سردرگمی رژیم پهلوی در برابر تاکتیک‌های مبارزاتی مردم در ایام محرم
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ با آغاز ماه محرم تظاهرات و گسترش تجمعات مردم بر علیه رژیم پهلوی رفته رفته افزایش پیدا کرد. تظاهرات شبانه در شب سوم، با وجود سردی شدید هوا همچون شب‌های اول و دوم ادامه یافت و حتی ریزش باران نیز باعث قطع آن نشد.
کتاب «محرم و انقلاب اسلامی ایران» یکی از آثار موسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی در بخش روزشمار محرم 1357 به تشریح حوادث روز سوم محرم سال 1357 پرداخته است که در ادامه از نظر می‌گذرد.
دولت برای زیر سوال و ایجاد شبهه در تظاهرات شبانه و بانگ‌های الله اکبر مردم، در روز سوم محرم اعلام کرد که این فریادها و صداهای تیر اندازی از پیش بر روی نوار ضبط شده است و با استفاده از دستگاه مخصوص و برای ایجاد یک جنگ روانی پخش می‌شود.
اما مردم در پاسخ به این ادعای واهی رژیم، ضمن تکرار سر دادن بانگ تکبیر در پشت‌بام‌ها، با سردادن شعارهایی همچون، «ازهاری بیچاره باز هم بگو نوارِ، نوار که پا نداره» به ادعای او پاسخ دادند. جالب آن که شخص شاه نیز این ادعای ازهاری را باور و در دیدار با احسان نراقی، از مشاوران خود، آن را مطرح کرد. اما احسان نراقی او را از واقعیت ماجرا آگاه کرد. وی در جواب شاه که گفت: «ارتشی‌ها به من گفته‌اند که تظاهرکنندگان برای آنکه صدای‌شان بهتر به گوش برسد، از نوارهای کاست استفاده می‌کنند» گفت: «اعلیحضرت، این حرف دلیلی دیگر است بر اینکه، این نظامیان بیچاره حقایق را نمی‌بینند. از شما چه پنهان که خود من همراه خانواده‌ام چهار شب است، به پشت‌بام می‌رویم. می‌توانم به شما اطمینان دهم، در طول ربع ساعتی که صدای الله‌اکبر می‌آید، تمام شهر تهران یکپارچه می‌لرزد، گوئی به اقیانوس متلاطم تبدیل شده است...»
محرم؛ آخرین مرحله نهضت اسلامی
در روز سوم محرم برابر با 13 آذر در خیابان‌های تهران تظاهرات بود. حرکت و تظاهرات خودجوش و گسترده مردمی موجب عقب‌نشینی رژیم از برخی طرح‌هایش شد تا شاید با دادن یک سری آزادی‌های محدود جلوی گسترش روزافزون مبارزات را بگیرد.
امام خمینی در پیامی در اول آذر خطاب به ملت، اعلام کردند مردم در برپائی مجالس عزاداری خود اقدام کنند و نیازی به گرفتن اجازه از شهربانی و ساواک نیست. مردم نیز این رهنمود امام را به گوش جان خریده و در برگزاری و برپائی مراسم عزاداری به صورت مستقل عمل کردند. در یکی از گزارش‌های مأموران ساواک درباره این اقدام مردم اینچنین آمده است:
«برابر اعلام شهرداری ری و شمیران تاکنون کسی برای کسب اجازه برای برگزاری مجلس عزادری به کلانتری‌ها مراجه نکرده و احتمال داده برخی بدون کسب اجازه اقدام به برگزاری مراسم عزادری کند و حتی در شهرستان کرج فرم‌هائی تهیه شد که از درخواست‌کننده مراسم عزاداری تعهد گرفته شود. و بر اساس آن برای دو منزل شخصی و مسجد کوی کارخانه ریسندگی و بافندگی فخر ایران در هشتگرد مجوزهائی صادر شد. این در حالی بود که در گزارش آمده که در روز 11 آذر مجالس سینه‌زنی توام با تظاهرات ضد حکومت بدون گرفت اجازه در مسجد اعظم ده کرج و خیابان ساسانی تشکیل شده که فرماندار نظامی در آنجا حاضر و دستور تعطیلی آن را داده است.
از طرف دیگر امام خمینی در نوفل لوشاتو در مصاحبه‌هایی که با خبرنگاران خارجی داشتند از تاثیر قاطع مراسم عزاداری ماه محرم در گسترش مبارزات و سرنگونی حتمی رژیم، سخن گفتند. ایشان در مصاحبه با خبرنگار رادیو لوکزامبورگ در جواب سوال این خبرنگار که پرسید چرا محرم از نظر این مبارزات، اینقدر مهم است؟ و آیا تصور می‌فرمایید که در طی محرم، این مبارزه علیه شاه به نهایت خودش برسد؟ فرمودند: «محرم ماهی است که عدالت در مقابل ظلم و حق در مقابل باطل قیام کرده و به اثبات رسانده است که در طول تاریخ، همیشه حق بر باطل پیروز شده است. امسال در ماه محرم، نهضت حق در مقابل باطل تقویت می‌شود. من امیدوارم که نهضت اسلامی ایران، در این ماه محرم مراحل آخر خود را طی کند.»
