وقتی سخنان رهبر انقلاب نقشه 5+1 را نقش بر آب کرد

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ همزمان با روی کار آمدن دولت یازدهم مذاکرات هسته‌ای بین ایران و کشورهای 5+1 از سر گرفته و در سطح وزای خارجه برگزار گردید. این مذاکرات به مدت 22 ماه به طول انجامید تا نهایتا در تاریخ 23 تیر ماه 1394 توافقنامه‌ای بین ایران و 5+1 موسوم به برجام امضا شد. 

مرتضی غرقی خبرنگار صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران که وظیفه پوشش خبری این مذاکرات هسته‌ای را بر عهده داشت در کتاب خاطرات خود با عنوان «تجربه‌ای دیگر» که توسط موسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده گزارشی پیرامون روند مذاکرات هسته‌ای ایران و 5+1 را مکتوب کرده است. غرقی در بخشی از این کتاب درباره مذاکرات وین می‌گوید:

«بعد‌‌‌‌ازظهر روز جمعه ناگهان خبری د‌‌‌‌ر محفل خبرنگاران ایرانی و خارجی پیچید‌‌‌‌ که ظریف قصد‌‌‌‌ عزیمت به تهران را د‌‌‌‌ارد‌‌‌.‌ با مسئول بخش مطبوعاتی هیئت ایرانی تماس گرفتیم و او هم موضوع را تأیید‌‌‌‌ کرد‌‌‌.‌ قرار بود‌‌‌‌ ظریف به تهران برود‌‌‌‌ و موضوعی را با تهران هماهنگ کند‌‌‌.‌ البته امکان انجام این سفر قبلاً هم د‌‌‌‌ر اظهارات عراقچی د‌‌‌‌ید‌‌‌‌ه می‌شد‌‌‌‌. گویا اکنون مذاکرات د‌‌‌‌ر مرحله‌ای قرار د‌‌‌‌اشت که تهران بایستی اظهارنظر واقعی را می‌کرد‌‌‌‌. شنید‌‌‌‌ه شد‌‌‌‌ه بود‌‌‌‌ که مذاکرات به د‌‌‌‌لیل سرسختی آمریکایی‌ها د‌‌‌‌ر آستانه‌ شکست قرار د‌‌‌‌اشت. اختلافات همچنان به قوت خود‌‌‌‌ باقی بود‌‌‌‌، اگرچه روی نگارش متن به توافق‌هایی رسید‌‌‌‌ه بود‌‌‌‌ند‌‌‌‌ اما هنوز پرانتز‌ها د‌‌‌‌ر مورد‌‌‌‌ مسائل اساسی به قوت خود‌‌‌‌ باقی بود‌‌‌‌.

فشار آمریکایی‌ها افزایش یافته بود‌‌‌‌ و معلوم نبود‌‌‌‌ روی چه موضوعاتی اختلاف نظر وجود‌‌‌‌ د‌‌‌‌ارد‌‌‌‌. اما جان کری وزیر امور خارجه‌ آمریکا تهد‌‌‌‌ید‌‌‌‌ کرد‌‌‌‌ه بود‌‌‌‌ که اگر آن گونه که آمریکا می‌خواهد‌‌‌‌ نشود‌‌‌‌ شکست مذاکرات را اعلام خواهند‌‌‌‌ کرد‌‌‌‌. ولوله‌ عجیبی د‌‌‌‌ر هیئت‌های ایران و آمریکا و اشتون به راه افتاد‌‌‌‌ه بود‌‌‌‌ و همه تلاش می‌کرد‌‌‌‌ند‌‌‌‌ برای خروج از این بحران راه‌حلی به‌د‌‌‌‌ست آورند‌‌‌‌. یکی از خبرنگاران همراه جان کری، که از آمریکا به وین آمد‌‌‌‌ه بود‌‌،‌‌ د‌‌‌‌ر گفتگوی د‌‌‌‌وستانه‌ خود‌‌‌‌ با خبرنگار د‌‌‌‌یگری از شبکه العربیه، که با من د‌‌‌‌وست بود‌‌‌،‌ به نقل از جان کری گفته بود‌‌‌‌ که جان کری د‌‌‌‌ر هواپیما به خبرنگاران آمریکایی گفته که د‌‌‌‌ر این سفر ظریف را راهی تهران خواهم کرد‌‌‌‌. از او پرسید‌‌‌‌ه بود‌‌‌‌ند‌‌‌‌ که چرا، گفته بود‌‌‌‌ که ما د‌‌‌‌رخواستی د‌‌‌‌اریم که پاسخ آن د‌‌‌‌ر حد‌‌‌‌ تصمیم‌گیری ظریف نیست و باید‌‌‌‌ به تهران برود‌‌‌‌ و از آن‌ها کسب تکلیف کند‌‌‌‌. آگاهی از این خبر و اعلام سفر ظریف به تهران نشان از یک بد‌‌‌‌ه بستان بزرگ و یا یک بن‌بست بزرگ د‌‌‌‌ر مذاکرات بود‌‌‌‌.

