مروری بر فعالیت‌های ضدآمریکایی آیت‌الله شهید سعیدی
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی- امین خدابخشی؛ در دوران نهضت اسلامی، مبارزه با آمریکا به عنوان استکبار جهانی، خط سیر اصلی مبارزه را ترسیم می‌کرد و روحانیون آگاه با راهبری امام خمینی، در این مسیر گام برمی‌داشتند. آیت‌الله سیدمحمدرضا سعیدی از جمله این روحانیون پیشگام بود که در «آمریکاستیزی» و «ضدیت با استکبار جهانی» شهره بود.
با شروع نهضت اسلامی و تشدید فعالیت‌ها و کارشکنی‌های امریکاییان در وابسته کردن هرچه بیشتر کشور، مواضع سرسختانه آیت‌الله سعیدی در افشای چهره امریکا رنگ جدی‌تر به خود گرفت به‌طوری که به دنبال همین سازش‌ناپذیری وی و در قضیه ورود سرمایه‌گذاران آمریکایی به ایران، با انتشار اعلامیه‌ای، علما، مراجع و مردم را دعوت به مبارزه نمود.
در ادامه به مرور مواضع و فعالیت‌های ضدامریکایی آیت‌الله سعیدی می‌پردازیم.
موضع‌گیری علیه کاپیتولاسیون
با آغاز نهضت اسلامی و موضع‌گیری امام خمینی علیه امریکا، آیت‌الله سعیدی نیز به صفوف مقدم مبارزه علیه استکبار جهانی پیوست. وی به تبعیت از روند نهضت اسلامی علیه فعالیت امریکایی‌ها در ایران به شدت موضع گرفت و در موضوع «کاپیتولاسیون» علیه مستشاران امریکایی اقدامات موثری انجام داد. او در نخستین گام با درک مقاصد و اهداف امام، به ترویج اندیشه سیاسی ایشان پرداخت. آیت‌الله سید حسین موسوی تبریزی درباره فعالیت‌های آیت‌الله سعیدی علیه اقدامات امریکاییان در کشور در آن برهه حساس تاریخی می‌گوید: «مرحوم سعیدی از طریق چاپ و نشر جزوه‌هایی دربارهموضوعات مختلف سیاسی به تبلیغ علیه رژیم می‌پرداخت. از موضوعاتی که ایشان دریکی از جزوه‌هایش مطرح و تحلیل کرده بود، مسأله کاپیتولاسیون و مصونیت مستشارانامریکایی در ایران بود. این جزوه که تقریباً در 50 صفحه تنظیم شده بود در قم و سایرشهرها توزیع شد که واکنش و برخورد شدید ساواک را به دنبال داشت به طوری که درهر کتابفروشی که این جزوه را می‌دیدند صاحبش را دستگیر و زندانی می‌کردند.»
دعوت به مبارزه با امریکا
یکی دیگر از شیوه‌های مبارزاتی آیت‌الله سعیدی علیه استکبار جهانی، استفاده از ظرفیت منابر بود. او در سخنرانی‌های خود مستقیما سیاست‌های آمریکا را مورد نکوهش قرار می‌داد. در یکی از این سخنرانی‌ها، او در تاریخ 31 تیر 1345 در مسجد امام موسی بن جعفر(ع) بر امریکا می‌تازد و می‌گوید: «آمریکای استعمارگر در دست یهودی‌ها اداره می‌شود و خود جانسون هم یهودی است. ببینید در ویتنام چطور آزاد‌ی‌خواهان را به نام آن که می‌خواهند صلحی برقرار نمایند قتل‌عام می‌کنند؟ به چه طرز فجیعی مردم را نابود می‌کنند. باید این دشمنان بشر را شناخت… ما باید برای مبارزه کردن تشکیلات داشته باشیم و درس مبارزه و دفاع از کشور و دین و علمای دین و مراجع تقلید را یاد بگیریم».
