واکنش طلاب و مردم قم به تبعید امام خمینی به ترکیه
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ 13 آبان 1343، در پی سخنرانی تند و شدیداللحن امام خمینی علیه آمریکا و رژیم پهلوی در چهارم آبان، شاه و اربابان آمریکایی او بر آن شدند تا امام را از ایران به ترکیه تبعید کنند.
رژیم شاه با تجربه پانزده خرداد 42 تمام سعی خود را به كار برد تا از تكرار قیام دیگری جلوگیری كند؛ اولاً به جای زندانی كردن، تبعید را برگزید كه هم احساسات مردم را كمتر جریحهدار كند و هم فاصله امام و امت را زیاد كند. ثانیاً در كلیه شهرهای مهم یك حكومت نظامی شدید، اما غیر اعلام شده را برقرار كرد و از هرگونه فعل و انفعالی جلوگیری كرد. با همه این اقدامات احتیاطآمیز و پیشگیرانه دستگاه خفقان رژیم نتوانست صدای اعتراض نیروهای مذهبی را خاموش كند. در قم طلاب و مردم به شدت به این موضوع واکنش نشان دادند. مرحوم حجت الاسلام والمسلمین روح الله حسینیان در کتاب «سه سال ستیز مرجعیت شیعه در ایران» می نویسد:
با انتشار خبر دستگیری امامخمینی در قم، طلاب جلوی مدرسهی خان دست به تجمع زدند كه به وسیلهی نیروهای شهربانی و ساواك متفرق شدند. بازاریان نیز با اطلاع از دستگیری امام بازار قم را تعطیل كردند. چون عامل تحریك بازاریان حاج آقا مصطفی خمینی شناخته شد كه «به منظور بستن بازار قم و... بازاریان را تحریك میكرد، توسط مأمورین دستگیر شد». مأمورین برای ارعاب و تعقیب اعتصابكنندگان به صورت علنی شروع كردند به «صورتبرداری از مغازهها و دكاكینی كه تعطیل كردهاند». پس از آن با تماس تلفنی، صاحبان مغازهها را مورد تهدید قرار دادند تا مغازهها را باز كنند.
گرچه حكومت نظامی و مراقبت شدید نیروهای رژیم در روزهای اول هرگونه تحرك را از قم سلب كرد ولی، قم پس از آن هرگز آرام نگرفت. شب 21 آذر اعلامیهای پخش شد كه برای اعتراض به تبعید امامخمینی در مسجد امام حسن عسكری تجمع نمایند. شهربانی در وقت موعود مسجد امام حسن رامحاصره و در مسجد را بست. مردم و طلاب جلوی مسجد تجمع كردند و سپس با سردادن شعار به طرف مدرسهی فیضیه حركت كردند. پلیس در مسیر با آنان روبهرو شد و تظاهركنندگان را متفرق كرد. چند روز بعد (26/ 9 /43) در مسجد اعظم در مجلس ختمی كه برگزار شد طلاب به نفع امامخمینی شعار دادند و سه نفر از طلاب دستگیر شدند. سه روز بعد به مناسبت پانزدهم شعبان، ساعت 4 بعدازظهر طلاب به منظور اعتراض به تبعید امامخمینی در صحن مطهر حضرت معصومه تجمع كردند ولی پلیس آنان را متفرق نمود.
یكی از ابتكارات طلبهها برگزاری دعای توسل در شبهای چهارشنبه در مسجد بالاسر حضرت معصومه و دعا برای بازگشت امامخمینی بود. به گزارش ساواك «چند شب است در مسجدبالاسر قم عدهای در حدود 150 نفر از طلاب افراطی تحت عنوان توسل به چهارده معصوم دور هم جمع شده، ضمن دعا به خمینی و نفرین به دشمنان او مطالب تحریكآمیزی بیان میكردند». در یكی از شبها (12 /10 /43) با اینكه پلیس طلبهها را متفرق كرد، ولی «پس از چندی مجدداً جمع شدند و دعا را شروع كردند» و پلیس مجبور شد درب مسجد بالاسر را ببندد.
رژیم برای جلوگیری از حضور مردم در این دعای توسل سیاسی علاوه بر بستن در مسجد، بین مسجد و حرم را دیوار كشید. به پیشنهاد آقای ناطق نوری دعای توسل (درحدود اسفند ماه) به صحن مطهر منتقل شد. هنگام دعا وقتی به توسل به حضرتموسیبن جعفر(ع) میرسیدند، این شعر را دستهجمعی زمزمه میكردند:
اینالخمینی
یا ربنا فارحم بنا این الخمینی
واحسرتا من هجره اینالخمینی
نام خمینی بردن ار زجر است و زندان
زندان چه باشد جان به قربان خمینی
مهر خمینی را خدا بر دل نهاده
دل میتپد در سینه از یاد خمینی
سلم خمینی ربنا فاردد الینا
واحفظ الهی مصطفی نجل خمینی
طلاب برای بقای نام امامخمینی در هر مجلس ختم، عزا یا جشنی به نفع امامخمینی شعار میدادند. هر كس به فهم خود اعلامیهی دستنویسی تهیه و بر دیوار شهر یا مراكز زواری نصب میكرد و این روش تا انتقال امامخمینی به نجف ادامه داشت.
