روابط ایران و آمریکا 42 سال پس از تسخیر لانه جاسوسی
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی – دکتر ثمانه اکوان؛ هرسال در سالگرد واقعه سیزدهم آبان و تسخیر لانه جاسوسی به دست دانشجویان پیرو خط امام، مباحث جدیدی در خصوص دشمنی آمریکا با ایران مطرحشده و مورد بررسی قرار میگیرد. اتفاق ۱۳ آبان از سال ۵۸ به بعد در نوسان روابط ایران و آمریکا یادآور دشمنیها، بدعهدیها و همچنین تلاشهای آمریکا برای از بین بردن نظام جمهوری اسلامی با روشهای نوینتر میتواند مورد بررسی قرار گیرد. درطول ۴۲ سال گذشته همواره در مورد علت دشمنی آمریکا با ایران صحبتهای زیادی مطرحشده اما روند وقایع و چگونگی مقابله دولتهای مختلف دموکرات و جمهوریخواه در ایالاتمتحده با نظام جمهوری اسلامی نشان میدهد دشمنی و کینه همان دشمنی و کینه دیرین است، اما راهِ پیاده کردن این دشمنی هر سال و در هر برهه زمانی تغییر کرده و با شرایط روز تنظیم میشود.
اگر در سالهای ابتدایی انقلاب تحلیلگران حوزه سیاسی و سیاست خارجه ایران به طرح مباحث مرتبط با چگونگی رویارویی ایالاتمتحده با نظام تازهتأسیس جمهوری اسلامی در ایران میپرداختند، با آغاز جنگ تحمیلی بحثها در سالگرد ۱۳ آبان به این سمت میرفت که چرا آمریکا در این جنگ به حمایت از عراق پرداخته و درعینحال چشم خود را بهعنوان یکی از اعضای شورای امنیت بر جنایات بعثی ها در ایران میبندد؟ بعد از مدتی با روی کار آمدن دولت سازندگی و تلاش مدیران جدید عرصه سیاست خارجی برای ارتباطگیری با ایالاتمتحده، بحث اصلی در حوزه سیاست خارجی این بود که چرا با وجود تلاشها در دولت برای نزدیک شدن به غرب، باز هم خباثت ها و بدعهدی های آمریکا پایان نیافت؟
بعد از آن نیز که وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر زمینهای فراهم کرد تا دولت جمهوریخواه جرجبوش نهایتاً ایران را بهعنوان یکی از محورهای شرارت در جهان معرفی کند. این اتفاق البته در شرایطی بود که دولت اصلاحات به دلیل مسئله افغانستان بالاترین میزان همکاری را با امریکا از خود نشان داده بود و همین مسئله باعث شد با وجود تلاشهای دولتهای اصلاحطلب روابط ایران و آمریکا نتواند به حالت عادی بازگشته و یا حداقل بهبودیای در آن مشاهده شود.
پدیدار شدن مسئله هستهای درنهایت کار را بهجایی رساند که بهانه لازم برای آمریکا برای ادامه درگیری و دشمنیاش با ایران فراهم شود. بسیاری از تحلیلگران حوزه هستهای معتقد بودند با توجه به میزان فعالیتهای محدود ایران در حوزه هستهای که در دوره دولت اصلاحات اتفاق افتاده بود، هنوز اقدامی از سوی ایران مشاهده نشده بود که بهانهای به دست کشورهای غربی و بهخصوص آمریکا دهد که ایران را از لحاظ دیپلماتیک تحت فشار قرار دهند اما این دشمنی آمریکا بود که درنهایت موضوع هستهای ایران را به موضوع اول شورای امنیت تبدیل ساخت. از آن به بعد سیر اتفاقات در روابط ایران و آمریکا سرعت بیشتری در جهت آشکار شدن دشمنی ایالاتمتحده با ایران گرفت.
ازآنپس دیگر مهم نبود دولت دموکرات در آمریکا بر سر کار است و یا جمهوریخواه؛ هر دو در شورای امنیت قطعنامههای مهمی را علیه ایران تصویب میکردند و با اعمال سیاست چماق و هویج در پی از بین بردن برنامه هستهای کشورمان بودهاند. در سال 2013 زمانیکه دولت اوباما اعلام کرد بهدنبال گفتوگو با ایران برای حلوفصل پرونده هستهای ایران است، بازهم بسیاری از غربگرایان در ایران انتظار داشتند دشمنی دیرینه به پایانیافته و روابط عادیسازی شود اما درهرصورت برجام در یکسال پایانی دولت اوباما نیز اجرایی نشد و درنهایت روی کار آمدن دولت ترامپ نشان داد تصمیمگیریها و وعده ها تا چه حد میتواند در ایالات متحده متزلزل باشد.
ایران گرچه توانسته بود بر اساس برجام از شر قطعنامههای شورای امنیت خلاص شده و ثابت کند فعالیتهای هستهایاش صلحآمیز است، اما خروج آمریکا از برجام و بازگردانده شدن تمام تحریمها و درعینحال اعمال تعداد بالایی از تحریم جدید دیگر توسط ترامپ نشان داد خباثت های آمریکا تمامی ندارد.
در سالگرد ۱۳ آبان در سال ۱۴۰۰ اما بحث اصلی این است که آیا با روی کار آمدن یک دولت دموکرات که رئیسش معاون اوباما و اجراکننده برجام در زمان ریاستجمهوری او بودهاست، آمریکا میتواند دوباره به تعهدات خود در توافق هستهای با ایران عمل کند یا نه؟ دولت بایدن تاکنون نشان داده تمایلی به اجرای برجام مطابق آنچه که در سال 2015 تصویبشده بود ندارد.
زیادهخواهیهای آمریکا حالا در دولت دموکرات بایدن نیز ایالاتمتحده را به سمتی میبرد که ترامپ در حال هدایتش بود. روابط ایران و ایالاتمتحده در طول تاریخ همچنان با فرازونشیبهای زیادی مواجه بوده و خواهد بود اما اصل ثابت در این خصوص که میتواند در سالگرد ۱۳ آبان در سال جاری مورد بحث قرار گیرد خباثت دیرینه آمریکا است. مهمترین اصل در این خصوص پرداختن به این مسئله است که آمریکا چطور پاسخ حسننیت های ایران در مذاکرات هستهای را داد؟ و آیا میتوان با کشوری که چنین سیاستهایی دارد امیدوارانه وارد بحث و گفتگو در مورد عادیسازی روابط شد؟
