مبارزات آیت‌الله فلسفی با مثلث استکباری جهان+ اسناد

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ آیت‌الله محمدتقی فلسفی، خطیب شهیر نهضت امام خمینی در دورانی که با استبداد داخلی مبارزه می‌کرد از مبارزه با استکبار خارجی غافل نشد. به طوری که او در سال 1326 علیه رژیم صهیونیستی اعلام موضع کرده و مردم را نیز به مبارزه علیه رژیم غاصب قدس فراخواند. علاوه بر این وی در دوران مبارزه مردم ایران برای ملی کردن صنعت نفت نیز به افشای خیانت‌های انگلیس و امریکا پرداخت.

افشاگری‌های آیت‌الله فلسفی علیه استکبار باعث شد امام خمینی او را "زبان گویای اسلام " بخواند و از خدا بخواهد: "این زبان گویای اسلام را از شر اشرار حفظ فرماید."

آیت‌الله فلسفی در مبارزات استکبارستیزانه خود، انگلیس، امریکا و رژیم صهیونیستی را نشانه می‌گرفت. این افشاگری‌های آیت‌الله فلسفی باعث شد که پس از تبعید امام، در آبان‌ماه 1343 تا بهمن ماه 1350، از طرف رژیم پهلوی ممنوع‌المنبر شود. اما آ‌یت‌الله فلسفی از فرصت‌های پیش آمده استفاده می‌کرد و با شرکت در برخی جلسات خصوصی به فعالیت‌های خود ادامه می‌داد. در این زمان گاهی به صورت مشروط و محدود ممنوعیت منبر وی برداشته می‌شد اما همچنان تحت نظر ساواک بود. تا اینکه در سال 1350 آیت‌الله فلسفی برای همیشه ممنوع‌المنبر می‌شود و این ممنوعیت تا بازگشت امام به کشور ادامه دارد.

دستور ساواک مبنی بر ممنوعیت منبر آیت‌الله فلسفی در سال 50

آیت‌الله فلسفی از این فرصت پیش آمده استفاده می‌کند و به تألیف کتاب مشغول می‌شود. سرانجام در 17 بهمن 1357 به دستور امام به منبر می‌رود و بعد از این سخنرانی ممنوعیت منبر او از بین می‌رود.

***مبارزات آیت‌الله فلسفی علیه رژیم صهیونیستی***

یکی از ابعاد مبارزات ضداستکباری آیت‌الله فلسفی، مبارزه با رژیم صهیونیستی بود. او در طول دوران مبارزه بر اصل مبارزه با رژیم صهیونیستی تاکید داشت. وی از سال 1326 علیه رژیم اشغالگر قدس موضع گرفت و در سخنرانی‌های خود به افشاگری پرداخت. وی در یک سخنرانی که باحضور اقشار مردم برگزار شد، از آنان ‌خواست ضمن حمایت از مردم مظلوم فلسطین، علیه رژیم صهیونیستی نیز راهپیمایی کنند.

براساس اسناد و شواهد تاریخی، آیت‌الله فلسفی در سال 1326 به دستور آیت‌الله کاشانی در مسجد امام خمینی فعلی منبر رفت و در حضور تعداد کثیری از مردم که بنا بر اعلام "خبرگزاری آسوشیتدپرس" به 30 هزار نفر می‌رسید، سخنرانی کرد و از مردم خواست علیه رژیم صهیونیستی تظاهرات کرده و به کمک مردم فلسطین بشتابند.[1]

متعاقب این سخنرانی، مردم اقدام به برپایی تظاهرات علیه رژیم صهیونیستی کردند. بنابر گزارشات تاریخی، اجتماع و تظاهرات مردم علیه رژیم صهیونیستی تا ساعت 6 عصر همچنان ادامه داشت.

روزنامه کیهان در تاریخ 21 ‌دی ماه 1326 در مورد سخنرانی آیت‌الله فلسفی و دعوت مردم به مبارزه علیه رژیم صهیونیستی نوشت: «دیروز آقای فلسفی خطیب مشهور در حالی که از طرف جمعیت نسبت به ایشان ابراز احساسات می‌شد بالای منبر رفته و با اشاره به آیات قرآن و احادیث در باب معاضدت و کمک و همراهی به مسلمین جهان، از مسلمانان ایران تقاضای نمود با کمال متانت و انضباط دست به تظاهرات بزنند...»

