بزرگداشت 15 خرداد در استان‌های کشور در سال 58

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ قیام 15 خرداد 1342 فقط در چند شهر به وقوع نپیوست بلکه مردم ایران در شهرهای مختلف کشور در حمایت از مرجع تقلید خود وارد میدان شدند. از این رو، 15 خرداد به یک جنبش سراسری تبدیل شد که نه تنها در طول نهضت، بلکه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز به عنوان نقطه عطف تاریخ انقلاب اسلامی مورد توجه مردم بود. لذا به فاصله چهار ماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مردم سراسر کشور، در نخستین سالگرد قیام 15 خرداد بعد از پیروزی انقلاب، طی مراسمی، یاد و نام شهدای 15 خرداد را گرامی داشتند.

در همین رابطه روزنامه اطلاعات در 10 خرداد 58 از تدارک مراسم بزرگداشت سالگرد 15 خرداد در شهرستان‌ها خبر داد و نوشت: «مردم شهرستان‌ها در تدارک برگزاری هر چه باشکوه‌تر مراسم بزرگداشت سالگرد 15 خرداد هستند.»[1]

دو روز بعد، امام خمینی طی پیامی اعلام کردند: «محرّم چه ماه پر غائله‏‌ای، و چه ماه خونی، و چه ماه حماسه‏‌آفرینی! ماهی که دستگاه شاهنشاهی بنی امیه را در هم کوبید؛ و ماهی که رژیم شاهنشاهی 2500 سالۀ جنایتکاران را در هم پیچید. ملت ما نه محرّم را، که شاهد قتل عام‌های وحشیانۀ جباران است، فراموش می‏کند و نه 15 خرداد را که سرآغاز نهضت اسلامی روحانیت است.» ایشان ادامه دادند: «نهضت از حوزۀ علمیۀ قم، مرکز فقاهت راستین، برخاست؛ و برق‏آسا در سایر حوزه‏‌های علمیه و دانشگاه‌ها و در تهران و سایر شهرها قشرهای عظیم ملت را فرا گرفت، و همه را به میدان مبارزه کشید. و در سال‌های اخیر که حوادث به دنبال حوادث به وجود آمد؛ و ملت بزرگ با شعار اسلام و فریاد «اللّه‏اکبر» و نور ایمان و وحدت کلمه بنیاد پهلوی را از بُن کند. و ملت ما این روز را عزیز می‏‌شمارد. و من روز 15 خرداد را برای همیشه عزای عمومی اعلام می‏‌کنم. و برای بزرگداشت شهدای خویش در این روز بزرگ در مدرسه فیضیه به سوگ می‏نشینم.»[2]

این پیام امام باعث افزایش شور و هیجان در بین مردم شد و مراسم بزرگداشت 15 خرداد در استان‌ها و شهرهای مختلفی چون تهران، قم، مشهد، اصفهان، کرمان، یزد، اهواز، اردبیل، تبریز و... با شور و حال فراوان برگزار شد.

این نوشتار به بازخوانی مراسم بزرگداشت قیام 15 خرداد در استان‌های مختلف کشور در سال 1358 می‌پردازد.

سخنرانی امام خمینی در قم

مهم‌ترین مراسم بزرگداشت شهدای 15 خرداد در مدرسه فیضیه قم برگزار شد. امام خمینی پیش از این طی پیامی اعلام کرده بودند که به منظور بزرگداشت مقام شهدای 15 خرداد در فیضیه جلوس خواهند کرد. از این رو هزاران نفر از مردم قم در این مراسم شرکت کردند و به سخنرانی امام خمینی گوش فرا دادند.

امام در بخشی از سخنرانی خود فرمودند: « الآن کی منحرف دارد می‏‌کند مسیر ملت ما را؟ چه گروه‌هایی هستند که ملت ما را از این مسیر می‏خواهند منحرف کنند؟ چه جمعیت‌هایی هستند که نهضت اسلامی را می‏‌خواهند از اسلامیتش منحرف کنند؟ اینها گروه‌هایی هستند که عده‏‌ای از آنها نمی‏دانند قضایا را، جاهلند؛ و عده‏‌ای هستند عالماً عامداً با اسلام مخالفند. آنهایی که جاهلند باید هدایت کرد، باید گفت به آنها که ای آقایان! که خیال می‏‌کنید به غیر از اسلام در ایران می‏‌تواند چیزی پیش ببرد، ای کسانی که گمان می‏‌کنید[قدرتی] غیر اسلام رژیم را ساقط کرده است، ای کسانی که احتمال می‏‌دهید که غیر مسلمین و غیر اسلام کس دیگر دخالت داشته است، شما مطالعه کنید، بررسی کنید اشخاصی که در 15 خرداد جان دادند، سنگ‌های قبرهای آنها را ببینید کی بودند این‌ها. اگر یک سنگ قبر از این قشرهای دیگر غیر اسلامی پیدا کردید، آنها هم شرکت داشته‏‌اند...»[3]

سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای در بزرگداشت 15 خرداد در اهواز

مردم اهواز هم در 15 خرداد 1358، اقدام به راهپیمایی کردند و در انتهای مسیر راهپیمایی در حسینیه اعظم اهواز گرد آمده و به سخنرانی آیت‌الله العظمی سیدعلی خامنه‌ای گوش فرا دادند. روزنامه اطلاعات در این رابطه گزارش داد: «آیت‌الله خامنه‌ای در سخنانی ضمن نثار درود به شهدای 15 خرداد 42 گفت: ما یاد شهیدان 15 خرداد را گرامی می‌داریم. ایشان با اشاره به شرایط حساس کشور از مردم خواستند در مقابل توطئه‌های گوناگون هشیار باشند و با آن مبارزه کنند.»

بنابر گزارش این روزنامه همچنین در اجتماع مردم اهواز، پیام آیت‌الله شیخ محمد کرمی، از علماى بزرگ خوزستان که طی آن پشتیبانی مردم این خطه از نظام جمهوری اسلامی و امام خمینی اعلام شده بود نیز توسط یکی از طلاب قرائت شد.[4]

سخنرانی حسن روحانی در مراسم بزرگداشت 15 خرداد در تهران

مراسم بزرگداشت 15 خرداد در تهران نیز ساعت 10 صبح در میدان سپاه آغاز شد. بنا به گزارش روزنامه اطلاعات، در این مراسم «میلیون‌ها تهرانی در حالی که پلاکاردهای مختلف و عکس‌هایی از رهبران مذهبی و شهدای 15 خرداد را در دست داشتند و شعارهای سیاسی مذهبی سرمی‌دادند از 8 نقطه پایتخت به طرف میدان سپاه حرکت کردند و در این میدان مستقر شدند.»

در این مراسم نماینده سازمان آزادی بخش فلسطین، نماینده سازمان النصر افغانستان و نماینده نهضت اسلامی فیلیپین نیز حضور داشتند و برای مردم سخنرانی کردند.

سخنران دیگر این مراسم حجت‌الاسلام حسن روحانی بود. وی در بخشی از صحبت‌های خود گفت: «اگر دشمنان و مزدوران غرب و شرق بخواهند تاریخ انقلاب شکوهمند و پر افتخار اسلامی ما را تحریف کنند هرگز قادر نیستند روزهای بزرگ و مقدس ما و مکان‌های مقدس ما را نابود کنند... امروز بت‌سازان و بت تراشان، از امریکا و چین و شوروی و انگلیس تلاش می‌کنند به وسیله مزدورانشان دست به توطئه‌هایی بزنند تا از راهی که مردم ما انتخاب کرده‌اند باز دارند و می‌خواهند انقلاب ما را به نفع اربابان خود در هم بشکنند...[5] اما تا روزی که فقط یک نفر از این ملت غیور زنده باشد و تا روزی که رهبر سازش‌ناپذیر در کنار ملت باشد آنها باید بدانند که این توطئه‌ها نقش بر آب است.» [6] سپس قطعنامه 9 ماده‌ای این مراسم توسط حجت‌الاسلام روحانی قرائت شد.

تجلیل از اولین شهید انقلاب در نجف‌آباد

اصفهان دیگر شهری بود که مردم با تعطیلی مغازه‌ها، به برپایی مراسم بزرگداشت قیام 15 خرداد پرداختند و با عبور از میدان‌های امام خمینی و نقش جهان، با شهدای 15 خرداد تجدید پیمان کردند.

براساس گزارش روزنامه اطلاعات، مردم نجف‌آباد نیز ضمن برگزاری راهپیمایی به منظور بزرگداشت قیام 15 خرداد، برای تجلیل از اولین شهید انقلاب اسلامی در این شهر راهی گلزار شهدا شده و از مقام شهید قربانعلی زکریا، به عنوان اولین شهید انقلاب اسلامی در این شهر تجلیل به عمل آوردند.

