نقش حوزه علمیه خرم آباد در پیوند مردم لرستان به نهضت امام خمینی

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ فعالیت سیاسی، مذهبی روحانیان سرشناس و چهره های برجسته مذهبی خرم آباد در قالب سازمانی هدف دار به نام "حوزه علمیه" نمود پیدا کرد. برجستگی‌های شخصیت پرنفوذ بنیانگذار حوزه علمیه خرم آباد - مرحوم آیت‌الله شیخ روح‌الله کمالوند خرم آبادی - نقش بزرگی در آوازه و تأثیر حوزه علمیه در نهضت روحانیون ایران داشت.

آیت الله کمالوند افزون بر نفوذ معنوی و اجتماعی در میان مردم لرستان، رابطه نزدیکی با مرحوم آیت‌الله بروجردی داشت و رهبری و نفوذ آیت‌الله بروجردی پشتوانه چشم گیری برای وی بود. همچنین دوستی و هم‌دورگی با چهره‌های سرشناس و مؤثر حوزه قم یعنی امام خمینی و آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی، شاگردی مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، حضور در پایه گذاری حوزه قم و تدریس در آنجا از جمله این ویژگی ها است.

در کنار جنبه‌های دینی و معنوی شخصیت آیت‌الله کمالوند، پایگاه اجتماعی و خانوادگی وی عامل مهم و مؤثری است. همواره نامداران دودمان کمالوند در میان فرمانروایان لرستان و نیز کارگزاران دولت ایران، نفوذ چشم‌گیری داشته‌اند.

حتی در روزگار پهلوی، علی‌رغم سرکوب سران و اشراف لر، خانواده دیوان سالار کمالوند نه تنها نفوذ خود را حفظ کرد که با انتخاب یمن الملک به نمایندگی مجلس، بر اقتدارش افزوده شد. در نتیجه وجود چنین شخصیتی در رأس حوزه علمیه خرم آباد، می‌توان افق روشنی در رشد و بالندگی آن تصور کرد و موقعیت ممتازی در میان پایگاه های روحانیت برایش انتظار داشت. نگاهی به کارکرد دهه نخست فعالیت آن، بویژه نقش در رویدادهای سال های ۱۳۴۲-۱۳۴۱، این نکته را به خوبی نشان می‌دهد.

اگرچه حوزه علمیه خرم آباد ثمره نزدیک به نیم قرن فعالیت روحانیون این دیار و آرزوی دیرین آنان است که به دست آیت‌الله کمالوند و چهره ها برجسته و پرنفوذ سادات خرم آباد تحقق یافت - و هرگز نباید تلاش و همکاری گروهی آنان را نادیده انگاشت - ولی همان‌گونه که امروز این حوزه به نام آیت الله کمالوند آوازه یافته، نقش وی در رشد و بالندگی آن مدرسه چشمگیر است.

در نتیجه نفوذ آیت‌الله کمالوند، تلاش روحانیون خرم آباد، پشتیبانی مردم و بازاریان، هم چنین توجه مرحوم آیت‌الله بروجردی، حوزه نوپای کمالیه توانست با وجود مشکلات و موانع مالی، علمی و سیاسی به راه خود ادامه دهد و از حرکت بازنماند.

دارایی شخصی و نفوذ ایشان در میان متمولین مذهبی، عشایر و بازاریان لرستان در حل مشکلات مادی تأثیر زیادی داشت و نفوذ سیاسی وی در ادارات دولتی خرم آباد کمکی برای رهایی از موانع و کارشکنی مقامات سیاسی - امنیتی بود.

همچنین با استفاده از وجهه دینی و معنویی که در حوزه های قم و نجف داشت، پای روحانیون مبارز و مدرسین مبارز را به حوزه خرم آباد گشود، به همین سبب در کمترین زمان ممکن، بویژه سال‌های نخست نهضت، حوزه خرم آباد نقش پررنگی را به عهده گرفت.

حوزه علمیه خرم آباد سبب شد تا اسلام متشرعه و رساله‌ای جایگزین اسلام عامیانه و سینه به سینه در میان عشایر و روستانشینان لرستان شود. طلبه‌های این مدرسه افزون بر فرزندان سادات که به طور سنتی وظیفه ارشاد و هدایت مردم را به عهده داشتند، از میان فرزندان روستانشینان و عشایر انتخاب شدند. آنان با فراگیری دقیق احکام شرعی، طی سفرهای تبلیغی ماه های رمضان، محرم و صفر به زادگاه خود برمی‌گشتند و به ترویج آموخته‌های خویش همت می‌گماشتند. به این ترتیب ضمن گستراندن درست دین، عاملی بودند که پایین ترین لایه های توده را با رهبری نهضت نیز پیوند می‌زدند. ایجاد حوزه در پیوند و اتحاد نیروهای مذهبی منطقه نقش مهمی ایفا کرد و کانونی برای گرد همایی هرروزه آنان شد.

*منبع: "انقلاب اسلامی درلرستان"، مرکز اسناد انقلاب اسلامی