خیزش دانشجویان دانشگاه آذرآبادگان در 18 اردیبهشت 1357
پایگاه مرکز اسناد
انقلاب اسلامی؛ عظیم‌ترین
حرکت سیاسی دانشجویان مسلمان دانشگاه تبریز در روز 18 اردیبهشت سال 3571 اتفاق افتاد. اساتید مذهبی دانشگاه تبریز از سالیان
قبل جلساتی با هم داشتند، این اساتید با صدور اعلامیه‌ها، بیانیه‌ها، شرکت در
تظاهرات، به همراهی با نهضت اسلامی مردم، و به‌خصوص دانشجویی پرداختند. بعد از این
حوادث دانشگاه با پیروزی انقلاب عملاً فعالیت آموزشی نداشت. در این زمینه در کتاب «دانشگاه
آذرآبادگان به روایت اسناد» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده آمده
است:
19 اردیبهشت 1357 چهلم شهدای
یزد، جهرم و اهواز بود. دانشجویان با اطمینان به اینکه در این روز تدابیر شدید امنیتی
برقرار می‌گردد، به منظور غافلگیر كردن
مأموران، تظاهرات را یك روز قبل تعیین نمودند. در این تظاهرات كه حدود دو سه هزار
نفر شركت داشتند، دانشجویان پس از سر دادن شعارهای انقلابی با گارد درگیر شدند. این
درگیری كه باعث ورود كماندوهای ارتش و شهربانی به دانشگاه شد، در دو مرحله انجام
گرفت: «در مرحله اول كه در محوطه دانشگاه روی داد، به مرگ یك دانشجو و مجروح شدن
دو نفر دیگر از دانشجویان انجامید. در مرحله دوم كه در مقابل ساختمان بیمارستان
پهلوی انجام گرفت، 22 نفر دانشجو به‌سختی مجروح شدند. مأموران گارد كه برای
پراكنده‌ساختن دانشجوها از پلیس شهربانی تبریز كمك گرفته بودند، به سوی دانشجویان
تیراندازی كردند.
اولین واكنش دانشگاهیان بعد
از حادثه 18 اردیبهشت صدور قطعنامه 4 ماده‌ای و انتشار نامه‌ای خطاب به ریاست
دانشگاه بود. در این قطعنامه خروج بی‌قید و شرط گارد از دانشگاه از مهم‌ترین
خواسته‌های دانشجویان بود. در جریان این حادثه برای اولین بار مأموران امنیتی و پلیس
در برخورد با دانشجویان از اسلحه گرم استفاده كردند. دانشجویان حدود یك هفته بعد
از واقعه 18 اردیبهشت، گزارش تحلیل‌گونه‌ای درباره چگونگی شروع، نحوه اجرا و...
حركت خود را به صورت پلی‌كپی منتشر كردند و در همان گزارش تعداد شهدا را دو نفر
اعلام نمودند.»
به اعتقاد دانشجویان ترسیم
ابعاد فاجعه و انعكاس احساس و ناله دانشگاهیان اقدام و اعتراض دیگری را می‌طلبید،
به همین دلیل تصمیم گرفته شد كه 23 اردیبهشت، روزی كه برای اولین‌بار پس از واقعه
18 اردیبهشت، اساتید و كارمندان در دانشگاه حاضر می‌شدند، تجمع و تظاهراتی ترتیب یابد.
«روز دوم خرداد روزنامه اطلاعات خبر استعفای دكتر منوچهر مرتضوی ریاست دانشگاه
تبریز را اعلام كرد و از تشكیل شورای دانشگاه با تصمیم سرپرست دانشگاه دكتر طباطبایی
برای تعیین تكلیف وضع ترم تحصیلی خبر داد.»