این آغاز موضع‌گیری رسمی و علنی آیت‌الله فلسفی علیه رژیم صهیونیستی است که تا زمان ممنوع‌المنبر شدن وی این روند ادامه دارد.

اما این تنها موضع گیری وی علیه رژیم صهیونیستی نبود. در سندی به تاریخ 1348/6/2 با توجه به مواضع ضد صهیونیستی آیت‌الله فلسفی در مسجد ارک و با اشاره به آتش زدن مسجدالاقصی توسط اسرائیل آمده است فلسفی در این مراسم اظهار داشت: «ما نمی‌توانیم در مقابل تجاوزی که به یکی از اماکن مقدس مذهب ما صورت گرفته ساکت بمانیم».

گزارش ساواک از موضع‌گیری آیت‌الله فلسفی علیه رژیم صهیونیستی در سال 48

از این‌رو آیت‌الله فلسفی نه تنها در تهران که در سفرهای خود نیز پرده از ماهیت رژیم صهیونیستی بر می‌دارد. به طور مثال می‌توان به سخنرانی آیت‌الله فلسفی در شیراز اشاره کرد که یکی از مهم‌ترین سخنرانی وی علیه استعمار محسوب می‌شود. از این‌رو ساواک سند چند صفحه‌ای از سخنرانی ضد استعماری آیت‌الله فلسفی را گزارش می‌کند.

دراین گزارش که در تاریخ 1349/7/13 ارائه شده است آمده است: آقای فلسفی ضمن وعظ چنین اظهار داشته است: الان یهودی‌ها در فلسطین مال مسلمانان را برده اند و مسلمانان نمی‌توانند کاری بکنند... این یک جور استثمار و استعمار است. این کشورهای قلدر با زبان دم از آزادی می‌رنند و با عمل گلوی ملت‌های ضعیف را گرفته و خفه می‌کنند».

بعد از این مواضع ضدصهونیستی آیت‌الله فلسفی، هوشنگ نهاوندی، رئیس دانشگاه پهلوی، در گزارشی که به محمدرضا پهلوی و مقامات ساواک ارائه می‌دهد، می‌گوید:حجت الاسلام فلسفی ضمن انتقاد از دانشگاه پهلوی اظهار داشته که این دانشگاه پایگاه اسرائیل است.

همچنین رئیس ساواک شیراز در گزارش خود به حضور انبوه جمعیت در سخنرانی ایت‌الله فلسفی اشاره کرده و نگرانی خود را از احتمال بروز حوادث سوء ابراز داشته است.

همچنین سند دیگری از ساواک به تاریخ 1350/10/15 نمونه دیگری از افشاگری آیت‌الله فلسفی علیه رژیم صهیونیستی را روایت می‌کند.

***افشای توطئه‌های استکبارگران در دوران ملی کردن نفت***

همزمان با تکاپوی نیروهای ملی و مذهبی برای ملی کردن صنعت نفت ایران، امریکا و انگلیس به کارشکنی پرداختند. در چنین شرایطی آیت‌الله فلسفی به تبع دیدگاه استکبارستیزانه خود در مسجد امام خمینی کنونی به منبر رفت و با سخنرانی‌های خود پرده از توطئه آمریکا و انگلیس برداشت. 

آیت‌الله فلسفی در این باره در خاطرات خود می‌گوید: در سخنرانی‌های‌ ماه‌ رمضان‌ 1330 شمسی‌ در مسجد امام فعلی كه‌ يكی‌ دو ماه‌ بعد از روی‌ كار آمدن‌ دولت‌ مصدق‌ صورت‌ گرفت‌ و از راديو نيز پخش‌ شد، با استناد به‌ آيه‌ "ولن‌ يجعل‌ الله للكافرين‌ علی المؤمنين‌ سبيلا" به‌ شدت‌ برضد استعمار و استثمار بيگانگان‌ اعم‌ از انگلستان‌، آمريكا و شوروی‌ و مطامع‌ آنان‌ صحبت‌ كردم‌ و بدون‌ اينكه‌ به‌ طور مستقيم‌ به‌ اقدامات‌ دولت‌ و حمايت‌های‌ آيت‌الله كاشانی‌ در امر نفت‌ اشاره‌ كنم‌، مردم‌ را به‌ ضرورت‌ حفظ‌ وحدت‌ و يگانگی‌ در برابر توطئه‌های‌ بيگانگان‌ متوجه‌ ساختم‌ و اهميت‌ اعمال‌ حاكميت‌ دولت‌ و مردم‌ ايران‌ را بر منابع‌ كشور يادآور شدم.»‌[2]