تغییر نام بندر پهلوی در تظاهرات مردم بندرانزلی

روزنامه اطلاعات درباره مراسم بزرگداشت 15 خرداد در بندرانزلی گزارش داد: «حدود 20 هزار نفر از مردم بندرانزلی به مناسبت سالگرد 15 خرداد، دست به یک راهپیمایی زدند و در پایان قطعنامه‌ای توسط حجت‌الاسلام حاج سیدجواد پیشوایی، نماینده امام خمینی قرائت و اعلام شد که بند انزلی، بندر پهلوی سابق، از امروز بندر امام نامیده شود و این تغییر نام مورد تائید شرکت‌کنندگان در تظاهرات قرار گرفت.»[7]

مراسم بزرگداشت 15 خرداد در مشهد

مردم مشهد نیز در سالروز قیام مردمی 15 خرداد با حضور در میدان شهدا اقدام به راهپیمایی کردند. بر اساس گزارش مطبوعات، مردم با عبور از خیابان امام خمینی، خیابان بهار و خیابان امام رضا(ع)، در مقابل صحن امام خمینی تجمع کردند و به سخنرانی حجت الاسلام سیدعبدالکریم هاشمی نژاد و آیت‌الله واعظ طبسی گوش فرادادند.

تجلیل از شهدای ورامین

ورامین از جمله شهرهایی بود که در قیام 15 خرداد 1342، شهدای فراوانی داد. به گزارش اسناد و خاطرات، یکی از بزرگ‌ترین جنایات رژیم پهلوی در 15 خرداد 42، قتل‌عام مردم ورامین در پل باقرآباد بود. اطلاعات داخلی در 16 خرداد 1342 گزارش داد: «چهار هزار نفر کفن‌پوش که از ورامین و همچنین از کن به طرف تهران عزیمت نموده بودند، بر اثر برخورد با نیروی ژاندارمری و تیراندازی به طرف آنها متواری شده و موفق به اجتماع نگردیدند.»[8]

محمد معصومشاهی، یکی از شاهدان کشتار مردم ورامین توسط رژیم پهلوی در 15 خرداد 42 در خاطرات خود می‌گوید: «نزدیک پل باقرآباد، حدود کارخانه سبزی خشک‌کنی رسیدیم و مشاهده کردیم که وسط جاده را نظامیان سد کرده‌اند. در همین موقع یکی از نیروهای انتظامی از طریق بلندگو به جمعیت اخطار داد که برگردید اما مردم توجه نکردند سپس بلافاصله دستور آتش صادر شد. یک قبضه مسلسل را در گوشه‌ای قرار داده بودند که با آن شروع به تیراندازی کردند و مردم را به رگبار بستند.»[9]

از این رو مردم ورامین که بسیاری از آنها خاطره آن جنایت را در یاد داشتند، در نخستین سالروز شهدای 15 خرداد بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مراسم بزرگداشت شهدا را برگزار کردند و ده‌ها هزار تن از مردم، با اجتماع در مزار شهدای این شهر، از شهیدان قیام 15 خرداد تجلیل کردند.[10]

سخنرانی حجت‌الاسلام ناطق نوری در راهپیمایی مردم قائمشهر

ده‌ها هزار نفر از مردم قائمشهر نیز در یک راهپیمایی بزرگ، یاد و خاطره شهدای 15 خرداد را زنده نگاه داشتند. به گزارش روزنامه اطلاعات، مردم قائمشهر در خیابان‌های این شهر به راهپیمایی پرداختند. سپس در میدان طالقانی اجتماع کردند و به سخنرانی حجت‌الاسلام علی اکبر ناطق نوری گوش فرادادند.

قرائت قطعنامه توسط مردم نقده

براساس گزارش روزنامه کیهان، به مناسبت 15 خرداد، بیش از ده‌ها هزار نفر از طبقات مختلف مردم نقده در حالی که تصاویری از امام خمینی را در دست داشتند در خیابان‌های نقده به راهپیمایی پرداختند و در پایان نیز ضمن قرائت قطنعامه، این گونه حمایت خود را از انقلاب اسلامی اعلام کردند.

شعار مرگ بر امریکا در راهپیمایی مردم آمل

در آمل هم نزدیک به 100هزار نفر از طبقات و گروه‌های مختلف مردم این شهر راهپیمایی گسترده‌ای ترتیب دادند. در این تظاهرات شعار "مرگ بر امریکا" و "مرگ بر اسرائیل" نیز به گوش می‌رسید.

