گزارش سفیر امریکا از همراهی آیتالله بروجردی با نهضت ملی نفت ایران
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ برخلاف تصور رایج که آیتالله بروجردی را به بیتفاوتی در مقابل ملی شدن صنعت نفت متهم میکند، برخی اسناد و گزارشات تاریخی نشان از حمایت ضمنی وی از ملی شدن نفت ایران دارد. در کتاب رأیت دین (بررسی اندیشه و رفتار سیاسی آیتالله العظمی بروجردی) که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شده است درباره واکنس آیتالله بروجردی به جریان ملی شدن صنعت نفت آمده است: [ازآنجایی که] آیتالله بروجردی از مشروطه خاطره خوبی نداشت، قضیه ملی شدن صنعت نفت هم برای وی چندان روشن نبود. با این وجود ایشان در این باره معقتد بود: «من در قضایا که وارد نباشم و آغاز و پایان آن را ندانم و نتوانم پیشبینی کنم وارد نمیشوم. این قضیه ملی شدن نفت را نمیدانم چیست، چه خواهد و آینده در دست چه کسی خواهد بود. البته روحانیت به هیچ وجه نباید با این حرکت مخالفت کند و این حرکت ناکام بماند در تاریخ ایران ضبظ میشود که روحانیت سبب این کار شد؛ لذا به آقای بهبهانی و علمای تهران نوشتم که مخالفت نکنند.»
از این رو، موافقت ضمنی این مرجع تقلید با ملی شدن صنعت نفت غیر قابل انکار است، هرچند آیتالله بروجردی علنا از آن حمایت نکرده باشد. شاهد این مطلب گزارش «لویی هندرسن» سفیر وقت ایالات متحده در ایران است. وی در گزارش خود خطاب به وزارت خارجه کشور متبوعش مینویسد: «...گفتگوی دیروز من تنها با شاه بیش از یک ساعت طول کشید... در طول بعد از ظهر پیکی با پیامی از جانب [آیتالله] بروجردی با نفوذترین روحانی در ایران نزد مصدق آمده بود. متن پیام این بود که با توجه به تهدیدات انگلستان، اگر این کشور به ایران تجاوز کند، همه ایرانیان باید متفقا در برابر آن ایستادگی کنند و جبههای مستحکم تشکیل دهند. این پیام از جانب چنان روحانی بلند پایهای اهمیت فراوانی داشت. این یعنی آنکه محافل مذهبی به طور کلی مخالف عوام فریبی به شمار میآمدند، دست کم در مسئله نفت به اتحاد با دولت اقدام کرده بودند».
گزارش سفیر ایالات متحده حاکی از آن است که با توجه به تهدیدات موجود بر ضد ایران نوعی حس ملی و البته دینی، آیتالله بروجردی را به حمایت از ملی شدن صنعت نفت وا میداشت.
