پیامدهای داخلی و بینالمللی شکست امریکا در طبس
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛شکست نظامی امریکا در طبس که در اردیبهشت 1359 به وقوع پیوست، از وقایع مهمی است که اهمیت زیادی در تحولات سالهای بعد از انقلاب اسلامی داشت. نتایج و پیامدهای زیادی را که به این واقعه مربوط میشود میتوان از دو بعد داخلی و بینالمللی برای آمریکا بررسی کرد.
***پیامدهای داخلی جامعه آمریکا از شکست در واقعه طبس***
مهمترین بعد از سلسله نتایج و آثار داخلی شکست امریکا در طبس، تأثیر آن در انتخابات رئیسجمهوری کشور امریکا در آن سال بود. تجاوز نظامی امریکا به صحرای طبس، چند ماه قبل از انتخابات ریاستجمهوری، در سال ۱۹۸۰ بود.
در آن زمان، جیمی کارتر کاندیدای حزب دموکرات و رونالد ریگان،
کاندیدای حزب جمهوریخواه بود. در بیشتر نقاط جهان، کاندیداهایی که در یک انتخابات
با یکدیگر به رقابت میپردازند، میکوشند ضمن تأکید بر نقاط ضعف حریف، کارکرد و اقدام
ویژهای را از خود به افکار عمومی جامعه عرضه کنند، تا رقیب انتخاباتی خود را در معرض
فشار قرار دهند. بهترین اهرمی که در آن زمان میتوانست در افکار عمومی جامعه امریکا تاثیر بگذارد، آزادسازی گروگانهای امریکا
در تهران بود؛ البته گفتنی است که امریکاییها همواره چه در آن زمان و چه بعدها، هرگونه
ارتباطی میان مسئله انتخابات و آزادسازی گروگانها را انکار کردهاند؛ اما برای تمامی
کارشناسان و صاحبنظران سیاسی جهان هویدا بود که چنین ادعایی نمیتواند، صحیح باشد.
جمله کارتر که بعدها به دوستان خود گفته بود:«اگر مسأله گروگانگیری در تهران [و طبیعتاً مسئله طبس که به دنبال آن بود] نبود وی شاید به جای رفتن به کاخ سفید مجبور نبود به منزل شخصی خود در گوشهای از خاک امریکا برگردد».
این بهترین دلیلی است
که رابطه بین انتخابات ریاست جمهوری و آزادسازی گروگانها در تهران را اثبات میکند،
سرانجام، شکست در عملیات آزادسازی گروگانها باعث شد که جامعه رأی دهندگان امریکایی
اندک امید خود را به کارتر از دست بدهند. هنگامی که وی در واپسین روزهای دوران ریاست
جمهوری خود، نتوانست مساله گروگانها را خاتمه دهد، اعتماد مردم به وی و حکومتش سلب
شد. در این موقعیت، جمهوریخواهان از فرصت استفاده و اعلام کردند که تلاش چندین ساله
امریکا و به خصوص جمهوریخواهان برای ایجاد یک دولت دستنشانده در منطقه حساس و استراتژیک
خلیج فارس با سقوط پهلوی و اقدامات نسنجیده دموکراتها از بین رفته و حتی بدتر از
آن، عملکرد ضعیف دموکراتها به گونهای بوده است که عدهای به خود جسارت
دادند و دیپلماتهای امریکا را به اسارت میگیرند. نتیجه وضعیت فراهم شده، روی آوردن
افکار عمومی به جمهوریخواهان و شکست سخت دموکراتها در این ماجرا بود و به راستی در
این بین سرنوشت انتخابات امریکا نه در واشنگتن، بلکه در طبس رقم خورد.
امام خمینی این شکست را برای کارتر پیشبینی کرده و در یک سخنرانی عمومی فرموده بودند:«کارتر با این عمل بسیار ناشیانه [ عملیات نظامی در طبس ] حیثیت سیاسی خود را به صفر رساند و از ریاستجمهوری باید قطع امید کند. او با این عمل خود ثابت کرد که قدرت تفکر را از دست داده است و از اداره یک کشور بزرگ مثل امریکا عاجز است. کارتر برای وصول به ریاستجمهوری حاضر است به هر جنایتی دست بزند و دنیا را به آتش بکشد».
با توجه به اینکه در مبارزههای انتخاباتی، همیشه رئیسجمهـور مستقر، از شانس بیشتری برای انتخاب دوباره بهرهمند است پیروزی ریگان بر کارتر در انتخابات ریاستجمهوری در سال ۱۹۸۰، متأثر از سه عامل بود. فقدان یکپارچگی در میان جناحهای حزب دموکرات، احیای روحیه محافظهکاری در جامعه و نزول غیرمنتظره اعتبار کاتر در «سال تهران».
***پیامدهای بین المللی امریکا از شکست در واقعه طبس***
شکست نظامی امریکا در طبس، پیامدهایی چون احساس ناامیدی ملی در امریکا، تحقیر ملی امریکا، تضعیف موقعیت بین المللی امریکا و... به دنبال داشت. «برژینسکی» - مشاور امنیت ملی کارتر - احساس ناامیدی ملی در امریکا را از پیامدهای مهم شکست امریکا در طبس دانست و میگوید: ماجرای مفتضح ایران یکی از سه عامل مهم شکست کارتر بود و این ماجرا احساس ناامیدی ملی را برانگیخت».
«ویلیام سولیوان» - سفیر سابق امریکا در تهران - از این واقعه با عنوان «دوران تحقیر ملی امریکا» یاد کرد و مینویسد: «روش سست و بیقید حکومت کارتر و اقدامات نامعقول او، به گروگانگیری اعضای سفارت امریکا منجر شد و یک دوران تحقیر ملی که در تاریخ امریکا نظیر آن دیده نشده است، آغاز شد».
«تضعیف موقعیت بین المللی امریکا» عنوانی است که «باری روبین» - کارشناس مسائل خاورمیانه و نویسنده کتاب « جنگ قدرتها در ایران» - به واقعه طبس داده است. وی در این رابطه میگوید: ماجرای طبس یک شکست دردناک برای کارتر و یک پیروزی برای ایران بود و... موقعیت بین المللی امریکا را به شدت تضعیف کرد.
«استیون آر، وایزمن»، پیامد واقعه طبس را پی بردن به نفرت جهانیان از دولت امریکا ذکر کرده است و میگوید: «بیش از هر چیز دیگری امریکاییها در ایران با سمبلی از عجز و ناتوانی خود روبهرو شدند؛ زیرا ملتی که بعد از ماجرای «ویتنام و واتر گیت» با اشتیاق تمام میرفت که اعتماد به نفس خود را بیابد، گرفتار کشمکش با یک فرهنگ مذهبی قدیمی شد... این ضربه دوبارهای بر احساس غرور و اعتماد به نفس آنان بود... همچنین ایران توانست نشان دهد که امریکا تا چه اندازه مورد نفرت مردم دنیای خارج است... به امریکا تلقین گشته که تجسم زندهای از شیطان شده است... این ثابت کرد که دنیا محل سختی و انباشت از مردمی است که ما را دوست ندارند».
*منبع: کتاب عقاب در آتش (روایتی از شکست امریکا در طبس). مرکز اسناد انقلاب اسلامی
