مهمان نواز را نيز، و شهربانى بى‌اطلاع بود...»
اما اینگونه اقدامات و توطئه‌ها نیز باعث نشد آیت‌الله مهمان‌نواز دست از مبارزه بردارد. چنانچه در آذر همان سال بار دیگر در یک سخنرانی کوبنده، رژیم پهلوی و محمدرضا شاه را به باد انتقاد گرفت. به گزارش ساواک: «از ساعت 9 صبح، بنابه دعوت قبلى در حدود هزار نفر در مسجد امامى اجتماع و حبيب‌الله مهمان نواز براى آنان سخنرانى... در ميدان 25 شهريور مهمان نواز مجددآ سخنرانى و عنوان كرد سينما ركس آبادان، مسجد كرمان، بابل و تهران را شاه به آتش كشيد...»
گزارش ساواک از سخنرانی آیت‌الله مهمان‌نواز در آذر 57
نقش محوری آیت‌الله مهمانواز در پیوستن نیروهای نظامی به انقلابیون
در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی، با درایت آیت‌الله مهمان‌نواز، نیروهای نظامی بجنورد به مردم پیوستند. آیت‌الله مهمان نواز در این رابطه می‌گوید: «روز اوّل پيروزى انقلاب، به پادگان نظامى رفتم و پس از يك سخنرانى گفتم: همه آثار و علائم شاهنشاهى بايد برچيده شود. آثار و علائم برچيده شده، حتى تيمسار قادرى كه فرمانده آن نيروها بود، گفت: درجه من تاج شاهنشاهى است. در مقابل همه سربازها درجه را از روى شانه كند و به دور انداخت و اين عمل، همه افسران، درجه‌داران و سربازان را تحت تأثير قرار داد و شعار «ما همه سرباز توايم خمينى» آغاز شد».
با پيروزى انقلاب شكوهمند اسلامى در سال 1357، او علاوه بر زعامت قاطع روحانيت بجنورد، از جانب رهبرى انقلاب اسلامى ايران، حضرت امام‌خمينى(ره) به امامت جمعه شهر نيز منصوب شد. آیت‌الله مهمان‌نواز به مدت 32 سال در کسوت نمایندگی امام و رهبری و همچنین تا آخرین روز حیات به عنوان نماینده مردم بجنورد در مجلس خبرگان رهبری به مردم آن دیار خدمات شایانی کرد.
