مروری بر مبارزات آیتالله واعظ طبسی در دوران نهضت اسلامی
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ آیتالله عباس واعظ طبسی از پیشگامان مبارزه علیه سلطنت پهلوی، نقش فراوانی در نهضت اسلامی داشت. با آغاز نهضت در دهه 40، آیتالله واعظ طبسی به دنبال افشاگریها و سخنرانیهای خود پس از برگزاری رفراندوم فرمایشی محمدرضا پهلوی، دستگیر و به تهران منتقل شد. در ادامه به دنبال سخنرانیهای کوبنده علیه رژیم به مناسبت قیام 15 خرداد 42 برای چندمین بار دستگیر زندانی شد. فعالیتها و مبارزات وی علیه رژیم پهلوی تا براندازی سلطنت 2500 ساله شاهنشاهی ادامه یافت. علاوه بر سابقه مبارزاتی، خدمات وی به مردم در مقاطع مختلف از جمله در زلزله جنوب خراسان در شهريور 1347 و زلزله مخوف طبس در سال 1357 از نقاط درخشان کارنامه وی محسوب میشود.
سخنرانیهای افشاگرایانه علیه رژیم پهلوی
یکی از برنامههای مبارزاتی آیتالله واعظ طبسی از همان ابتدای مبارزات و آشنایی با امام خمینی سخنرانیهای افشاگرایانه علیه رژیم پهلوی بود. به طوری به دنبال افشاگریهای وی در اردیبهشت 1340 ساواک خراسان در مورد وی نوشت: «در منبر خود بسیار تندروی مینماید و در هر محل دیگری منبر برود به همین نحو خواهد بود.»
در تاریخ 21 / 4 / 1340 برای بار دوم موضوع آیتالله طبسی در «کمیته اطلاعاتی استان» طرح و بررسی شد و با این استدلال که «اظهارات وی موجب تحریک و عصیان در مردم خواهد شد» بر ممنوع المنبر بودن وی تأکید شد. با این حال ساواک به شدت پیگیر منابر او بود تا این که بیست و ششم تیر 1341، سخنان آیتالله طبسی در بیت آیتالله قمی دوباره حساسیت ساواک را برانگیخت.
در سند دیگری از ساواک به تاریخ 13 تیرماه 1340آمده است: «گزارشهای مأمورین مربوطه حاکی است که نامبرده بالا در بالای منبر مطالبی بر خلاف مصلحت مملکت و اهانت به سازمانهای مملکت و افسران ارتش و مقام شامخ سلطنت بیان نموده است».
مبارزات آیتالله طبسی و ارتباط نزدیک وی با امام خمینی از چشم ساواک پنهان نماند به طوری که در گزارشی از ساواک در سال 43 آمده است: «اطلاع واصله حاکی است که آیتالله خمینی طی تلگرافی که به آیتالله قمی نموده از اینکه از شیخ عباس طبسی واعظ مشهدی اطلاعی ندارد اظهار نگرانی کرده» درادامه این سند گزارشگر ساواک مینویسد: «شیخ طبسی را در تاریخ21 /1/ 43 به اتهام تحریک و اقدام برضد امنیت داخلی مملکت در قم دستگیر و به قرار مقتضی در تهران بازداشت کرده است».
متعاقب تبعید امام خمینی، آیتالله واعظ طبسی منزل خود را پایگاه سازماندهی روحانیون در مشهد قرار داد و ضمن پیگیری مستمر وضعیت امام در تبعید، سرنگونی رژیم پهلوی را به عنوان هدف اصلی مبارزات مطرح کرد. در نتیجه این مبارزاتی وی بعد از تغییر محل تبعید امام از ترکیه به عراق، به دادگاه 202 ارتش فراخوانده شد. و به سه ماه حبس تأدیبی محکوم شد.
تلاش در تثبیت مرجعیت امام خمینی
از دیگر فعالیتهای آیتالله طبسی در مبارزه علیه رژیم پهلوی میتوان به تلاشهای وی برای تثبیت مرجعیت امام خمینی اشاره کرد. تلاشهای وی برای تثبیت مرجعیت امام از چشم ساواک پنهان نماند به طوری که ساواک در گزارشی که به مرکز ارسال میکند در این باره مینویسد: «از افرادی که در مجامع خصوصی بر مرجعیت امام خمینی در مشهدتأکید دارند، آقای عباس واعظ طبسی بود». گزارشکر ساواک در ادامه گزارش خود به به تلاشهای آیتالله واعظ طبسی اشاره میکند و مینویسد: «در اجتماع کمشماری که روز 22 خردادشکل گرفت، طبسی خود را مقلد خمینی معرفی کرد و گفت: هرکس از من سؤال میکند، میگویم باید از آقای خمینی تقلید کند و از کتاب تحریرالوسیلهآقای خمینی بهره ببرید که واقعاً عالی است و خوب نوشته شده...»
