اعتراض انجمن سینماداران ایران به مصرف سیگار در سینما!
پایگاه اطلاعرسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ اولين بذر توتون سيگار توسط «حكيم فانوس» 11 خرداد ۱۲۶۶ هجری شمسی در رشت کاشته میشود و در مهر 1316 «کارخانه انحصار دخانیات» توسط رضا پهلوی افتتاح میگردد. در این حضور بیش از یکصد سالهی سیگار و دخانیات در ایران، فراز و نشیبهای مختلفی را مشاهده میکنیم: از یک سو سیاستهای تشویقی برای افزایش تولید، ورود سیگارهای خارجی، تبلیغات سیگار در رسانهها و برنامههای مختلف و از سوی دیگر، مبارزه با قاچاق سیگار، تولید سیگارهای داخلی، مبارزه با مصرف سیگار و حتی شکلگیری انجمنها و نهادهایی برای مبارزه با سیگار نظیر «جمعیت ملی مبارزه با سیگار».
رضا پهلوی و محمدرضا پهلوی به همراه جمعی از مقامات دولتی در مراسم افتتاح کارخانه انحصار دخانیات ایران، 5 مهر 1316
نمونهای از این وقایع را میتوان در اخبار منتشر شده در روزنامهها دنبال کرد: در 27 بهمن ۱۳۵۴روزنامه اطلاعات از ورود سیگار وینستون ایرانی به بازار خبر میدهد و قیمت هر بسته ۲۰ عددی آن را ۳۷ ریال اعلام میکند؛ در ۱۷ خرداد ۱۳۵۶ خبر ممنوعیت سیگار کشیدن در جلسات دولتی منتشر میشود؛ روزنامه اطلاعات در ۲۶ فروردین ۱۳۵۷ با تیتر «سیگار خارجی گران شد» و «دخانیات قیمت هر بسته سیگار خارجی را پنج ریال افزایش داد» به وضعیت دخانیات میپردازد؛ 28 فروردین ۱۳۵۷ روزنامه اطلاعات خبر «بسیج سازمانهای دولتی و ملی برای مبارزه با کشیدن سیگار» را مطرح میکند که طبق آن کشیدن سیگار در بسیاری از اماکن دولتی و خصوصی ممنوع و یا محدود شده و اقدامات وسیعی نیز برای تشویق مردم به ترک سیگار در نظر گرفته شده است.
یکی از دستگاههای تولید و بستهبندی سیگار در کارخانه دخانیات، دی 1339
پس از انقلاب اسلامی نیز همچنان اخبار وقایع مربوط به سیگار و دخانیات در روزنامهها منتشر میشود: در ۲۷ اسفند ۱۳۵۷ روزنامه اطلاعات از جانب سازمان دخانیات اعلام میکند که «به دلیل کمبود دخانیات، سیگاریها باید سیگار را ترک کنند» در این مطلب اشاره میشود که «مسئولان دخانیات در رژیم فاسد گذشته به کمک عوامل استعمار، صنعت تهیه سیگار را در ایران ضعیف کردند تا بتوانند سیگارهای خارجی را در بازار کشور ما عرضه کنند. ... مهندس نیکپی، مسئول بخش سیگار، از سیگاریها تقاضا کرد یا سیگار را ترک کنند و یا کشیدن آن را به نصف یا ثلث تقلیل دهند. زیرا در جریان انقلاب، سازمان دخانیات ایران با کمبود مواد اولیه مواجه شد و برای تامین این مواد نیز به خارج سفارشی نداده است ...»