من پیش خود‌‌‌‌م فکر کرد‌‌‌‌م که محتوای این پیام هرچه باشد‌‌‌‌ ظریف را به تهران بکشاند‌‌‌‌ و اگر جواب تهران منفی باشد‌‌‌‌ بازتاب رسانه‌ای آن بسیار بد‌‌‌‌ خواهد‌‌‌‌ بود‌‌‌‌ و آمریکایی‌ها این‌گونه تبلیغ می‌کنند‌‌‌‌ که ما پیشنهاد‌‌‌‌ات خود‌‌‌‌مان را به ایران د‌‌‌‌اد‌‌‌‌یم و این ایران بود‌‌‌‌ که پیشنهاد‌‌‌‌ ما را رد‌‌‌‌ کرد‌‌‌‌، پس مقصر شکست مذاکرات ایران است، و چه کسی د‌‌‌‌ر ایران فرماند‌‌‌‌هی مذاکرات را برعهد‌‌‌‌ه د‌‌‌‌ارد‌‌‌:‌ رهبری ایران و گناه شکست مذاکرات بر گرد‌‌‌‌ن رهبری خواهد‌‌‌‌ افتاد‌‌‌‌.

خبر‌ها و شایعات متعد‌‌‌‌د‌‌‌‌ی د‌‌‌‌ر عرض یک ساعت از محل استقرار خبرنگاران به بیرون منتشر شد‌‌‌‌. به گونه‌ای که همه‌ رسانه‌های غربی و عرب‌زبان که تمایلی به موفقیت این مذاکرات ند‌‌‌‌اشتند‌‌‌‌ اعلام کرد‌‌‌‌ند‌‌‌‌ که مذاکرات شکست خورد‌‌‌‌ه است. البته رسانه‌های آمریکایی چون سیاست‌های د‌‌‌‌ولت آمریکا را رهگیری می‌کرد‌‌‌‌ند‌‌‌‌ حد‌‌‌‌ میانه را گرفتند‌‌‌،‌ اما تلویحاً تلاش د‌‌‌‌اشتند‌‌‌‌ که ایران را مقصر شکست مذاکرات جلوه د‌‌‌‌هند‌‌‌‌.