مثلث مبارزاتی مشهد
همکاری آیتالله طبسی با مبارزین سرشناس مشهد از جمله آیتالله خامنهای و شهید هاشمینژاد از دیگر نقاط درخشان کارنامه مبارزاتی وی محسوب میشود. آیتالله طبسی در این مورد این سه ضلع مبارزاتی در مشهد میگوید: «در مشهد، سه نفر بوديم كه در حقيقت يک فرد را تشكيل ميداديم. در اوايل، نشستها و جلسههايمان از هم جدا بود، اما بعداً تصميم گرفتيم كه يك مركزيتي داشته باشيم و دوستان مشترك هم به آنجا مراجعه كنند... امكان نداشت ما سه نفر نسبت به هم كوچكترين كدورتي در دل راه بدهيم و بهترين تعبير همين است كه بگويم ما سه نفر يكي بوديم. لذا ميتوانستيم محور حركت براي طلبهها و حوزه و... باشيم، يك راه برويم و يك هدف را دنبال كنيم و دنبالهروی امام باشيم و از رهبری امام، بهعنوان رهبر و مرجع بزرگ آشنا با فقه و ارزشهای اسلامی و واقف بر بينشهای صحيح اسلامی بتوانيم استفاده كنيم».
برگزاری تظاهرات پرشکوه تاسوعا و عاشورا در محرم 57 یکی از مهمترین همکاریهای آیتالله واعظ طبسی با آیتالله خامنهای و شهید هاشمی نژاد در نهضت امام خمینی است. در این تظاهرات گسترده مردمی آیتالله خامنهای و شهید هاشمینژاد برای مردم سخنرانی کردند. سپس آیتالله واعظ طبسی، قطعنامه راهپیمایی را قرائت کرد و مردم با صدای بلند مواد آن را تأیید کردند.
پیگیری مبارازت در زندان
مبارزات آیتالله واعظ طبسی علیه رژیم پهلوی باعث شد که مأموران رژیم برای کنترل وی بارها او را دستگیر و زندانی کنند. اما علی رغم تصور رژیم پهلوی آیتالله واعظ طبسی در زندان نیز فعالیتهای مبارزاتی خود را ادامه میداد. به طوری که وی از درون زندان به وسیله همسرش با مبارزان در ارتباط بود و در هنگام ملاقاتها و به صورت پنهانی نامههایی را که برای مبارزان نوشته بود به همسرش تحویل میداد و بدین ترتیب مبارزات خود را پی میگرفت.
اما در یکی از این ملاقاتها هنگام رد و بدل نمودن نامه، پلیس زندان متوجه شد و یکی از دست نوشتههای او کشف گردید. همین امر سبب شد با وجود پایان یافتن مدت محکومیت وی، ساواک مشهد با توجه به مدارک مکشوفه از منزل وی آزادی او را به مصلحت نداند. و در دادرسی نیروهای مسلح شاهنشاهی قرار بازداشت موقت دوباره ایشان را صادرشد.
ادامه مبارزات در دهه 50
آيتالله طبسي در جريان جشنهاي دهه اول انقلاب سفيد شاه و مردم در سال 1351 در درس خود در مسجد ملاهاشم به انتقاد از سياستهاي رژيم پرداخت. و در 18 تير 1354 همراه روحاني مبارز سيد عبدالكريم هاشمينژاد به اتهام اقدام عليه امنيت كشور بازداشت.
در جريان شهادت آقا مصطفي خميني، به همراه عدهاي ديگر از روحانيت مبارز خراسان پس از گراميداشت روز هفتم ايشان، تلگرافي به خدمت امام خميني در نجف مخابره نمود. در دي 1356 و پس از انتشار مقاله روزنامه اطلاعات، همگام با علماي ديگر مشهد درس خود را تعطيل كرد. در 21 خرداد 1357 همراه با ديگر همرزمان خود به اتهام تهيه و توزيع اعلاميه عليه رژيم پهلوی، به وسيله مأموران كميته مشترك ضد خرابكاري دستگير شد.
وي در سخنراني خود در روز 21 مهر 1357 در منزل آيتالله حاج آقا حسن قمي بار دیگر علیه رژیم پهلوی سخنرانی کرد و اظهار داشت: «اگر در خرابهها بمانم، به مبارزه با اين دولت ننگين ادامه ميدهم» علاوه بر این در جريان حمله مزدوران رژيم پهلوی به بيمارستان امام رضا (ع) ايشان پس از آیتالله خامنهای، دومين نفر از علماي مبارز بود كه در بيمارستان به تحصن پيوست و همراه آيات ديگر اين عمل رژيم را محكوم نمود. پس از صدور اعلاميه در هفتم، وقايع خونين نهم و دهم دي ماه، همراه با آيتالله سيد علي خامنهاي و ديگر علماي مبارز مجلس يادبودي در مسجد جامع گوهرشاد برگزار نمود و در اعتراض به ممنوعيت ورود امام خميني به كشور همراه با علماي مشهد از نهم بهمن 1357 در صحن امام خميني به تحصن نشست.
