سیری بر فعالیت‌های مبارزاتی آیت‌الله محمدتقی مروارید + اسناد
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ آیت‌الله محمدتقی مروارید از معدود پیشتازان فعالیت‌های انقلابی و اولین طرفداران امام خمینی در استان ایلام بود بطوری که در این راستا بارها توسط عمال رژیم پهلوی دستگیر و روانه زندان شد. نوشتار پیش‌رو به بررسی مبارزات انقلابی و فعالیت‌های سیاسی شیخ محمدتقی مروارید می‌پردازد.
زندگینامه
محمدتقی مرواريد در سال 1300 در مشهد به دنيا آمد. پدرش شيخ‌علی
مرواريد و مادرش حليمه فرزند ملاعلی قدرتی بود. پس از سقوط دولت رضاخان از طريق
آيت‌الله حاج ميرزا حسنعلی مرواريد ـ از عموزادگانش ـ با مرحوم آيت‌الله ميرزا
مهدی غروی اصفهانی آشنا شد. پس از آشنایی با وی به تحصيل دروس دينی روی آورد. در
سفری که به عتبات عالیات داشت مدتی نزد مرحوم حاج سيدعبدالاعلی سبزواری، حاج شيخ
مجتبی لنكرانی و حاج شيخ باقر زنجانی تلمذ نمود. زمانی كه مرحوم آيت‌الله بروجردی
در قم ساكن شد به قم آمد.
سطح را در قم ادامه داد و مدتی نزد شهيد صدوقی، رسائل خواند.
مدتی هم به درس حاج سيدمحمد محقق داماد، كه در فيضيه بود، رفت و در درس خارج آيت‌الله
بروجردی نيز حضور می‌يافت. از درس‌های شرح تجريد استاد مطهری نيز استفاده برد. در
درس تفسير مرحوم علامه طباطبائی هم شركت می‌كرد كه ده دوازده نفر بيشتر نبودند
درس معارف و اخلاق را هم از محضر حاج ميرزا جواد آقا تهرانی آموخت. سپس مدتی در مدرسه علميه كه حاج شيخ محمدحسين نجفی تأسيس كرده بود ادبيات و مقدمات را تدريس كرد. بعدها در ايلام، حوزه‌ای راه انداخت. در محرم 1327 برای تبليغ و ترويج دين به آن شهر مسافرت كرد. پس از چندی اهالی پيشنهاد كردند كه برای هميشه در آنجا بماند. متعاقب آن با اجازه آيت‌الله بروجردی متصدی امور حسبيه در آن شهر شد.
فعالیت‌های مبارزاتی قبل از انقلاب اسلامی
آیت‌الله مروارید در سال 1327 ه ش برای تبلیغ عازم ایلام
شد، با استقبال و حمایت اهالی منطقه در این شهر ماندگار شد. با شروع نهضت امام
خمینی بدان پیوست و در سال 1342 به جریانات مبارزاتی با رژیم پهلوی ملحق شد. اولين
حركت آیت‌الله مروارید در ایلام اعتراض به
موارد ششگانه شاه و حمايت از مراجع قم بود. در این زمینه وی جهت مخالفت با این
موضوع تلگرافی را به امضای عده‌ای از اهالی از جمله انجمن شهر ایلام رساند و
مخابره كرد. وقتی فرماندار ايلام از این حرکت آگاه شد، رئيس انجمن شهر رامامور
بازپس‌گیری تلگراف کرد. ولی چون آیت‌الله مروارید حاضر به تسلیم در برابر خواسته‌های
رژیم نبود؛ لذا فرماندار شهر ناچار به فرار شد.
پس از این قضیه
نيروهای امنيتی به رفتار و كردار او حساس شده و مرتب حرکات او را گزارش می‌دادند و
اگر منبر می‌رفت، كنترل می‌كردند. در اکثر مجالسی که سخنران آن آیت‌الله مروارید
بود ماموری از سوی شهربانی جهت کنترل اوضاع اعزام می‌شد.
