گزراش سرنوشت شهید محمود صارمی و 10 دیپلمات جمهوری اسلامی ایران در افغانستان
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ جمهوری اسلامی ایران به دلیل بحرانی بودن شرایط افغانستان و تصرف کابل به دست نیروهای طالبان دیپلماتها و خبرنگاران اعزامی خود را به کنسولگری ایران در مزارشریف منتقل نمود. در روز 17 مرداد 1377 خبر اشغال کنسولگری ایران در مزار شریف توسط نیروهای طالبان در رسانه‌ها پخش شد. طالبان در پی این عمل غیر انسانی شهید محمود صارمی و 10 دیپلمات جمهوری اسلامی را اسیر و شهید نمود. گروه طالبان ابتدا از سرنوشت دیپلماتها و خبرنگار جمهوری اسلامی اظهار بی‌اطلاعی کرد و بعد از 33 روز خبر شهادت فرزندان ایران اسلامی را اعلام کرد.
در کتاب «طالبان و شهادت دیپلمات‌های ایرانی» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده گزارش تاریخی از شهادت تا تشییع شهدای سیاست خارجی و شهید محمود صارمی را می‌خوانیم:
«روزنامه‌ي جمهوري اسلامي مورخ22/5/1377 در مقاله‌اي درباره‌ي ربوده شدن ديپلمات‌هاي ايراني در افغانستان و اظهارات ضدونقيض طالبان درباره سرنوشت آنان نوشت:
«در شرايط كنوني حق طبيعي ايران است كه پس از اعلام اولتيماتوم به طالبان با استفاده از قوه قهريه وارد عمل شده و نشان دهد كه بازي با احساسات يک ملت کار ساده‌اي نيست». با انتشار اخبار متناقض در مورد ديپلمات‌ها و خبرنگار ايراني و سپري‌شدن زماني طولاني و بي‌خبري از سرنوشت آنها، دولت ايران ضمن اعلام آمادگي كامل براي دفاع از حقوق ملت ايران، تانك‌ها و 270 هزار نفر از نيروهاي نظامي خود را در مرز افغانستان مستقر نمود و با برگزاري چندين مانور گسترده در طول مرزهاي مشترك خود و اين كشور عزم راسخ ايران را براي حمايت از اتباع در خطر خويش به نمايش گذاشت. هم‌زمان با اين اقدام، ايران به تلاش‌هاي ديپلماتيك خود نيز ادامه مي‌داد. از سوي ديگر، موضع‌گيرهاي جامعه جهاني، سبب شد گروه طالبان كه تا 33 روز از 17 مرداد 1377 تا 19 شهريور 1377 نسبت به سرنوشت ديپلمات‌ها و خبرنگار ايراني اظهار بي‌اطلاعي مي‌كرد، در 19 شهريور به كشتار ديپلمات‌ها و خبرنگار ايراني اعتراف نمايد.
«ملاعمر» رهبر وقت اين گروه، خواستار گفتگو با ايران جهت تخفيف تنش موجود شد، البته اين پيشنهاد در پي انتشار هشدار رهبر ايران آيت‌الله خامنه‌اي در مورد احتمال وقوع جنگ بين ايران و طالبان مطرح گرديد.
طالبان همچنين با
برگرداندن اجساد شهدا و آزادي تمامي امدادرسانان ايراني بازداشت‌شده و تشكيل يك
كميته حقيقت‌ياب از سوي سازمان ملل متحد براي تحقيق در مورد اين واقعه موافقت
كردند.
