روایت نماینده آمریکا از گام نهایی توافق برجام/ توئیتی که «کارت‌های ایران را رو کرد»

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ 23 تیر ماه سالگرد امضای توافقنامه هسته‌ای ایران و کشورهای 5+1 موسوم به برجام است. وندی شرمن مذاکره‌کننده ارشد امریکایی و یکی از شاهدان عینی ماجرا روایت خود از مذاکرات برجام را منتشر ساخته است.

در بخشی از این کتاب که با عنوان «من ترسو نیستم» توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی ترجمه و منتشر شده است آخرین لحظات از امضای توافق برجام را اینگونه روایت می‌کند:

دوشنبه، 13 ژوئیه روز بیست و ششم در هتل کوبورگ بود. در ابتدای شب، روس‌ها و رهبران گروه اتحادیه اروپا به سوئیت وزیر خارجه در کوبورگ جان کری آمده بودند تا در مورد معدود موضوعات باقی‌مانده صحبت کنند. جان کری به‌صورت رسمی در هتل ایمپریال ساکن شده بود اما او هنوز هم به خاطر افتادن از دوچرخه که 6 هفته قبل در ژنو اتفاق افتاده بود درد می‌کشید. او به همین دلیل اتاقی در هتل کوبورگ به‌عنوان یک پناهگاه در عقب جبهه گرفته بود که می‌توانست در زمانی که از مذاکرات آزاد می‌شود، کارهای درمانی پایش را انجام دهد و درمان‌های فیزیکی را انجام دهد یا بدون اینکه به‌سختی خود را به عصای زیر بغل به هتل برساند، بتواند به‌صورت امن با کاخ سفید صحبت کند. از زمانی که رسیده بود، اتاق این هتل به محلی برای مذاکره تبدیل شده بود.

همان‌طور که روس‌ها و کری صحبت می‌کردند، ظریف خسته و محافظه‌کارانه از راه رسید. بحثی آغاز شد. تا این زمان، ازنظر ما واقعاً مسئله مهمی بر سر راه رسیدن به توافق وجود نداشت. ما تنها منتظر بودیم که ظریف بگوید معامله انجام شد. هر زمان که به گفته شدن این جمله از سوی او نزدیک می‌شدیم گویی تمام زندگی‌اش پیش چشمانش می‌آمد و مسئله دیگری را پیش می‌کشید. به‌زودی مشخص شد که او در اتاق شلوغی که تمام وزرای خارجه نیز به جمع اولیه ملحق شده بودند و مدیران سیاسی نیز در حال تماشا کردن آن‌ها بودند، به نتیجه نمی‌رسد. پیشنهاد کردم که همه ما از اتاق خارج شویم و درنهایت چهار فرد اصلی؛ کری، موگرینی، لاوروف و ظریف باقی ماندند تا به نتیجه برسند.

من در همان نزدیکی در اتاق جلسه‌ای که در پایین سالن وجود داشت ایستادم و انتظار داشتم که آن‌ها نیز به‌زودی به آن اتاق بیایند. در آنجا به همراه من ارنی مونیز، وزیر انرژی، راهنمای هسته‌ای تیم، جیم تیمبی و متخصص تحریم‌ها کریس بکمیر حضور داشتند. همه ما آماده بودیم تا به نکات فنی در لحظات پایانی پاسخ گوییم. در آنجا درعین‌حال راب مالی و جان فاینر، رییس کارکنان و رییس سیاست گذاری جان کری نیز حضور داشتند. جان و راب در راهروی سالن بالا و پایین می‌رفتند و منتظر هر نشانه‌ای بودند که بگوید معامله انجام‌شده است.

البته موضوعات لحظه آخری هم همچنان وجود داشت. لاوروف سعی داشت ظریف را تحریک کند و درحالی‌که کری به همراه موگرینی سعی داشتند در سوئیت کری به سمت پایان دادن مذاکرات بروند، او نیز برای چندمین بار از ظریف پرسید که آیا وزیر امور خارجه ایران قدرت معامله کردن را دارد یا نه. ظریف شخصاً جواب داد که به زمان بیشتری نیاز دارد و بعد به‌صورت ناگهانی به سمت در رفت. کری از عصایش کمک گرفت تا راه ظریف را ببندد و  از او خواست که در اتاق باقی بماند. ظریف باید درک می‌کرد که لاوروف داشت میزان نارضایتی و خستگی همه افراد را بیان می‌کرد. اما آن لحظه برای شفاف کردن همه چیزهایی که ما به دنبالش بویدم، کارآمد واقع شد. ظریف دیگر زمانی نداشت و نمی‌توانست جایی برود. یا شاید هنوز وقت به پایان نرسیده بود. در این هنگام کری به‌یک‌باره لنگان‌لنگان با عصایش از سالن گذشت و به سمت اتاق جلسه‌ای رفت که همه ما در آن جمع شده بودیم و بیان کرد که ظریف به چیز دیگری نیاز دارد؛ این جمله، جمله‌ای آشنا برای ما به معنی خودداری ظریف از رسیدن به توافق نهایی بود.