در این زمینه در گزارشی که شهربانی ایلام به تاریخ 6/5/1342 مخابره می‌کند در رابطه با منبر رفتن آیت‌الله مروارید آمده است: «برابر سوابق موجود و تحقیقاتی که به عمل آمده شیخ محمدتقی مروارید از مخالفین مواد ششگانه شاهنشاه در شهر ایلام، در کلیه محافل و مجالس علنا و جدا تحریکاتی علیه موارد فوق می‌نمود... همچنین در مسجد بزرگ و جامع شهر ایلام در حضور اجتماع عظیمی به منبر رفته ضمن صحبت و موعظه، خرابکاری‌های معاویه را بیان و مسئولین امور مملکت را به معاویه تشبیه نموده است...»
سخنرانی‌ها و افشاگری‌های آیت‌الله مروارید موجب حساسیت بیش از حد شهربانی به او گردیده بود. بطوری که هر حرکت و عمل او زیر نظر شهربانی گزارش می‌شد. در این راستا در یکی از گزارش‌هایی که شهربانی ایلام به اداره کل شهربانی کشور داشت در زمینه فعالیت‌های آیت‌الله مروارید و ایراد سخنرانی وی گزارش می‌کند: «اطلاع حاصله حاکیست شیخ محمدتقی مروارید که یکی از بانفوذترین روحانیون این شهرستان است. از طرفداران شدید [امام] خمینی بوده بطوریکه در مجلسی خود را مجاهد خوانده... گفته می‌شود نامبرده تبلیغات پنهانی به‌نفع [امام]خمینی در تمام محافل غیر رسمی انجام می‌دهد...».
با این وجود آیت‌الله مروارید دست از مبارزه برنمی‌داشت. در
این راستا در جهت اعتراض به موارد ششگانه شاه در هر مجلسی تاکید می‌کرد. این مسئله
موجب حساسیت بیش ازحد رژیم نسبت به این تحرکات گردید و زمینه اولین دستگیری آیت‌الله
مروارید در سال 1342 همراه دو تن از دوستان روحانی‌اش را فراهم آورد. با توجه به
اینکه در آن زمان ساواك در ايلام اداره نداشت، شهربانی او را به كرمانشاه اعزام
كرد. در این زمینه در گزارشی که شهربانی ایلام به شهربانی کرمانشاه مخابره می‌کند
آمده است:
«شیخ محمدتقی مروارید از عمال آقای آیت‌الله خمینی و در محل
طرفدار زیادی دارد. برابر اطلاع واصله مشارالیه در ایلام قصد دارد دست به اغتشاش
بزند. چون مردم این شهر طرفدار وی هستند حاضر به شهادت علیه وی نیستند. بایستی به
کرمانشاه اعزام و در دادگاه حاضر شوند... اصولا دستگیری وی برای مامورین مشکل بوده
و از طرفی مردم ایلام و عشایر با تحریکات او دست به اقدام می زنند... اعلام می
گردد فرد مورد نظر در بین مردم مشغول تحریک بر علیه دولت و قانون اصلاحات ارضی و
موارد ششگانه می‌باشد. این عوامل موجب دستگیری وی گردیده مراتب جهت استحضار مفروض
می گردد».
دستگیری آیت‌الله مروارید موجب تاثر و واکنش مردم ایلام شد
و آنان را بیش از پیش در امر مبارزه مصمم
کرد. به همین جهت آزادی وی با استقبال گسترده مردمی روبرو شد. بطوری که این
حرکت واکنش شهربانی را نسبت به این مسئله برانگیخت. پس از حضور مجدد آیت‌الله
مروارید در ایلام مبارزه انقلابیون رنگ و بویی دیگر گرفت. بعدها كه اعلاميه‌هايی
از قم می‌رسيد، آن‌ها را در مسجد جامع آشكارا برای مردم می‌خواند، در این زمینه در
گزارشی که شهربانی به مرکز مخابره می‌کند در مورد استقبال مردم ایلام از آیت‌الله
مروارید و پخش اعلامیه در سطح شهر گزارش می‌کند: « شیخ محمدتقی مروارید و شیخ حجت‌الله
لطفی از کرمانشاه، وارد شده بودند و مردم ایلام با کامیون و اتوبوس به استقبال
رفته بودند. به شهر برگشتند و با شعارهای مرگ بر دشمن شیخ محمدتقی و مرگ بر دشمنان
دین می‌دادند...».
سخنرانی‌های سیاسی و خطابه‌های آتشین وی همچنان ادامه داشت.
