غلبه بر تحریم‌های تسلحیاتی در دوران جنگ تحمیلی
مدیریت اعمال تحریم علیه ایران توسط امریکا
امریکا در سال 1362 و در حالی که ایران درگیر دفاع از مرزهای خود در برابر تجاوز بعثیان بود، با هدف کاستن از توان نظامی ایران عملیاتی را آغاز کرد که به عملیات انسداد معروف شد. این عملیات٬برنامه دیپلماتیک امریکا برای ممانعت از رسیدن تجهیزات نظامی به ایران بود که اجرای آن به عهده ریچارد مورفی، معاون وزیر خارجه امریکا گذاشته شد.
به گفته شولتز، وزیر امور خارجه اسبق امریکا «بایستی برای به زانو در آوردن ایران به نقطه بسیار حساس آن که فعالیت‌های جنگ علیه عراق است فشار آورد. این کوشش می‌تواند غیر مستقیم و از طریق تحریم اقتصادی مثلا بایکوت صادرات نفت ایران و یا مستقیم از طریق تحریم تسلیحاتی علیه ایران باشد.»
بدین ترتیب جمهوری اسلامی ایران در تنگنای شدیدی از جهت تأمین تجهیزات نظامی قرار گرفت. آیت‌الله خامنه‌ای که در آن سال‌ها نماینده امام در شورای عالی دفاع و پس از آن در کسوت ریاست‌جمهوری اسلامی ایران بود، درباره تحریم‌های بی‌رحمانه در جنگ تحمیلی می‌فرماید: « اوایل جنگ، ما سیم خاردار لازم داشتیم؛ آن را از یك كشور خارجی خریدیم تا به داخل كشور بیاوریم. این محموله باید از شورویِ آن روز عبور می‌كرد. چون آن‌ها پشتیبان عراق بودند، اجازه عبور ندادند! سیم‌خاردار كه نه بمب اتم است، نه توپ است، نه تانك است؛ اما اجازه عبور ندادند! این‌قدر با ما بد بودند. وقتی ما می‌خواستیم توپ بخریم، به ما نمی‌فروختند؛ تانك می‌خواستیم بخریم، به ما نمی‌فروختند؛ سیم‌خاردار می‌خواستیم بخریم، به ما نمی‌دادند؛ امكانات می‌خواستیم، به ما نمی‌دادند...»
ایشان در جای دیگر نیز به این موضوع اشاره کرده و فرمودند: « همین اروپای به اصطلاح طرفدار حقوق بشر و در مقام صحبت، با نزاکت و ادب و اتو کشیده - چه قسمت شرقی‌شان؛ همین یوگسلاوی فعلی و بقیه کشورهای بلوک شرق آن روز، و چه قسمت غربی‌شان؛ یعنی همین آلمان و بقیه - آنچه توانستند، به عراق کمک کردند، ولی حاضر نبودند ساده‌ترین چیزها را به ایران بفروشند. اگر یک وقت هم از طرقی دولت جمهوری اسلامی می‌توانست چیزهایی را از این‌ها بگیرد، با چند برابر قیمت و با زحمت می‌توانست به‌دست آورد!»
غلبه بر تحریم‌ها
اما برخلاف انتظار امریکایی‌ها، ایران توانست این توطئه امریکا را هم خنثی کند به طوری که کشور در دوران جنگ تحمیلی در بسیاری از زمینه‌ها به خودکفایی رسید و جوانان موفق شدند نیازهای جبهه‌ها را خود تولید کنند. اولین جهاد خودکفائی در نیروی هوایی ارتش تشکیل شد و به تدریج به دیگر رده‌ها منتقل شد.
علاوه بر این، از تیرماه 1363 با حمایت‌های سوریه از ایران، مهر ابطال دیگری بر توطئه‌های امریکا نواخته شد. در اوج جنگ تحمیلی دولت‌های لیبی و ســوریه از وزیر وقت سپاه دعوت می‌کنند تا به این کشورها سفر کند و با وجود تحریم تسلیحاتی ایران توسط امریکا، دولت سوریه به ایران کمک‌های قابل توجهی ارائه کرد.
بنابر خاطرات رفیقدوست، دور زدن تحریم‌ها نیز از طریق ارتباط با کشورهایی نظیر سوریه، کره‌شمالی، بلغارستان و لیبی صورت می‌گرفت. امضای قراردادهای نیابتی تسلیحاتی سوریه با کشورهای دیگر و تحویل آن به ایران از جمله این راهکارها بود.
با این تدابیر، ایران توانست توان دفاعی و تسلیحاتی خود را افزایش دهد. این مسئله به جهت تکیه بر توان داخلی چنان اهمیت داشت که بنا به گفته رفیقدوست در سال‌های 65 و 66 دیگر نیازی به خرید مهمات جنگی نبود چرا که با اجرای طرح ساخت 10 میلیون گلوله در سال 1365 به خودکفایی رسیده بودیم.