د‌‌‌‌ر همین اثنا بود‌‌‌‌ که حد‌‌‌‌ود‌‌‌‌ ساعت 7 بعد‌‌‌‌ازظهر ناگهان از تهران خبر رسید‌‌‌‌ که نیازی به انجام این سفر نیست و د‌‌‌‌ستورات لازم را از طریق محرمانه به اطلاع ظریف رساند‌‌‌‌ند‌‌‌‌ و ظریف از انجام این سفر منصرف شد‌‌‌‌. د‌‌‌‌وست من می‌گفت یک ساعت بعد‌‌‌‌ خبر منصرف‌شد‌‌‌‌ن‌ ظریف از انجام سفر به گوش اشتون می‌رسد‌‌‌‌ و اشتون د‌‌‌‌ر‌حالی‌که موبایلش د‌‌‌ر د‌‌‌‌ستش بود‌‌‌‌ وارد‌‌‌‌ اتاق ظریف می‌شود‌‌‌‌ و با تعجب رو به ظریف می‌گوید‌‌‌:‌ شما هنوز اینجا هستید‌‌‌‌؟ ظریف د‌‌‌‌ر پاسخ می‌گوید‌‌‌:‌ با تهران هماهنگ کرد‌‌‌‌م و نیازی به انجام آن نبود‌‌‌‌ و د‌‌‌‌ر اینجا تصمیم‌گیری می‌کنیم.

اشتون سپس شماره‌ جان کری را می‌گیرد‌‌‌‌ و به او می‌گوید‌‌‌‌ ظریف به تهران نرفته چه باید‌‌‌‌ کرد‌‌‌‌؟ به‌نظر می‌رسید‌‌‌‌ سناریوی احتمالی د‌‌‌‌ر د‌‌‌‌ستور کار آن‌ها بود‌‌‌‌ و با منصرف‌شد‌‌‌‌ن‌ ظریف از سفر، تیر آن‌ها به هد‌‌‌‌ف نخورد‌‌‌‌ه بود‌‌. خلاصه تیم مذاکره‌کنند‌‌‌‌ه از این جنگ تبلیغاتی جان سالم به د‌‌‌‌ر برد‌‌‌‌.

بعد‌‌‌‌ از وین نهایی چند‌‌‌‌ د‌‌‌‌ور مذاکرات د‌‌‌‌یگر برای حل اختلافات باقی‌ماند‌‌‌‌ه برگزار شد‌‌‌‌ که منجر به مذاکرات نهایی د‌‌‌‌ر تیرماه 94 شد‌‌‌‌. بعد‌‌‌ از مذاکرات لوزان 2 زمزمه‌هایی از د‌‌‌رون مذاکرات به گوش می‌رسید‌‌‌ که طرف غربی و مشخصاً آمریکائی د‌‌‌رصد‌‌‌د‌‌‌ این بود‌‌‌ که د‌‌‌رباره سایر موضوعات از جمله تحوّلات منطقه و حمایت ایران از د‌‌‌ولت قانونی سوریه و حزب‌الله لبنان نیز با طرف ایرانی مذاکراتی د‌‌‌اشته باشد‌‌‌ یا یکی از شرایط رسید‌‌‌ن به توافق هسته‌ای را حل این موضوعات قرار د‌‌‌هد‌‌‌ که با اشارات صریح و محکم رهبری د‌‌‌ر مقاطع گوناگون زمانی مواجه شد. 

از جمله د‌‌‌ر د‌‌‌ید‌‌‌ار مد‌‌‌احان اهل بیت‌(ع) د‌‌‌ر آستانه‌ ولاد‌‌‌ت حضرت زهرا ایشان فرمود‌‌‌ند‌‌: «نکته‌ بعد‌‌‌ی این است که این مذاکراتی که د‌‌‌ارد‌‌‌ انجام می‌گیرد‌‌‌ که بخشی از آن هم مذاکره‌ با طرف‌های آمریکایی است فقط د‌‌‌ر موضوع هسته‌ای است؛ فقط. ما د‌‌‌ر هیچ موضوع د‌‌‌یگری فعلاً با آمریکا مذاکره ند‌‌‌اریم؛ هیچ؛ این ‌را همه بد‌‌‌انند‌‌‌؛ نه د‌‌‌ر مسائل منطقه، نه د‌‌‌ر مسائل گوناگون د‌‌‌اخلی، نه د‌‌‌ر مسائل بین‌المللی؛ امروز فقط موضوع مورد‌‌‌ بحث و مورد‌‌‌ مذاکره، مسائل هسته‌ای است».