موضع آمریکا بعد از فتح خرمشهر چه بود؟

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ بعد از فتح خرمشهر توسط رزمندگان اسلام که پیروزی بزرگی محسوب می‌شد، آمریکا به عنوان مهم‌ترین حامی رژیم بعث عراق، به اتخاذ موضعی که برخاسته از ترس و نگرانی بود دست زد. در جلد بیست و دوم از مجموعه «تقویم تاریخ دفاع مقدس» که با عنوان «و خدا خرمشهر را آزاد کرد» توسط موسسه فرهنگی هنری مرکز انقلاب اسلامی منتشر شده است درباره مواضع آمریکا بعد از فتح خرمشهر می‌خوانیم: با آغاز عملیات بیت‌المقدس، اظهارات مقام‌های آمریکایی نشان دهنده افزایش نگرانی‌های آنها از پیروزی‌های ایران بود. چنان که هیگ (وزیر خارجه وقت آمریکا) در دیدار با مقام‌های ترکیه گفت: «پیروزی ایران در جنگ، نگرانی‌های عمیقی را در خاورمیانه به وجود خواهد آورد.» در این زمینه روزنامه واشینگتن پست نیز به نقل از مقامات آمریکایی نوشت: «نگرانی آمریکا و کشورهای منطقه این است که ایران پس از پیروزی، تشویق شده و می‌خواهد جنگ را به داخل خاک عراق بکشاند.» موضوع از این نیز فراتر رفت و کاسپار واینبرگر (وزیر دفاع وقت آمریکا) به طور رسمی اعلام کرد: «پیروزی ایران در جنگ با عراق، به نفع آمریکا نخواهد بود.»

بی تردید، مهار نتایج و تأثیرات پیروزی‌های نظامی ایران و جلوگیری از شکست‌های متعدد عراق، محور ثقل تلاش‌های آمریکا در آستانه فتح خرمشهر و پس از آن بود. در چنین اوضاعی، آمریکایی‌ها تحولات ناشی از پیروزی‌های اخیر ایران را بسیار مهم ارزیابی می‌کردند. وزیر خارجه وقت آمریکا به دلیل همین نگرانی‌ها، در اجلاس ناتو در لوکزامبورگ، با متحدان اروپایی آمریکا در این زمینه، بحث و گفت‌وگو کرد.

بر پایه اطلاعات محرمانه سازمان جاسوسی آمریکا، بعد از فتح خرمشهر «نیروهای عراقی در مرز از هم پاشیدگی قرار داشتند و آمریکا نمی‌توانست از کنار این مسئله، به سادگی بگذرد.» از این رو بود که وزیر خارجه آمریکا با اشاره به استراتژی جدید و ابتکار عمل دیپلماتیک کشورش مدعی شد: «آمریکا برای حفظ صلح خاورمیانه، دست به سه ابتکار دیپلماتیک خواهد زد. اگر بخواهیم به یک نظم مسالمت‌آمیز بین‌المللی امیدی داشته باشیم، باید وقایع خاورمیانه را شکل دهیم و اکنون لحظه ورود آمریکا در خاورمیانه است. آمریکا برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق، فعال کردن مذاکرات خودمختاری فلسطین، رفع تهدید از آغاز جنگ حد و مرزی لبنان و اسرائیل، اقدام خواهد کرد.»

آمریکایی‌ها درحالی پایان بخشیدن به جنگ ایران و عراق را محور فعالیت‌های خود قرار داده بودند که به دلیل نگرانی از پیروزی‌های ایران، بخشی از تلاش‌های خود را برای تقویت و حمایت از عراق متمرکز می‌کردند. در این راستا براساس تصمیم متخذه از سوی سنای آمریکا هرگونه مانعی برای کمک‌های اقتصادی و نظامی به عراق از میان برداشته شد.

البته واضح بود که تمایل آمریکا به برقراری آتش بس به معنی پایان عادلانه جنگ نبود، بلکه ادامه جنگ و پیروزی ایران بر عراق، بر ضد منافع آمریکا بود و تنها راه تأمین منافع آمریکا، پایان جنگ بدون برتری ایران بود. در این باره، وزیر دفاع وقت آمریکا تأکید کرد: «ما خواهان آن هستیم که این جنگ به طریقی پایان یابد که ثبات منطقه را برهم نزند، چون پیروزی ایران در جهت منافع ملی ما نخواهد بود».

بنابراین، استراتژی جدید آمریکا نه تنها دورنمای روشنی را برای برقراری صلح و ثبات در منطقه ترسیم نمی‌کرد، بلکه با هدف نادیده گرفتن حقوق ایران همراه با حمایت همه جانبه از عراق، پی گیری می‌شد. در این مرحله، تلاش‌های دیپلماتیک آمریکا با هدف کنترل پیروزی‌های ایران و حمایت از عراق طی تماس با برخی از کشورهای عربی هم ادامه یافت. آمریکایی‌ها در تماس با کشورهای اسلامی، ضرورت مهار فعالیت‌های نظامی ایران را یادآور شدند. در این حال، راديو لندن اعلام کرد: آمریکا درصدد کسب حمایت کشورهای اسلامی مانند پاکستان، ترکیه، مالزی، اندونزی و الجزایر است.