در تظاهرات مردم گرگان که در امامزاده عبدالله اجتماع کرده بودند هم حجت‌الاسلام باهنر سخنرانی کرد و در بخشی از سخنان خود گفت: «ما آزادی را در لوای اسلام می‌خواهیم و آزادی بشر را در مکتب اسلام می‌جوییم.»

راهپیمایی‌های مشابهی با ابعاد بزرگ در ساری، رامسر، رامیان، گنبدکاووس، رودسر، قائمشهر و رشت نیز صورت گرفت.

بزرگداشت 15 خرداد در تبریز

به گزارش روزنامه جمهوری اسلامی، در مراسم بزرگداشت 15 خرداد در تبریز «ده‌ها هزار تن از اقشار مختلف مردم تبریز با شرکت در راهپیمایی پرشکوه خود، پشتیبانی مجدد خود را از انقلاب و جمهوری اسلام اعلام کردند. در پایان راهپیمایی مردم در میدان غار اجتماع کردند و حجت‌الاسلام غفاری موسوی و آقای دکتر آیت و چند نفر دیگر برای آنها سخنرانی کردند... و در پایان قطعنامه‌ای از طرف ستاد برگزار کننده راهپیمایی قرائت شد.»[11]

اعلام پشتیبانی مردم اردبیل از جمهوری اسلامی

در همین روز تظاهرات وسیعی با شرکت بیش از 120 هزار نفر در اردبیل برگزار شد که طی آن مردم پشتیبانی و حمایت خود را از ولایت فقیه و رهبری امام خمینی اعلام کردند. همچنین به منظور بزرگداشت سالروز قیام 15 خرداد، از سوی جامعه روحانیت اردبیل مجلس یادبودی در مسجد میرزا علی‌اکبر مرحوم برگزار شد که در آن مراسم نیز طبقات مختلف مردم شرکت کردند.

راهپیمایی مردم در یزد

بیش از 100 هزار نفر از مردم یزد نیز بعد از طی مسیری طولانی در مسجد روضه مهدیه این شهر گرد آمده و به سخنرانی روحانیون درباره قیام 15 خرداد گوش فرا دادند. در اردکان نیز ضمن برگزاری راهپیمایی، یک قطعنامه 12 ماده‌ای صادر و توسط مردم قرائت شد.

حضور روستائیان در راهپیمایی مردم اراک

روز 15 خرداد 58، مردم اراک که روستائیان نیز در بین آنها دیده می‌شدند، پس از طی مسیر میدان آزادی تا مسجد آقاضیاء، در این مسجد اجتماع کرده و به سخنرانی شیخ سعید اشراقی و حجت‌الاسلام واعظی پیرامون قیام 15 خرداد گوش فرا دادند. پس از پایان سخنرانی قطعنامه‌ای با مضمون پاسداشت قیام 15 خرداد و حمایت از نظام جمهوری اسلامی صادر و قرائت شد. مردم آشتیان و خمین هم در این روز اقدام به برگزاری راهپیمایی در حمایت از نظام جمهوری اسلامی کردند.

راهپیمایی مردم یاسوج در بزرگداشت 15 خرداد

بر اساس گزارش روزنامه جمهوری اسلامی، مردم یاسوج نیز با تعطیل دکان‌ها و بازار، در راهپیمایی روز 15 خرداد 58 شرکت کردند. براساس این گزارش، بزرگ‌ترین راهپیمایی در یاسوج صورت گرفت که طی آن مردم «بار دیگر پیوند ناگسستنی خود را با انقلاب اسلامی ملت ایران به رهبری امام خمینی اعلام کردند و طی قطعنامه 9 ماده‌ای که در پایان راهپیمایی قرائت شد اعلام کردند: تا آخرین قطره خون خود در راه پیشرفت اسلام جان بر کف آماده دفاع خواهیم بود...»[12]

تظاهرات بزرگ مردم شیراز و کرمانشاه، راهپیمایی همگانی مردم بندرعباس، اعلام موجودیت سپاه پاسداران کاشان و ... نیز در تظاهرات مردم ایران در نخستین بزرگداشت قیام 15 خرداد بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رخ داد.

مردم در این راهپیمایی‌ها شعارهایی چون "خون شهیدان ما، منتظر جواب است"، "انقلاب، انقلاب، هرگز وقفه ندارد"، "مرگ بر امریکا"، "فلسطین پیروز است، صهیونیسم نابود است" و ... را نیز سر می‌دادند

1- روزنامه اطلاعات، پنجشنبه، 10 خرداد 1358، ش 15868، ص 

2- صحیفه امام خمینی(ره)، جلد 8.