من صبر از کف داده بودم و بااین‌حال مقاومت کردم. روز قبل، رییس جمهور روحانی، توئیت کرده بود که معامله در حال انجام شدن است. با وجود اینکه او به سرعت توئیت خود را پاک کرد، اما کارت‌های ایران را در نهایت نمایش داده بود. آن‌ها نمی‌توانستند به‌راحتی در این لحظه زیر معامله بزنند.

اما من در اتاق نبودم و کری در اتاق بود و او بهتر از هر کسی می‌دانست که به چه چیزهایی نیاز داریم. کریس فهرستی از افراد و شرکت‌هایی را در دست داشت که می‌توانستیم به فهرست تعلیق تحریم‌ها اضافه کنیم. در هر مذاکره‌ای، هوشمندانه است که برخی از امتیازات کوچک را همچنان پیش خود نگه دارید تا در پایان کار بدون اینکه هزینه زیادی بپردازید، بتوانید از آن‌ها استفاده کنید. کریس برگه‌ای به دست کری داد و او لنگان‌لنگان به سمت اتاق بازگشت. چند دقیقه بعد، کری دوباره در آستانه در ظاهر شد و گفت که کار تمام شده است.

از همه مهم‌تر و کاری که باید به سرعت انجام می‌گرفت این بود که باید 110 صفحه قرارداد را می‌خواندیم تا مطمئن شویم همه چیز در سند موجود است. هیئت اتحادیه اروپا سرانجام خودکار به دست گرفت و بر روی متن توافق شروع به کار کردن کرد که بدین معنی بود که سرانجام می‌خواهد مسئولیتی برای تدوین قرار داد نهایی قبول کرده و گروهی را در اتاق کنفرانس هتل کوبورگ مستقر کرد تا خط به خط توافق را بخوانند. همه هیئت‌های دیگر نیز به آن‌ها پیوستند و شب‌نشینانی را به وجود آوردند که بر روی متن توافق کار کنند.

تا روز 14 ژوئیه رسیدن به توافق و ایجاد شدن برنامه جامع اقدام مشترک به رسانه‌ها اعلام نشد. ما به رسانه‌ها پیام فرستادیم که در هتل کوبورگ تجمع نکنند و به کمپ سازمان ملل در کناره رود دانوب بروند. برای حفظ سنت‌های سازمان ملل، همه شرکت‌کنندگان در این توافق، پشت میز بیضی‌شکلی نشستند و دستیارانشان نیز پشت سر آن‌ها قرار گرفتند. هیئت ایرانی نیز هسته اصلی گروه خود را در یک طرف نگه داشته بود. و ظریف در بالای میز به همراه موگرینی حضور داشتند. باقی اعضای گروه 1+5 نیز در طرف مقابل میز همان‌طور که در سایر مذاکرات نیز تمرین کرده بودیم، به ترتیب حروف الفبا قرار گرفتند. این آرایش باعث شد کری در انتهای میز در کنار مونیز قرار گیرد. این به معنی اهمیت دادن به نقش مهم و حیاتی مونیز در مذاکرات بود.

اتاق کوچک بود و تنها جای یک یا دو دستیار بود که پشت سر صندلی‌های اصلی قرار بگیرند و به‌این‌ترتیب من و راب مالی پشت سر کری قرار گرفتیم. زمانی که منتظر رسیدن خبرنگاران بودیم، چینی‌ها شروع به گرفتن امضای تمام وزرای درگیر در مذاکرات روی کپی سند توافق شدند. بقیه هم به سرعت به آن‌ها ملحق شدند و هر کدام کپی سند خود را برای امضا کردن به وزرا دادند. به دلیل اینکه مراسم خاصی برای امضا کردن توافق در کار نبود (توافق‌ها امضا نمی‌شوند، معاهده‌ها امضا می‌شوند) این امضاها بیشتر به معنی این بود که همه ما در ایجاد این سند دخیل بوده و در زمان تصویب شدن آن حضور داشتیم.