؛ در ۲۶ آبان ۱۳۵۸، روزنامه کیهان خبر ممنوعیت توزیع سیگار خارجی توسط دخانیات را اعلام میکند که بر اساس آن «در پی تحریم کالاهای آمریکایی از سوی گروههای مختلف مردم، امروز مهندس حسین هنربخش، مدیر عامل شرکت دخانیات، ایران اعلام داشت که دخانیات از فردا سیگار خارجی توزیع نخواهد کرد. دخانیات در ششماهه گذشته سال جاری میزان تولید داخلی را افزایش داده و نسبت به دوره مشابه ۳۰۰ میلیون نخ فزونی داشته است. افزایش تولید در زمانی صورت گرفته که مواد اولیه کمتر در دسترس بوده است. ... کارکنان دخانیات هم قول دادهاند با همکاری صمیمانه و شبانهروزی میزان تولید داخلی را افزایش دهند تا مصرفکنندگان دخانیات با کمبود دچار نشوند و ضمنا جلوی سودجویی فرصتطلبان و احتکارکنندگان گرفته شود»، همچنین در این مطلب اعلام میشود که سپاه پاسداران به شدت از ورود سیگار وینستون توسط قاچاقچیان جلوگیری خواهد کرد؛ در 23 دی ۱۳۵۸ کیهان در تیتر خود اعلام میکند که «قرارداد ساخت سیگار وینستون در ایران لغو شد»؛
تبلیغات سیگار مالبورو در یک سمینار بینالمللی در ایران
در 2 شهریور ۱۳۵۹ روزنامه اطلاعات در تیتر خود خبر میدهد که «سیگار آزادی به بازار آمد!» و در این مطلب مهندس هنربخش مدیرعامل شرکت دخانیات ایران، اظهار میکند که «در گذشته حدود نصف سیگار مصرفی کشور را سیگارهای خارجی تشکیل میداد، با قطع ورود سیگار خارجی، دخانیات ایران روزانه ۵۰ تا ۵۵ میلیون نخ سیگار در ۱۳ نوع با فیلتر و بدون فیلتر تولید میکرد و برای رفع کمبود موجود در بازار مدتی پیش تصمیم به تهیه و عرضه سیگار جدیدی به نام آزادی گرفت که به قیمت ۶۰ ریال در اختیار مصرفکنندگان قرار می گیرد»؛ و روزنامه میزان، ۲ دی ۱۳۵۹ در تیتر «شرکت دخانیات؛ سیگار بهمن بزودی به بازار میآید» آمدن سیگار جدیدی به بازار را نوید میدهد.
یکی از اسناد موجود در آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تلاش برای کاهش مصرف سیگار از سوی انجمن سینماداران ایران است. بر اساس این سند؛ نامهای است از سوی انجمن سینماداران ایران در تاریخ 22 فروردین 2536 [ مطابق 1356 هجری شمسی] برای مدیر سینمای پولیدور [سینمای قدس فعلی واقع در میدان ولیعصر تهران]، اشاره میشود به اینکه در همه دنیا دولتها و جمعیتها مبارزات دستهجمعی علیه کشیدن سیگار را شروع کردهاند و «این مبارزات کم و بیش به نتیجه رسیده و هنگامی میتوان امیدوار بود که این سم کشنده تا اندازه [ای] از بین برود که همه افراد یک جامعه در این جهاد شرکت نمایند». از آنجایی که در آن دوران مصرف سیگار، تخمه و انواع خوراکی در سینماها آزاد بود در این نامه از مدیر سینما خواسته میشود که مانع مصرف سیگار در داخل سالن سینما شود و اشاره میکند که «از آنجایی که سالنهای سینماها یک محل عمومی بوده و چنانچه بتوان تماشاچیان را لااقل برای مدت 2 ساعت هم که شده از کشیدن سیگار منع نمود علاوه بر اینکه به بهداشت محیط سینما بخصوص برای افرادی که سیگار نمیکشند کمک میشود حداقل مدت دو ساعت از دخول سم به بدن تماشاچیان جلوگیری خواهد شد». در ادامه این نامه گفته میشود که «نسل جوان کشور به طور غیرقابل توصیفی به دود کردن سیگار با یکدیگر مسابقه گذاشتهاند» و ضمن اینکه از مدیر سینما میخواهد پیگیر منع مصرف سیگار هنگام نمایش فیلم باشد، مقدمات پخش فیلم و پوستر و شعارهای مخصوص مبارزه با سیگار را نیز فراهم نماید.