شدت تأثیر سخنان آیت‌الله سعیدی بر روی مردم، ساواک را مجبور به واکنش می‌کند به طوری که گزارشگر ساواک در گزارشی در همین روز می‌نویسد: «صبح روز 31 /4/ 1345 سید محمدرضا سعیدی پیشنماز مسجد موسی بن جعفر(ع) واقع در خیابان غیاثی، شدیدا و صریحا به دولت ایران و رئیس جمهور امریکا و حتی در اشارات به شاهنشاه آریامهر حمله نمود و اظهار داشت آقای روح‌الله خمینی سه سال پیش این جنایت‌کار (جانسون) را به ما معرفی کرد ولی دولت ایران مرجع عالیقدر ما را به زندان محکوم کرد.» گزارشگر ساواک در ادامه گزارش خود می‌افزاید: «سعیدی ضمن سخنان خود مردم را به مبارزه دعوت کرده و آنها را تحریک می‌نمود.»
موضع‌گیری علیه سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها در ایران
روز هفتم ارديبهشت‌ماه 1349 در روزنامه‌هاي ايران اعلام شد، راكفلر و لیلیانتال به منظور بررسي امكانات سرمايه‌گذاري در ايران به اتفاق بزرگ‌ترين سرمايه‌گذاران آمريكا به تهران مي‌آيند. بنابر مندرجات روزنامه کیهان در 7 اردیبهشت 1349 سرمايه‌گذاري در رشته‌هاي توريسم، منابع جنگلي، كشت و صنعت، ايجاد شبكه توزيع و صنايعي مانند پتروشيمي، موضوع كنفرانس بود كه 35 سرمايه‌گذار آمريكايي در آن شركت مي‌كردند.
هجوم سرمايه‌داران آمريكايي در ارديبهشت 49 به ايران، به حدي گسترده و سنگين بود كه استقلال اقتصادي و سياسي ايران را به كلي در معرض سقوط و نابودي قرار مي‌داد. در همین زمان اعلاميه تاريخي حوزه علميه قم انتشار يافت.
آیت‌الله سیدمحمدرضا سعیدی علاوه بر اینکهیکی از امضاکنندگان اعلامیه فوق بود، در توزیع آن در میان قشرهای مختلف مردم نیز نقش مؤثری داشت. وی پیش از این، طییک سخنرانی به تاریخ 18 اردیبهشت 1349 در مسجد امام موسی‌بن‌جعفر(ع) اعلام داشته بود: «...قرار است 35نفر از امریکاییان به ایران آمده و در این مملکت سرمایه‌گذاری کنند. آیا می‌دانید که این استعمارگران و یارانشان چه تصمیماتی دارند و چه ظلم‌هایی خواهند کرد؟...»
تحلیل‌گر ساواک با استناد به این سخنان، درباره نقش آیت‌الله سعیدی در تهیه اعلامیه فوق گزارش داد:«به طوری که استنباط می‌شود، سید محمدرضا سعیدی اعلامیه مذکور را تهیه و توزیع نموده و چنانچه شخصاً این کار را نکرده باشد، همکاری وی در تهیه و پخش آن مسلم به نظر می‌رسد، زیرا اولاً مفاد سخنرانی مشارالیه به مضمون اعلامیه موصوف هماهنگی کامل دارد و مردم را دعوت به قیام علیه سرمایه‌داران آمریکایی در ایران نموده است. ثانیاً تجلیل از آیت‌الله خمینی در اعلامیه مورد بحث با تمجید سعیدی در سخنرانی خود از مشارالیه توافق داشته و تاکنون سابقه نداشته که در اعلامیه، فتوای مرجع تقلید نقل گردد، به ویژه آنکه فتوای مذکور، از کتاب تحریرالوسیله که همواره مورد استنادسعیدی است و قسمت‌های حاصل آن را به فارسی ترجمه و چاپ و منتشرساخته، است...»