دستاوردهای دفاعی در دوران جنگ تحمیلی
امام خمینی(ره) در یکی از سخنرانی‌های خود به پیشرفت ملی در دوران جنگ تحمیلی اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: «علاوه بر موفقیت‌های اعجازگونه در صحنه‌های دفاع از کشور اسلامی و بیرون راندن متجاوزین از هزاران کیلومتر، به تحولات شگرف صنعتی از قبیل راه‌اندازی کارخانجات و دگرگونی در خطوط تولید و ساختن و اختراع ده‌ها وسایل پیشرفته و مدرن نظامی، آن هم بدون حضور هیچ مستشاری و بدون هیچگونه کمک خارجی، دست یافته‌ایم...»
فعالیت نیروهای مسلح در زمینه خودکفایی و ساخت تجهیزات و تاسیسات نظامی، از ابتدای جنگ تحمیلی با ساخت انواع سنگرهای معمولی و پیش‌ساخته، احداث خاکریز، ایجاد خاکریز پدافندی و ایجاد موانع برای کنترل و هدایت و یا انحراف مسیر آب‌های سطحی به سمت دشمن و نیز حفر کانال‌های ارتباطی در خطوط پدافندی آغاز و با طراحی و احداث اولین سدهای خاکی و ساخت انواع جاده و راه‌های دسترسی در باتلاق، هور و زمین معمولی و طراحی و راه‌اندازی انواع بیمارستان صحرایی گسترش یافت.
در ادامه رزمندگان اسلام توانستند با اتکاء به توان داخلی و قدرت خلاقیت و ابتکار خود، دستاوردهای ارزشمند و عمدتاً بدیعی مانند؛ انواع پل‌های ثابت و شناور از جمله؛ پل‌های موسوم به پل لوله‌ای، پل شناور بشکه‌ای، پل بعثت، پل شناور خیبری که اولین آن به طول 14 کیلومتر احداث و از دستاوردهای اعجاب‌انگیز رزمندگان اسلام به‌شمار می‌رود و نیز شناور کاربردی موسوم به خضر (دوبه) که نقش ارزشمندِ پل شناور را ایفا می‌کرد، را طراحی، ساخته و مورد استفاده قرار دهند.
ساخت تاسیسات و تجهیزات نظامی به این مقدار محدود نماند و در پی گسترش دامنه تهدید و تخاصم دشمن، هر روز و متناسب با نیاز جنگ، امکانات و تجهیزات جدیدتری در اختیار فرماندهان و رزمندگان اسلام قرار می‌گرفت.
طراحی و ساخت انواع خودروهای اعلام خطر و رفع آلودگی شیمیایی، طراحی و ساخت حمام‌های رفع آلودگی شیمیایی، طراحی و ساخت اولین خودروهای سبک (تویوتا) شنی‌دار، خودرهای گشت و شناسایی مسلح به انواع تیربار، انواع خودروهای سبک و سنگین آبرسانی و سوخت‌رسانی، خودروهای حامل لانچر متحرک پرواز پهباد، بلدوزرهای دوزیست و خودروی عبور از باتلاق(جبل)، لودر بلدوزر و سایر خودروهای کنترل از راه دور، از دیگر دستاوردهای دفاع مقدس به‌شمار می‌روند.
طراحی و ساخت اولین پهبادها از جمله؛ پهباد مهاجر و پهباد فُطرس و طراحی و ساخت انواع شناور و قایق‌های تندروی ترابری و رزمی، قایق‌های مرداب‌رو (با موتور فولکس)، ساخت انواع دکل‌های دیده‌بانی، ساخت بالن‌های شناسایی، طراحی و ساخت انواع فرش‌های عبور از رمل و باتلاق، ساخت و طراحی سازه‌های حرارتی و الکترونیکی ثابت و شناور برای انحراف موشک‌های دشمن نیز، در جریان دفاع مقدس کلید خورد.
طی این سال‌ها علاوه بر صنایع نوپای دفاعی و کارخانجات دولتی، کارگاه‌های متعلق به بخش خصوصی نیز با مشارکت در تولید برخی تجهیزات مانند؛ پوسته انواع گلوله خمپاره و توپ، در دفاع از انقلاب اسلامی نقش و سهم بسزایی را برعهده داشتند. سرانجام، در سال‌های پایانی دفاع مقدس، تولیدات دفاعی رزمندگان اسلام با ساخت اولین موشک‌های زمین به زمین بُرد کوتاه که به‌تدریج تکامل یافت، به اوج خود رسید.
