مروری بر خدمات حسنی مبارک به آمریکا
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ با ترور سادات، حسنی مبارک به ریاستجمهوری مصر رسید. مردی که به شدت خواستار اداره مصر طبق خواسته همیشگی ایالات متحده بود: متحد وفاداری که در مقابل ملیگرایی افراطی در جهان عرب مانع ایجاد میکرد. حسنی مبارک برای بیش از یک نسل قابل اعتمادترین متحد واشنگتن در خاورمیانه بود.
در بخشی از کتاب "مسیر منتهی به میدان التحریر" که توسط مؤسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شده است درباره خدمات حسنی مبارک میخوانیم: چند روز بعد از ترور سادات، وزیر خارجه الکساندر هیگ، نماینده رئیس جمهور ریگان در مراسم سادات نوشت که مطمئن است که دولت جدید مصر، معاهدات صلح با اسرائیل و مشارکت با ایالات متحده را حفظ خواهد کرد تا در مقابل تهدید شوروی و اقمارش مقاومت نماید. «نگرانی مهمی که به آن توجهی نشده بود و در مراسم تشییع سادات آشکار گردید، انزوای مصر در میان جهان عرب بود.»
هیگ احساس میکرد اگر موضوعاتی مانند قضیه اعراب و اسرائیل به عنوان موضوعات محلی مورد بررسی قرار گیرد، همزمان دولت میتواند روی مسئله دشوار خود، یعنی سیاست جدید جنگ سرد تمرکز نماید. این نگاه برای چند ماه غالب بود تا اینکه مقابله اسرائیل با یک پایگاه سازمان آزادی بخش فلسطین در لبنان به تبادل آتش توپخانهای، راکت و تهاجم اسرائیل انجامید.
با مجموعه حوادثی که رخ داد، هیگ به عنوان کسی که به سختی معتقد بود بایستی به اسرائیل اجازه داده شود کار خود را تمام کند به حاشیه رانده شد. در همان حال حسنی مبارک در یادداشتی که به واشنگتن پست فرستاد، درخصوص بحران لبنان، خواستار همدردی واشنگتن گردید.
ریگان در نامهای که در آن رهبر مصر را با عنوان "حسنی عزیزم" مورد خطاب قرار داده بود، ابراز کرد در این مورد با رهبران مصر هم عقیده است. او گفت: «در رابطه با این بحران که همهجانبه سد راه ما شده است، نیاز به یافتن راهحلی برای بحران فلسطین در همه ابعاد آن ضروری است. من تحت تأثیر این کلام شما قرار گرفتم که، بایستی تمام تلاش خود را انجام دهیم که همه امیدها برای صلح از بین نرود».
مصر تحت رهبری حسنی مبارک، تعهد ویژهای در همکاری با ایالات متحده برای مدیریت خاورمیانه داشت. لذا یک وابستگی طولانی و تاریخی درخصوص همکاری مصریها با سیا وجود دارد.
مبارک صلح سادات با اسرائیل را به رسمیت شناخت (صلحی که سران سایر کشورهای عربی در جریان روند مذاکراتش نبودند) و حمایت اجتماعی لازم را برای سیاستهای ایالات متحده در دیگر مناطق خاورمیانه بهخصوص درمورد ایران و عراق فراهم کرد.
حسنی مبارک، علیالخصوص، حمایت همه جانبهای از سیاست جرج دبلیو بوش در مبارزه با تروریسم داشت و در این راستا با سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) در اجرای طرح «بازگردانی مظنونین» همکاری گستردهای به عمل آورد. سازمانهای تحت امر وی مظنونینی را که برای «بازجویی» به مصر فرستاده میشدند را با استفاده از روشهایی که در هیچ جای دیگری مورد تائید نبودند (مثل شکنجه از طریق غرقسازی مصنوعی افراد مظنون و دیگر روشهای ظالمانه) بازجویی میکردند.