علاوه بر این آیت‌الله سعیدی در تاریخ 18 اردیبهشت همان سال، به تنهایی نامه‌ای در اعتراض به نفوذ غارتگران غربی خطاب به علماء و روحانیون منتشر کرد که به واقع جامعه روحانیت ایران را تکان داد. در بخشی از اطلاعیه یاد شده آمده بود: «...و به حقیقت سوگند این مسئله مصیبتی است که مسائل دیگر مانند امتیاز تنباکو و کاپیتولاسیون و ... در برابر آن ناچیز و کوچک است. شگفتا چگونه سکون و سکوت در این حادثه بنیان کن برگزیده‌اید؟ ...امروز روز اعتراض و فریاد است. نه یک فریاد بلکه با فریادها و اعتراضات مکرر و پی در پی آنچه برعهده دارید ادا کنید.»
حجت‌الاسلام سیدمحمد سعیدی فرزند آیت‌الله سعیدی در این باره می‌گوید: «...بعد از اینکه خبر ورود سرمایه‌گذاران امریکایی به ایران در روزنامه‌ها منتشر شد، پدرم اعلامیه‌ای علیه این اقدام نوشت. اعلامیه بسیار حساس و تندی بود. قبل از نوشتن این اعلامیه، ایشان سفری به قم کرد و با برخی از آقایان تماس گرفت و تصمیم‌شان این بود که اعلامیه‌ای نوشته شود و چند تن از علما و روحانیون مشترکاً آن را امضا کنند. معلوم بود که کار بسیار حساس و سنگین است و بعضی از آقایان به همین جهت موافقت نکردند. آقای منتظری یک بار در مصاحبه‌ای که من هم آن راشنیدم گفت: آقای سعیدی از جمله کسانی بود که به قم آمد و پیشنهاد نوشتن یک اعلامیه علیه سرمایه‌گذاران امریکایی را داد. من به ایشان گفتم: اعلامیه‌هایی که شما نوشته‌اید، نزد 9 نفر دیگر هم از آقایان علما ببرید، اگر آنها امضا کردند، من دهمین نفر خواهم بود، اما او رفت و دیگر خبری از او نبود. بعداً فهمیدم که خودش به تنهایی اعلامیه را امضا و چاپ کرده و شخصاً هم آن را توزیع نموده است...»
همین اقدامات و موضع‌گیری‌های آیت‌الله سعیدی بود که موجب شد ساواک در تاریخ 11 خرداد 49 وی را دستگیر و به زندان قزل قلعه منتقل کند و کمتر از ده روز بعد یعنی در تاریخ 20 خرداد همان سال وی را در زندان زیر شدیدترین شکنجه‌ها به شهادت برساند.
فرزند شهید آیت‌الله سعیدی علت شهادت پدرش را همین مواضع ضد امریکایی ذکر می‌کند و می‌گوید: «[وقتی] اعلامیه تند پدرم علیه سرمایه‌گذاران امریکایی توزیع شد، ساواک را به شدت عصبانی کرد به این جهت ماموان ساواک در روز [یازدهم] خرداد ماه 49 به خانه‌مان ریختند و آنچه کتاب و اسناد و مدارک بود غارت و پدرم را دستگیر کردند و به زندان قزل قلعه بردند و تا روزی که ایشان را به شهادت رساندند، اجازه هیچ‌گونه ملاقاتی را به اعضای خانواده‌اش ندادند».
بدین ترتیب آیت‌الله سیدمحمدرضا سعیدی که از همان نخستین سال‌های نهضت اسلامی در مسیر مبارزه با آمریکا گام برمی‌داشت و رژیم پهلوی را نیز به عنوان بازیچه آمریکا محکوم می‌کرد، در 20 خرداد 1349، به طرز مشکوکی در زندان به دست عوامل رژیم دست‌نشانده پهلوی به شهادت رسید.