روزنامه کیهان در تاریخ 3 تیر 1330 درباره تأثیر مواضع استکبارستیزانه آیت‌الله فلسفی در بین مردم در ماه مبارک رمضان آن سال نوشت: «به طوری که خبرنگاران ما از شهرستان‌ها می‌نویسند و از تهران نیز نامه‌هایی در این‌باره برای ما فرستاده‌اند، سخنرانی‌های واعظ شهیر آقای فلسفی تأثیر شگرفی در بین مردم بخشیده است. مخصوصا مطالبی که درباره مبارزه با بیگانه‌پرستی ایراد می‌نماید بی‌نهایت در مردم مؤثر واقع شده است و همه جا نسبت به دسایس بیگانگان و بیگانه‌پرستان ابراز تنفر و انزجار می‌گردد.»

***امریکا ستیزی آیت‌الله فلسفی***

با توجه به گزارش‌های شهربانی و همچنین اسناد ساواک، پرده‌بردای از ماهیت استکباری امریکا هموراه یکی از موضوعات مورد بحث آیت‌الله فلسفی در منابر بود، به طور مثال در گزارشی از ساواک به تاریخ 1337/10/24 ضمن اشاره به منبر آیت‌الله فلسفی و مواضع او و همچنین انفعال مجلس پهلوی در مقابل امریکا و انگلیس آمده است: آقایان این ممکت، مملکت امریکا و روسیه و انگلیس نیست این مملکت، مملکت مسلمین است و تمام قوانین آن باید طبق آیین جعفری باشد.

همچنین سندی به تاریخ1338/12/13 حاکی از مواضع ضد آمریکایی آیت‌الله فلسفی دارد. در این سند آمده است آیت‌الله فلسفی در این مراسم اظهار داشت: «چون.. تربیت آن‌ها از روی اصول نبوده است روی این اصل دانشمندان آنجا نوشته اند که عنقریب است که امریکا از لحاظ ملت سقوط نماید؛ مثل مملکت ما.»

همچنین در این گزارش ساواک آمده است: هنگام موعظه فلسفی جمعیت زیادی به مسجد حاج سید عزیزاله روی می‌آورد که علاوه بر صحن مسجد و شبستان‌ها و پشت بام‌ چندین هزار نفر هم در اطراف مسجد به استماع سخنان ایشان می‌پردازند و شرکت کنندکان در سخنرانی فلسفی بالغ بر 12 هزار نفر تخمین زده می‌شود.

گزارش ساواک از مواضع ضد امریکایی آیت‌الله فلسفی

در گزارش دیگر از ساواک به تاریخ  1339/8/1 نقد سیاست رژیم پهلوی آمده است: «آخر مملکتی را که فلان هنرپیشه و یا رقاص آمریکایی مملکت گردان آن باشد چه توقعی دارید؟!»

گزارش ساواک از آمریکا ستیزی آیت‌الله فلسفی

پس از سخنرانی معروف امام خمینی علیه تصویب لایحه کاپیتولاسیون، که به تبعید ایشان انجامید، علما روحانیون و توده‌های مذهبی، تبعید ایشان را به اشاره امریکا دانستند؛ از این‌رو انتقاد از سیاست‌های تجاوزکارانه امریکا در جهان به ویژه در ویتنام از موضوعات عمده سیاسی وعاظ و در رأس آن‌ها آیت‌الله فلسفی در منابر بود.

در ایام تبعید امام به ترکیه و توقف ایشان در نجف اشرف، رژیم پهلوی با فشار بر روحانیون از آنان خواست تا در مورد سه موضوع: امریکا، رژیم صهیونیستی و در مورد شخص محمدرضا پهلوی سکوت اختیارکنند و هیچ‌گونه موضع‌گیری منفی نداشته باشند.

آیت‌الله فلسفی در کتاب خاطرات خود نیز ضمن اشاره به فعالیت‌هایش در این زمان می‌گوید: در قضیه امریکایی‌ها و صهیونیست‌ها، به طور غیر مستقیم و به وسایلی به من تذکر داده می‌شد که اوضاع و احوال مملکت به گونه‌ای است که یک کلمه انتقاد درباره امریکا و صهیونیست‌ها نمی‌توان کرد.