در سال 1342وقتی آیت‌الله مروارید در حسینیه مرحوم حائری منبر رفته بود توسط سازمان
امنیت و اطلاعات برای دومین بار دستگیر و همراه چند مأمور به كرمانشاه فرستاده می‌شود.
دادسرای نظامی او را به دو ماه زندان محكوم می‌کند. در گزارشی که شهربانی ایلام در
این زمینه مخابره می‌کند آمده است: «محمد تقی مروارید در مساجد و تکایای ایلام
منبر رفته و بر علیه مصالح مملکت منجمله موارد ششگانه شاهنشاه ایراداتی گرفته و
اظهاراتی تحریک آمیز بیان نموده است. به وسیله مامورین تذکرات لازم داده شده ولی
در شب های بعد بدون توجه به تذکرات لازم مجددا در روی منبر قانون اصلاحات ارضی را
غاصبانه قلمداد کرده و اکثر افراد حاضر تحریک شده اند. لذا به ناچار مشارالیه
دستگیر و به کرمانشاه اعزام می گردد».
دستگیری‌های پی‌درپی نتوانست آیت‌الله مروارید را از خط
امام خمینی جدا کند و در امر مخالفت با سیاست‌های رژیم تمام تلاش خود را به کار
می‌گرفت. در این راستا سال‌ها مورد آزار و اذیت، تعقیب و دستگیری توسط شهربانی و
ساواک قرار گرفت. با اوج‌گیری نهضت اسلامی در سال‌های 56 و 57 فعالیت‌های شیخ
محمدتقی مروارید بیش از پیش شد. این بار ساواک ایلام وی را زیر نظر می‌گیرد. در سال 1357 بار ديگر دستگير شد، او را از ايلام به تهران
فرستادند و به زندان كميته مشترک ضدخرابکاری تحويل دادند. در گزارشی که افس رنگهیان
بازداشتگاه به تاریخ 1357/5/10 مخابره می‌کند آمده است: « ساعت 10 مورخ 1357/5/10 یک نفر روحانی به نام محمدتقی مروارید فرزند علی ضمن پاکت مهرشده شهربانی ایلام
توسط مامورین آن شهر به نگهبان بازداشتگاه کمیته مشترک ضدخرابکاری تحویل گردید».
بعد از دستگير‌ی وی عده‌ای از جوان‌ها در مسجد جامع ايلام
متحصن شدند و هر چه استاندار تلاش كرد متفرق نشدند، سرانجام مأموران حمله كردند و عده‌ای
را دستگير كردند و به خرم‌آباد فرستادند و در آنجا زندانی كردند. آیت‌الله مروارید
پس از آزادی از زندان مجددا به ايلام بازگشت.
در اين زمان مبارزات شدت گرفته بود. چون در ايلام هم تحت تعقيب بود مجبور شد به
شهر دیگر برود و با پیشنهاد دوستان و اطرافیانش با لباس مبدل از ايلام خارج و به
آبادان رفت.
در آبادان در مسجد آقای قائمی با نام مستعار خراسانی منبر می‌رفت
و در یکی از همین شب‌ها بازداشت شده و به اهواز فرستاده می‌شود که درن هایت آزاد می‌گردد.
شیخ محمدتقی مروارید در روزهای منتهی به پیروزی انقلاب
اسلامی در کنار آیت‌الله حیدری و دیگر روحانیون مبارز ایلام به فعالیت‌ها و
اقدامات خود تداوم بخشید.
فعالیت‌های مبارزاتی بعد از انقلاب اسلامی
آیت‌الله مروارید بعد از پیروزی نهضت اسلامی بار دیگر برای
عمران و آبادی مردم محروم تمام تلاش خود را بکار برد. با تشكيل جهاد سازندگی به
فرمان امام خمینی، به نمايندگی از سوی روحانيت در جهاد سازندگی ايلام مشغول به
خدمت شد. مدتی هم در سيستان و بلوچستان و مدتی هم در كردستان روحانی جهاد سازندگی
بود. در دوره اول انتخابات خبرگان رهبری از استان ايلام به نمايندگی برگزيده شد. در دوران دفاع مقدس نیز همواره در كنار رزمندگان
جبهه‌های نبرد حق علیه باطل حضوری فعال داشت. آیت‌الله شیخ محمدتقی مروارید در نهایت
در 30 مهر ماه 1391 دار فانی را وداع گفت.