حسنی مبارک انتظار داشت که خدماتش جبران گردد، آن هم به بهترین وجه. در عوض این خدمات، ایالات متحده کمکهای نظامی گستردهای به ارزش حدود 1.5 میلیارد دلار در سال را برای مصر فراهم کرد، کمکهایی که بعد از اسرائیل در مرحله دوم قرار داشت و در مقابل به اصلاح سیاستهای داخلی مبارک امیدوار بود. به طور کلی چنین امیدهایی شکلی همانند نگرش دولت کلینتون به روابط هم جنسبازان در ارتش آمریکا به خود گرفت: " نه بپرس و نه بگو".
بعد از تبادل سالانه یک و نیم میلیارد دلار کمک نظامی برای مدت سه دهه در مصر، مبارک با حفظ معاهده صلح امضاء شده توسط سادات درسال 1979، خود را به یکی از رابطین اصلی ایالات متحده در ارتباط با سازمان آزادی بخش فلسطین تبدیل کرد و در رابطه با جنگ علیه ترور، که اساساً توسط جرج بوش بعد از حمله یازده سپتامبر راهاندازی شده بود، خدمات قابل توجهی به آمریکا ارائه نمود. بوش ادعا میکرد که به شهروندان آمریکایی و داراییهای آنها توسط جتهای ربوده شده حمله شده است، لذا به این بهانه مجوز لازم برای به دست آوردن اطلاعات از طریق برخی اقدامات از جمله شکنجه را نیز به دست آورد.
به خاطر خدماتی که مبارک برای ایالات متحده انجام میداد دولت او در رابطه با فشارهای سیاسی و عدم آزادی شهروندان مصری مورد انتقاد قرار نمیگرفت. مبارک خدمات خود را پاداشی غیر قابل دستیابی مینامید که ایالات متحده در تلاش بود با دادن کمکهای نظامی از جمله جتهای نظامی و سایر جنگافزارها آن را جبران کند.
سه دهه حاکمیت مبارک که با دیکتاتوری، فساد گسترده اداری و مالی و نارضایتی شدید اجتماعی همراه بود سبب شد پایههای لرزان حکومت وی با شروع اعتراضات مردمی در سال 2011 به سرعت متلاشی شود.
در پیامی که در 19 می 2009سفیر آمریکا مارگارت سکوبی به طور خلاصه از سی سال سیاست داخلی و خارجی حسنی مبارک به واشنگتن ارائه کرد، این طور آغاز شده بود: حسنی مبارک با وجود پیشرفتهای زیاد، بایستی ادامه قدرت خود را در انتخابات 2011 جستجو نماید. اما «انتخاب آزاد و منصفانه نخواهد بود، ...چرا که او دوست دارد تا زمان مرگ خود در مسئولیت بماند».
نگرانی دولت اوباما در قبال تحولات مصر از همان روزهای اول تظاهرات در ماه ژانویه آشکار شد. ایالات متحده به دلیل یک دوره باثباتی که در مصر با کمک حسنی مبارک ایجاد کرده بود با مشاهده مسیری که بعد از سقوط حسنی مبارک در مصر در پیش بود عصبانی بود و این یکی از مهمترین مواردی بود که در اسناد ویکی لیکس آشکار گردید.
یکی از نگرانیهای عمده آمریکا از دست دادن ارتشی بود که از زمان به قدرت رسیدن مبارک بیش از پنجاه میلیارد دلار در آن سرمایهگذاری کرده بود. انقلاب مردم مصر علیرغم میل آمریکا و غرب در مدت بسیار کوتاهی به پیروزی رسید و با سقوط مبارک، آمریکا یکی از بزرگترین متحدان خود در منطقه حساس و استراتژیک خاورمیانه را از دست داد.
کتاب «مسیر منتهی به میدان التحریر» اثر«لوید سی گاردنر» با ترجمه «حسین مولایی» توسط مؤسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شده است.