اما آیت‌الله فلسفی ضمن حمله به سیاست رژیم پهلوی به مبارزات خود علیه امریکا ادامه می‌داد. در اسناد ساواک در 1344/1/31 آمده است: آقای فلسفی آدم‌کشی‌های امریکا در ویتنام را تقبیح و محکوم کرد.

سند دیگر ساواک به تاریخ  1344/12/1 با توجه به امریکا ستیزی آیت‌الله فلسفی می‌گوید: در اتحادیه وعاظ و اهل منبر وابسته به فلسفی تصمیم گرفته‌اند که در منابر به سیاست امریکا حمله شود و چند روز است در منابر، از طرف وعاظ این تصمیم عملی شده و در جلسه بعد از ظهر روز  1344/11/27  که مجلس فاتحه یکی از وعاظ قدیمی در مسجد ارک برگزار شده اعتماد زاده وعاظ به اتفاق فلسفی به مجلس مزبور آمدند و اعتمادزاده منبر رفت و به امریکایی‌ها رسما حمله کرد و با عباراتی روشن و بدگویی نموده و این تصمیم روی این جهت گفته شده که حوادث اخیر ایران و منکوب ساختن روحانیون را در اثر سیاست امریکا می‌دانند و در جلسات خود گفته‌اند حال که در قضایای جنگ ویتنام سیاست امریکا در دنیا مورد انتقاد قرار گرفته، موقعیت دارد ما هم برای تضعیف سیاست مزبور به این اقدام دست بزنیم.

*گزارش ساوک از امریکا ستیزی آیت‌الله فلسفی

پس از این‌گزارش، رئیس کل ساواک، در نامه‌ای خواست به آقای فلسفی اعلام کنند که او دیگر حق صحبت در امور سیاسی را ندارد.

مواضع ضد استکباری آیت‌الله فلسفی باعث شد افکار عمومی امریکا نیز به تحلیل مواضع او بپردازد. آیت‌فلسفی در بیان خاطرات خود در این‌باره می‌گوید: «به‌ فضل‌ الهی‌ منبرهای‌ انتقادی‌ من‌ انعكاس‌ گسترده‌ای داشت‌... يك‌ نمونه‌ از انعكاس‌ منبرم‌ را وقتي‌ شنيدم‌ برای‌ خودم‌ جالب‌ بود... شخصي‌ به‌ نام‌ مهدی‌ نمازی‌ در تهران‌ نمايندگی‌ فروش‌ اتومبيل‌ شورلت‌ داشت‌. مرد ديگری‌ به‌ نام‌ محمد نمازی هم‌ در امريكا سكونت‌ داشت‌ و مشغول‌ تجارت‌ بود. قبل‌ از سال‌ 1330 شمسی روزی مهدی نمازی‌ به‌ من‌ گفت‌: آقا! محمد نمازی به‌ ايران‌ آمده‌ و ميل‌ دارد شما را ببيند. [در آن دیدار] محمد نمازی، به‌ من‌ گفت‌: فلانی‌! اولين‌ بار است‌ كه‌ شما را می‌بينم‌، ولی‌ در امريكا سخنان‌ شما را می‌خواندم‌. تعجب‌ كردم‌ و گفتم‌: در امريكا سخنان‌ مرا می‌خوانيد؟ گفت‌: بله‌. گفتم‌: چطور؟ گفت‌: وزارت‌ خارجه‌ امريكا نشريه‌ای‌ دارد كه‌ بخشی‌ از آن‌ شامل‌ گزارش‌های‌ كوتاهی‌ است‌ كه‌ نمايندگان‌ امريكا از سراسر دنيا درباره‌ كشورها می‌فرستند، مثلاً در اين‌ گزارش‌ها می‌نويسند مردم‌ به‌ چه‌ چيزی‌ توجه‌ دارند؟ درباره‌ ايران‌ كه‌ مطلب‌ می‌نوشتند بعضی‌ مواقع‌ درباره‌ منبرهای‌ شما بود...[3] 

1- مرکز بررسي اسناد تاريخي وزارت اطلاعات،زبان گوياي اسلام، ج 9، 1378، ص 15