تبلور ارزش‌های دهه 60 در شخصیت شهید قدوسی
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ آیت‌الله علی قدوسی، از مبارزین انقلابی در دوران نهضت اسلامی و دادستان کل انقلاب اسلامی پس از پیروزی انقلاب، از جمله مسئولین نظام در دهه 60 بود که ساده‌زیستی و توجه به رعایت بیت‌المال را سرلوحه کار خود قرار داده بود. به شهادت بسیاری از دوستان و آشنایان، وی آیینه تمام‌نمای ساده‌زیستی و خضوع بود. به گفته آیت‌الله احمد جنتی: «شهید قدوسی نسبت به بیت‌المال سختگیر بود. دانگ و دینار را حساب می‌کرد. بسیار ساده می‌زیست. اتاق مدیریتش و دفتر کارش در نهایت سادگی بود. و تنها یک میز عادی و چند صندلی معمولی در اتاق وی قرار داشت.»
این نوشتار به بازخوانی خصوصیات و ویژگی‌های شهید آیت‌الله علی قدوسی، در قاموس یکی از مسئولان نظام جمهوری اسلامی در دهه 60 می‌پردازد.
بی‌اعتنایی به مال دنیا
یکی از خصوصیات و ویژگی‌های آیت‌الله قدوسی، بی‌اعتنایی به مال دنیا بود. هنگامی که به مسئولیت دادستانی انقلاب اسلامی منصوب شد، در تهران منزلی نداشت لذا آپارتمانی را از یکی از روحانیون اجاره کرد و حاضر نشد در منازل مصادره‌ای که از لحاظ قانونی هم منعی نداشت سکونت کند.
هر بار که دوستان و آشنایان پیشنهاد سکونت در منزل مصادره‌ای می‌دادند، شهید قدوسی با لبخندی معنی‌دار می‌گفت: «بگذارید جنازه مرا از منزل مصادره‌ای بیرون نیاورند.»
او در طول مدت تصدی دادستانی انقلاب، هرگز حقوقی برای خود منظور نداشت و از امکانات و مزایای مالی که برایش در نظر گرفته شده بود هم استفاده نکرد.
حساسیت در استفاده از بیت‌المال
یکی از ویژگی‌های رفتاری شهید قدوسی دقت و توجه ویژه به جلوگیری از حیف و میل بیت‌المال بود. شهید قدوسی آنقدر در مسائل مالی احتیاط می‌کرد که دوستان و دشمنان همه این صفت او را شناخته بودند. کارمندان دادستانی هم ملزم به رعایت بیت‌المال بودند چرا که می‌دانستند در صورتی که کوچک‌ترین بی‌توجهی در این باره کنند به سختی مورد اعتراض و توبیخ آن شهید قرار می‌گیرند.
وی کاملا مواظب بود که افرادی را مسئول بیت‌المال کند که کاملا فهمیده‌اند آنچه زیر دست آنهاست مربوط به محرومان است. او بارها به شاگردان و مسئولین دادسراها و قضات هشدار می‌داد: «مراقب باشید هر کاری در اینجا انجام می‌دهید فردا در پیشگاه خداوند باید جوابگوی آن باشید.»
شهید قدوسی همواره تلاش می‌کرد تا از تحميل هرگونه مخارج اضافی به بیت‌المال ممانعت کند. نقل است که از هر قلم و برگ و کاغذی حداکثر استفاده را می‌کرد و غالبا یادداشت‌های موقتی را با مداد می‌نوشت تا پس از رفع نیاز بتواند آن را پاک کند و از کاغذ آن مجددا استفاده کند.
آیت‌الله قدوسی در طی تصدی دادستانی انقلاب نیز نسبت به مسایل مالی حساسیت خاصی داشت و در محاسبات مالی امور دادستانی حتی از حیف و میل یک ریال نیز برآشفته می‌شد.
تواضع و دوری از تکبر
تواضع یکی دیگر از خصوصیات آیت‌الله قدوسی بود. به طوری که منصب دادستانی انقلاب اسلامی نیز باعث تکبر و غرور وی نشد. رهبر انقلاب اسلامی درباره تواضع و فروتنی شهید قدوسی می‌فرمایند: «شخص بسیار متواضعی بود. این هم یکی از خصوصیات ایشان بود. من در آقای قدوسی واقعا هیچ نشانی از تکبر و غرور نمی‌توانستم پیدا کنم.»
به شهادت دوستان و آشنایان، شهید قدوسی به قدری متواضع بود که همواره عقب‌تر از همراهانش حرکت می‌کرد، در این باره آیت‌الله خزعلی ضمن روایت خاطره‌ای می‌گوید: «این که به شهید قدوسی سلام کنیم یا در ورود و خروج از او عقب بمانیم بر دل ما می‌ماند، به مجلسی اگر وارد می‌شد و آن مجلس جای مخصوصی برای خواص داشت، سعی می‌کرد در بین افراد عادی بنشیند و حتی اصرار و تعارفات نمی‌توانست، او را به صدر مجلس بکشاند.»
خصیصه تواضع و فروتنی شهید قدوسی، باعث شده بود تا او حتی از این که امام جماعت باشد نیز خودداری کند و شاگردان وی، به جز موارد معدودی نتوانستند به او در نماز اقتدا کنند.
پرهیز از تشریفات
آیت‌الله شهید قدوسی توجه زیادی داشت که از هرگونه تشریفات بی‌جهت پرهیز کند و در تمام دوران تصدی مسئولیت در دادستانی انقلاب به این مهم توجه می‌کرد. به اذعان یکی از شاگردانش: «یک بار شهید قدوسی برای بازدید و رسیدگی به دادگاه‌های انقلاب عازم یکی از شهرستان‌های شمال کشور شده بود. مسئولین آن شهر که از مسافرت شهید قدوسی مطلع شده بودند آماده استقبال شده و تشریفات معمول استقبال را مهیا ساختند. هنگامی که آیت‌الله قدوسی به مدخل ورودی شهر رسید و متوجه این مراسم شد، به حدی از این اقدام ناراحت شد که از همانجا به تهران بازگشت و گفت قصد بازدید از این محل را ندارم.»
شهید قدوسی تا آخرین روزهای حیات خویش که مصادف با اوج‌گیری ترورهای سازمان منافقین بود از کم‌ترین امکانات حفاظتی استفاده می‌کرد و این مقدار را هم تنها به خاطر مسئولیت شرعی و دستورات رعایت می‌کرد.
بی‌توجهی به جاه و مقام
شهید قدوسی همواره از شهرت و نام و نشان دوری می‌جست و می‌گفت: «از چشم مردم افتادن بهتر است تا اسير نفس شدن.» به شهادت دوستان و نزدیکان، او اصلا اهل وعظ و خطابه رسمی جز براساس احساس وظیفه شرعی نبود، کمتر حاضر به مصاحبه‌های تلویزیونی و مطبوعاتی می‌شد، به ویژه اگر قرار بود در این مصاحبه‌ها به توجیه کارها یا دفاع از عملکردهای خود بپردازد.