سخنگوي طالبان در مورد قتل ديپلمات‌هاي ايراني گفت: افراد نامعلومي از نيروهاي طالبان به‌صورت خودسرانه و بدون دستور از سوي رهبران طالبان 9 نفر ديپلمات‌هاي ايراني را به قتل رساندند و سپس اجساد آنها را با يك عده جنگجويان مخالفان در منطقه‌اي خارج از شهر دفن كرده‌اند، حالا ما آماده هستيم جسدها را به مقامات ايراني تحويل دهيم. از سخنگوي طالبان، وكيل احمد متوكل سؤال شد محمود صارمي خبرنگار ايراني هم جزء كشته‌شدگان است يا خير؟ متوكل پاسخ داد تشخيص مقتولان دشوار است. با گذشت زمان چهره آنها تغيير كرده، خانواده‌هايشان ممكن است بتوانند آنها را شناسايي كنند. او در پاسخ به اين سؤال كه آيا مقامات طالبان قصد دارند بابت اين حادثه از دولت ايران عذرخواهي كنند، گفت: مسئوليت اصلي حفاظت از جان ديپلمات‌هاي ايراني برعهده دولت برهان‌الدين رباني بوده است.
يك پژوهشگر سازمان عفو بين‌الملل به نقل از شاهدان عيني، كشته‌شدن ده ديپلمات و يك روزنامه‌نگار ايراني را در زمان حمله نيروهاي طالبان به مزارشريف تأييد كرد. عباس فيض پژوهشگر عضو سازمان بين‌الملل به راديو آمريكا گفت: عده زيادي از مردم كه با آنها مصاحبه شده است، گفته‌اند با چشم خود شاهد دفن ديپلمات‌ها و روزنامه‌نگار ايراني بوده‌اند.
به گفته شاهدان محلي جنازه 9 شهيد را دو روز به حال خود رها كردند و سپس در گور دسته‌جمعي در مدرسه دخترانه سلطان رازي به خاك سپردند.
پس از بررسي‌هاي تيم تجسس، امين‌زاده معاون وقت وزير امور خارجه اعلام كرد كه باقري و ناصري از ديپلمات‌هايي هستند كه از وضعيت آنها هنوز اطلاع صحيحي به دست نيامده است. وي گفت: پنج نفر از اجساد صددرصد شناسايي و دو نفر ديگر تا حدود بسيار بالايي با مشخصات داده شده مطابقت داده شدند و مورد تأييد كارشناسان قرار گرفتند.
وي گفت كه برخي از شاهدان محلي بر اين باورند كه چند تن از 9 ديپلمات ممكن است زنده باشند. سرانجام طالبان تحت فشارهاي بين‌المللي و فعاليت‌هاي سياسي و تحركات نظامي جمهوري اسلامي ايران مجبور شد اجساد ديپلمات‌هاي ايراني را به جمهوري اسلامي ايران تحويل دهد. پس از اعتراف طالبان نسبت به شهادت رساندن ديپلمات‌ها و خبرنگار ايراني در تاريخ 20 شهريور 1377 به فرمان مقام معظم رهبري در ايران سه روز عزاي عمومي اعلام شد و در تاريخ 24 شهريور 77 اجساد پاك و مطهر شهداي مزارشريف در ساعت 23:40 دقيقه دوشنبه‌شب با هواپيماي كميته بين‌المللي صليب سرخ وارد تهران شد و مورد استقبال رئيس‌جمهور و اعضاي دولت قرار گرفت. عده‌ي زيادي از اقوام شهدا كه به‌شدت از رفتار طالبان خشمگين بودند، در تظاهراتي در فرودگاه شعارهاي ضدطالبان سردادند و تابوت‌هاي شهداي سركنسولگري ايران در مزارشريف به‌وسيله سربازان به آمبولانس‌ها حمل شدند. پيکر شهدا روز جمعه 27 شهريور پس از اقامه نماز جمعه تهران با حضور رهبر معظم انقلاب و جمع پرشور مردم تشييع شد. تظاهركنندگان اين روز در قطعنامه‌اي ضمن اظهار تأسف شديد از سكوت سران و ملت‌هاي اسلامي و عربي در قبال آنچه در افغانستان به‌نام اسلام در قتل و غارت اموال و نواميسِ مردمِ بي‌پناه جريان دارد، مؤكداً خواستند كه در جهت جلوگيري از نسل‌كشي و قتل‌عام‌هاي دسته‌جمعي قومي و مذهبي در افغانستان توسط طالبان به‌عنوان يك برداشت غلط از اسلام از خود واكنش نشان دهند.