دو هفته بعد از واقعه 18
اردیبهشت دكتر نهاوندی وزیر علوم و آموزش عالی وقت به تبریز آمد. هدف اصلی از این
مسافرت «نوعی استمالت و دلجویی از دانشگاهیان، معرفی سرپرست جدید دانشگاه و نوعی
اعلام رفع و ختم غائله و وارد كردن دانشگاه تبریز به ازسرگیری آموزش و فعالیت
دانشگاهی بود.» «در همین حال دكتر محمدعلی مجیر مولوی در مصاحبه تلفنی با كیهان،
برنامه كار آینده خود و دانشگاه را اعلام كرد. وی درباره خروج گارد از محوطه
دانشگاه كه در سال‌های اخیر یكی از علل ناآرامی‌ها بوده است، گفت: «استادان
دانشگاه آذرآبادگان نیز در پی وقایع خشونتآمیز 18 اردیبهشت از این دانشگاه، كه
منجر به كشته‌شدن چند دانشجو شد، با صدور قطعنامه‌ای خواستار قطع اعمال خشونتآمیز
و خروج بی‌قید و شرط گارد از محوطه دانشگاه شدند.»
دكتر مولوی افزود: «در این
باره با نخست‌وزیر صحبت كردیم، دستور دادند با استادان و دانشجویان صحبت شود و با
مشاركت یكدیگر راهی منطقی پیدا كنیم.» دكتر مولوی اظهار داشت: «دانشجویان اگر
خواست منطقی داشته باشند، می‌توانند حتی پرچم در دست بگیرند و در خیابان‌های شهر
به تظاهرات بپردازند و اجتماعات خود را در بیرون از دانشگاه تشكیل دهند. ما از
دانشجویان خواهیم خواست از دست‌زدن به تظاهرات در داخل دانشگاه اجتناب ورزند.
دانشجویان در این مورد باید شرافتمندانه ضمانت بدهند. درصورت قبول تعهد دانشجویان،
گارد از دانشگاه بیرون خواهد رفت. چون اصلاً گارد در دانشگاه تحریكآمیز و مخلّ
آسایش دانشجویان است.»
روزنامه اطلاعات در 21
مرداد 1357 نوشت: «كلیه مسئولین دانشكده‌های این دانشگاه به‌دستور دكتر مجیر مولوی
رئیس دانشگاه آذرآبادگان از صبح امروز در دانشكده‌ها و كلاس‌ها حاضر شده و آماده
تدریس‌اند. از ساعت 10:30 صبح كلیه دانشجویان درحالی‌كه از رفتن به كلاس‌ها
خودداری كرده بودند، ضمن دادن شعار، پشتیبانی خود را از تظاهرات اصفهان و هم‌دردی
با قربانیان آشوب این شهر اعلام كردند. همچنین عده‌ای از دانشجویان پرده‌های سیاه
در جلوی دانشكده‌های دانشگاه نصب كرده و اعلان هم‌دردی نسبت به كشته‌شدگان حوادث
18 اردیبهشت ماه دانشگاه نمودند.»
در این روز كامیون‌های مملو
از مأموران انتظامی و اتومبیل‌های آتش‌نشانی در بیرون از دانشگاه به‌صورت آماده‌باش
مراقب اوضاع بودند، اما هیچ‌گونه برخوردی بین دانشجویان و مأموران انتظامی به‌وجود
نیامد. بار دیگر نیروهای گارد مجدداً در دانشگاه استقرار یافته و به كنترل درب‌های
دانشگاه اقدام كردند. بعد از حرکت 18 اردیبهشت 57 که یک جریان کاملاً سازمان‌یافته
دانشجویی برای اعتراض به کشتار 29 بهمن تبریز با هدف بیرون راندن گارد سلطنتی از
دانشگاه انجام گرفت، زد و خورد مأمورین با دانشجویان دانشگاه آذرآبادگان و شهادت
پرویز میرزایی دانشجوی دانشکده ادبیات و محمد غلامی دانشجوی دانشکده علوم موجب
تعطیلی کلاس‌ها شد. حادثه خونین دانشگاه تبریز گذشته از آنکه در دانشگاه‌های دیگر
کشور بازتاب وسیعی یافت، اولین اقدام هماهنگ استادان دانشگاهی تبریز را نیز در پی
داشت.
